Yugo - bolji glumac nego automobil

Međutim, ovaj ponos jugoslovenske autoindustrije, zahvaljujući našem siromaštvu i sopstvenom bizarnom potencijalu, nije prestao da se kotrlja drumovima, ali ni da intrigira umetnike kojima je i u proteklom periodu bio inspiracija.

Tako je u Muzeju „25. maj“ premijerno prikazan igrano-dokumentarni film “Yugo, kratka autobiografija” - diplomski rad rediteljke Mine Đukić, koja je kroz sudbine i izjave radnika koji su radili na proizvodnji ovog automobila, arhivskih snimaka i rekonstrukcije različitih fragmenata iz njegove istorije, pokušala da rasvetli “fenomen ovog simpatičnog marginalca, malih kapaciteta, ali velikih ambicija!”.

- Yugo mi se učinio interesantnim da preko njegove sudbine rekonstruišem jedno vreme, nadanja i ambicije ljudi u tom vremenu. Yugo nekako doživljam kao živo biće, jer su se njegovi vlasnici identifikovali sa njim kompenzujući mu nedostatke sopstvenim karakterom - kaže za “Blic” Mina Đukić.

Ovo je već drugi put da je ovaj automobil glavni junak jednog filma, a pre rediteljskog debija mlade beogradske rediteljke, Yugo je bio glavna zvezda filma “Ko je ubio Monu?” iz 2000. godine u kome svi stanovnici gradića Verplank voze Yugo 45, a za njegovim volanom su se našle i takve zvezde kao što su Deni de Vito i Džejmi Li Kertis. Pre toga Yuga je proslavio Brus Vilis koji ga vozi u trećem delu filmskog blokbastera “Umri muški, sa osvetom”, mada dijalog Vilisa i Semjuela L. Džeksona u kabini “jugića” dok jure, tačnije pokušavaju da jure po Menhetnu i nije neka reklama za njega.

“Kakav to motor ovo đubre ima?” - pita legendarni Meklejn.

“Yugo!” - odgovara mu partner - “Nije brz, ali je ekonomičan!”

Pojavljivao se kragujevački mališan i u “101 dalmatincu”, “Služavki na Menhetnu”, “Inspektoru Gedžetu”, seriji “Slučajni partneri”, a premijeru je imao u čuvenoj krimi seriji “Dregnet” kao vozilo glavnog inspektora koji ga posprdno naziva “poslednjim vriskom srpsko-hrvatske tehnologije”, a ovekovečen je i u jednom muzičkom spotu grupe “Metallica” u kome je Yugo, naravno, pokvaren.

Iako je automobil za američko tržište bio boljeg kvaliteta od sabraće sa jugoslovenskih drumova, to mu nije pomoglo da u raznim svetskim izborima svaki put trijumfuje kao “najgori automobil svih vremena”.

Odgovarajući na pitanje “da li je Yugo najgori automobil u istoriji”, urednik specijalizovanog časopisa za automobile “Otomativ njuza” Džejms B. Tris je konstatovao:

“Ne, ali ne zaostaje mnogo za takvom uvredom za automobilizam kao što je ‘trabant’“!

Na isto pitanje je pokušao da odgovori i Džejson Vujić, američki istoričar srpskog porekla, u svojoj knjizi “Yugo - uspon i pad najgoreg automobila u istoriji”, koji je ispitivao fenomen Yuga u Americi gde je od 1986. do 1991. izvezeno više od 140.000 ovih vozila. Ali, osim što ga je identifikovao kao simbol perioda jugoslovenskog blagostanja i trenutni hir američke kontrakulture, ni profesor nije mogao naći neke druge kvalitete koje bi Yugo krasile kao automobil.

Izvoz Yuga u Ameriku pompezno oglašavan kao “posao stoleća”, okončan je neslavno, jer je posle izvesnog vremena repromaterijal za proizvodnju koštao više od prodajne cene od 3.990 dolara, koja je za američke prilike bila mizerna, pa su “jugići” kupovani kao rođendanski pokloni ili kad je neko hteo da našali sa prijateljem. Daleko od šale je podatak da je Yugo bio glavni junak bizarne tragedije iz 1989. godine u američkoj državi Mičigen kada je život izgubila izvesna Lesli Pluhar. Njen Yugo je jak vetar oduvao sa mosta, a to se dogodilo prvi put za trideset godina koliko je most postojao.

Kad već nije našao svoje mesto na američkim drumovima, “jugić” se parkirao u umetničke paviljone, nastavljajući alternativni život kao predmet pažnje konceptualnih umetnika koji su od njega pravili razne primenjene skulpture. Jedan od njih, Kevin O’Kalahan, profesor vizuelne umetnosti, otkupio je četrdesetak havarisanih “jugića” (ironija sudbine je da ih je sve platio 3.600 dolara, dakle po nepunoj ceni jednog novog juga) na kojima su njegovi studenti vežbali domišljatost i umetničku imaginaciju: tako je Yugo transformisan u zipo upaljač, klavir, voz, harmoniku...

Nisu ga zaobišli ni književnici, pa tako Yuga voze junaci knjiga američkog horor pisca Stivena Kinga, a ovekovečen je i u pesmi sarajevskog “Zabranjenog pušenja”:

“Kažu da su čuda svijeta
piramide afričke,
kažu da su čuda svijeta
velike rijeke Indije
Al’ ni jedno čudo nije
Bilo ravno onome
Kad je stari uparkiro
u bašču “jugu 45”...

Eh, stari dobri Yugo. Ostaće na filmskoj traci, u vicevima, na stranicama knjiga, u sećanju onih koji su ga vozili, što po dobru, što po zlu (iskreno, bez nekih velikih zamerki što se tiče potpisnika ovih redova koji je potrošio dva “jugića”, a da ga nikad nisu “izdali”), samo ga na drumovima biti neće.

Izvor - Ranko Pivljanin (BlicOnline) Fotografija - Flickr

Yugo – uspon i pad najgoreg auta

Yugo i dalje želja domaćih kupaca