Obnoviti S. Gradišku kao obeležje

Potrebno je očuvati kulturno-istorijsku baštinu i uspomenu na žrtve tamošnjeg ustaškog koncentracionog logora, piše nedeljnik srpske zajednice u Hrvatskoj.

Stara Gradiška je upisana u registar spomenika kulture. Kula, deo bedema nekadašnje tvrđave, simbol je stradanja žena i dece u ustaškim logorima. No, današnje stanje logora je više nego katastrofalno.

"Ostali su sačuvani samo delovi nekadašnjeg logora i kaznionice. Kad sam poslednji put bio, pre godinu dana, područje nekadašnjeg logora bilo je pokošeno i očišćeno od vegetacije, ali ništa više od toga", kaže Filip Škiljan, voditelj Arhiva Srba u Hrvatskoj.

On je naveo da bi bilo nužno preduzeti mere konzervacije preostalih objekata i obeležavanja pojedinih mesta, koje bi morali izvesti nadležni Konzervatorski odel iz Slavonskog Broda i Ministarstvo kulture Republike Hrvatske.

Utvrđenje na ovom lokalitetu bogate prošlosti, još od vremena antike i nastanka rimskog naselja Servitium na levoj obali Save, nastalo je u Vojnoj krajini nakon oslobađanja Slavonije od osmanlijske vlasti. No, tek u 18. veku u sklopu utvrđenja nastao je zatvor u koji su u Napoleonovo doba bili zatvarani francuski vojnici. Tradicija kaznionice trajala je tokom Austro-ugarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kada je proširena izgradnjom novih objekata.

Kompletan zatvorski sistem Kraljevine Jugoslavije preuzela je ustaška NDH, a Stara Gradiška služila im je do kraja 1941. godine kao kaznionica i sabiralište, u prvo vreme namenjena za prevaspitavanje političkih zatočenika Hrvata koji su dovođeni iz zatvora u Lepoglavi, logora Danica i zagrebačkih zatvora. Prve grupe Srba dovedene su već u maju 1941. godine iz Slavonskog Broda, Bosanske i Nove Gradiške. Kaznionica je ukinuta početkom 1942. godine, kada je pretvorena u koncentracioni logor i stavljena pod komandu ustaških logora kao logorska jedinica broj 5.

... i sad (novossti.com)

"Logorska jedinica Gradiška poznat aje po tome što su u njoj bili zatočeni mnogi antifašisti, komunisti, SKOJ-evci, članovi NOP-a iz svih krajeva NDH, kao i velik broj žena; Srpkinja, Hrvatica, Židovki, a od kraja 1942. godine i deca, uglavnom srpske nacionalnosti. Starogradiški logor jedan od prvih dečjih logora u okupiranoj Evropi, zajedno s onima u Sisku, Jastrebarskom i Gornjoj Reci", rekao je Đorđe Mihovilović, kustos Javne ustanove Spomen-područja Jasenovac.

Ustaški logor u Staroj Gradiški delovao je do kasne jeseni 1944. godine, kada je formalno ukinut, pa je najveći deo logoraša prebačen u Jasenovac i Lepoglavu.

Stara Gradiška je jedan od retkih lokaliteta jasenovačkog područja koji ima sačuvane logorske objekte, no kako navodi Mihovilović, oni su danas izloženi permanentnom propadanju. Na zgradi muškog logora delimično je urušen krov, polupani su prozori, a inventar je razbacan, a slično je i u ustaškoj bolnici i objektima ekonomskog dela.

Ceo tekst možete pročitati ovde.