Zagreb, bliski Zapad

Verovatno će nekoga još na samom početku teksta zanimati činjenica da za dva dana boravka u Zagrebu, to što smo iz Beograda nije bilo predmet nikakvih neprijatnosti, štaviše.

Do našeg odredišta - obronka brda Medvednice, u kraju Medveščak (zagrebačkom Dedinju), gde smo se smestili kod prijatelja, tri puta smo bili u prilici da priupitamo slučajne prolaznike za traženu ulicu. Poslednji od njih, sredovečni gospodin na velikom motoru, čak je odlučio da nas odvede do tražene ulice, jer nije mogao da nam drugačije objasni. "Samo me pratite", rekao je opraštajući se od prijatelja sa kojim je pričao na ulici, ujedno paleći svoju "paklenu mašinu".

Grad Zagreb (nekada - Gradec), Zlatnom bulom hrvatsko-ugarskog kralja Bele IV, 1242. godine postao je slobodan kraljevski grad, dok se 1557. prvi put u pisanim dokumentima spominje kao glavni grad Hrvatske. Nalazi se u srednjem toku reke Save, gde je njeno korito višestruko uže od onog na ušću - u Beogradu. Manji je grad od Beograda (641 kilometar kvadratni) i ima skoro milion stanovnika. Slično gradovima srednje Evrope, za izgled starog Zagreba zaslužna je uglavnom barokna arhitektura, najsličnija onoj u starim delovima Zemuna. Za obilazak najznačajnijih mesta u gradu jedan dan je dovoljan, a najbolje je da kada stignete do centra, dalje krenete pešice.

Kao sa Trga Republike (ili "kod konja") u Beogradu, obilazak Zagreba počnite od spomenika banu na konju - Trga bana Josipa Jelačića, pobednika u istoriji Hrvatske čuvene bitke protiv Mađara. Trg se nalazi usred najčuvenije ulice Ilice koja (za razliku od Knez Mihailove u Beogradu) nije pešačka zona, a u kojoj osim taksi vozila saobraća i svetlo plavi zagrebački tramvaj. Pre nekoliko godina, u Hrvatskoj je napravljen novi tramvaj veoma lepog - svemirskog dizajna.

Desno od Trga, uzbrdo, na skveru sa pozlaćenim figurama i fontanom, nalazi se neobarokna Zagrebačka katedrala svetog Stjepana, posvećena Vaznesenju Device Marije, sa 105 metara visokim, špicastim tornjevima zvonika i ostacima baroknih kula Arhiepiskopske palate koja je okružuje.

Photo: Jajaniseva

Prvobitno sagrađena još u 11. veku, više puta rušena, popravljana i obnavljana, svoj sadašnji oblik dobila je 1899. godine. Osim grobnica poznatih i zaslužnih Hrvata, unutar katedrale, između ostalog, možete videti i veliki, stari tekst ispisan glagoljicom, iz vremena pre nego što su se na ovim prostorima ćirilica i latinica zauvek "odvojile". Ova prilično velika crkva može da primi više od 5.000 vernika. Preko puta katedrale, stotinak metara nizbrdo, na platou između starih kuća, na otvorenom prostoru ugledaćete glavnu zagrebačku pijacu - Dolac. Sa pijace se stepenicama spuštate direktno nazad na Ilicu.

U Ilici i oko nje, nalaze se najbrojnije radnje za šoping, pa i nama najinteresantnije, one koje smo rado posećivali u vreme zajedničke države. Radnja domaćeg Kraša u Ilici uređena je slično najlepšim radnjama čokolade na Zapadu. Za dekoraciju ima čokoladni slap u četiri nivoa (koji možete videti i u Beogradu, ali u jednoj od privatnih prodavnica čokolade). Obučene u uniforme, radnice u rukavicama poslužiće vas nekim od proizvoda (nama starijima) tako poznatog asortimana, kao što su bajadere ili ledene kocke, na primer. U zadnjem delu dugačkog lokala nalazi se kafeterija, gde možete popiti kafu i jesti poslastice od čokolade.

Sa iste strane ulice, nalazi se iznutra kompletno renovirana Srpska pravoslavna crkva, iza koje se između zgrada smestio Trg Petra Preradovića, pun stolova i stolica kafića koji ga okružuju. Na ovom omiljenom stecištu mladih, trebalo je da bude sagrađena velika poslovna zgrada, oko koje se digla poprilična prašina, pa je nestanak omiljenog trga na vreme sprečen protestima mlađe populacije upućenih gradskim vlastima.

Preko puta, u jednom delu Ilice nalazi se prolaz - pasaž, u kome se nalaze radnje i kafići, na primer "Kuća zelenog čaja", radnja u kojoj (slično kao i kod nas), možete kupiti japanske i kineske čajeve sa najrazličitijim sastojcima: zelenim čajem, sušenom korom pomorandže, limuna i marakujom, ili "Bamboo sprants" sa: ružinim pupoljcima, đumbirom, komadićima sušenog ananasa, papaje, kokosa, manga i bambusovim klicama... Čaj će vam zapakovati u crnu kesicu sa nalepnicom na kojoj je ime čaja, detaljan opis porekla, način pripreme i rok trajanja.

Photo: bike queen

U sledećem prolazu Ilice nalazi se turistička atrakcija - 100 godina stara kabina-uspinjača do Gornjeg grada. Za vožnju koja traje manje od minuta, ne morate kupiti kartu ukoliko imate već kupljenu kartu gradskog saobraćaja (ZET), jer vozila potpadaju pod isti resor (8 kuna).

Izlaskom iz uspinjače naći ćete se na brdu, u Gornjem gradu - najstarijem i najvažnijem delu Zagreba. Odmah po izlasku, sa leve strane, na Šetalištu Josipa Juraja Štrosmajera videćete Kulu Lotrščak na koju se uz malu nadoknadu (Klovićevi Dvori - 10 kuna) možete popeti na vrh i videti ceo grad kao na dlanu. Iza nje, sa desne strane je crkva Svete Katarine i vidikovac sa pogledom na donji deo grada. Sa kule se svakog dana, iz topa ispaljuje plotun koji Zagrepčane podseća koliko je sati - tačno u podne.

Ako nastavite pravo, stići ćete do trga sa kompleksom starih zgrada - Banskih dvora. Na centralnom delu trga stoji čuvena crkva Svetog Marka sa kosim krovom i pločicama u motivima dva hrvatska grba, u kojoj se nalaze neki od čuvenijih radova skulptora Ivana Meštrovića. Banski dvori su u obliku ćiriličnog slova "P" i čine ih zgrade Predsednika Republike, Hrvatskog Sabora (Skupštine) i raznih ministarstava.

U Gornjem gradu postoji još nekoliko starih zdanja, u kojima se uglavnom nalaze državne institucije, kao što je na primer Arhiv. Skrenuvši desno, nizbrdicom ćete dospeti do polukružnog prolaza ispod starih kuća - Kamenitih vrata iz 13. veka. U prolazu, iza ograde od kovanog gvožđa, nalazi se slika Device Marije koja je nekim čudom 1731, za vreme velikog požara, ostala netaknuta. Zbog toga je ovo mesto postalo predmet hodočašća, potpuno ispunjeno tablama sa rečima zahvalnosti Devici Mariji. Table zahvalnosti ovde su do skora postavljali mnogi građani Hrvatske, koji su se moleći se istoj, izlečili ili izbavili iz nevolje, ali je to zbog prebukiranog prostora sada zabranjeno.

Photo: Jajaniseva

Malo dalje od Kamenitih vrata nalaze se stepenice u čijem se podnožju smestila poznata polukružna pešačka zona - ulica Tkalčićeva, puna kafića i restorana. Na jednom kraju ulice nalazi se veliki tržni centar Tkalča, sa bioskopom i mnogobrojnim radnjama i buticima - robom veoma sličnom onoj u beogradskim tržnim centrima.

U blizini, na Rooseveltovom trgu 5, možete posetiti najpoznatiji zagrebački Muzej Mimara. Sa 4.000 eksponata velike vrednosti, važi za jedan od najinteresantnijih manjih muzeja Evrope. U Zagrebu još možete videti i Trg kralja Tomislava, sa zdanjem Hrvatskog narodnog kazališta (popularnog: HNK), blizu Glavne železničke stanice. Sa južne strane reke Save nalazi se Novi Zagreb. Kao i Novi Beograd, sa soliterima i drugim socrealističkim zgradama, do skora je bio samo velika spavaonica.

Donedavno, Zagreb i Beograd, kao najveći gradovi bivše SFRJ, trpeli su izvesna poređenja, pa mi se čini neizbežnim da i ja to učinim. Iako je moja poslednja poseta Zagrebu bila krajem osamdesetih godina 20. veka, u izgledu samog grada ništa se značajno nije promenilo. Osim što je Zagreb bio i ostao interesantan grad sa srednjoevropskom arhitekturom i što je Hrvatska na Beloj šengen listi od 1999. godine.

Možda sam očekivala više. Ako je za utehu, posle mnogih godina koje su protekle i značajnog približavanja Evropskoj uniji, osim osetno većeg životnog standarda nego u Srbiji, a samim tim i (onim što je vidljivo oku stranca) boljim i novijim automobilima na ulicama grada, sam grad, ipak, ne izgleda bolje i sređenije od Beograda - otprilike su tu negde.