Josip Broz Tito - 40 godina od smrti doživotnog predsednika SFRJ

Zbog svojih političkih radnji nakon Drugog svetskog rata, smatra se i jednom od najznačajnijih ličnosti 20. veka.

Maršal Broz bio je predsednik SFRJ od 14. januara 1953. do smrti 1980. godine. Zbog svoje biografije, načina vođenja države i kulta koji je stvarao kod Jugoslovena, Tito je i danas često pominjana ličnost.

Josip Broz rođen je 7. maja 1892. godine u Kumrovcu u Hrvatskoj. Završio je četiri razreda sonovne škole, a potom je završio kurs za majstora.

Ubrzo pošto je našao posao kod jednog zagrebačkog majstora, učlanio se u Savez kovinskih radnika i Socijaldemokratsku stranku Hrvatske koja se borila za prava radnika. Učestvovao je i na velikom protestu socijalista i radnika koji su tražili veća prava.

Tokom narednih godina radio je u Češkoj, Nemačkoj, Austriji.

U majstroskom poslu prekinuo ga je poziv za služenje vojnog roka u Austrougarskoj vojsci.

Nakon što je završio podoficirsku školu dobio je čin vodnika, ali pred sam kraj vojnog roka 1914. godine Austro-Ugarska je objavila rat Srbiji, te je došlo i do Prvog svetskog rata.

Tokom jedne od bitaka Broz je ranjen, a potom i zarobljen pa je kao ruski zarobljenik prebačen je u logor na Uralu, a zbog žalbi je završio u zatvoru.

Ispostaviće se da je zarobljeništvo kasnije imalo uticaja na njegov politički angažman.

Naime, Josip Broz je počeo da uči ruski jezik, čitao je Tolstoja i Turgenjeva, te kako neki istoričari navode, pratio situaciji u Rusiji. Upravo tada, 1917. godine srušen je ruski car Nikola II a na čelo sovjetske države je došao Vladimir Iljič Lenjin.

Tito se tokom boravka u Rusiji upoznao sa radom komunističkog pokreta, a njegova ideja o stvaranju socijalističkog društva iz godine u godinu bila je sve jača.

Članstvo u KPJ i razvoj političkih ideja

Broz se u Zagreb vratio 1920. godine i potom učlanio u Komunističku partiju Jugoslavije.

Kako je na čelu tadašnje države bio kralj, KPJ dugo je delovala ilegalno. Partiji je zvanično 30. decembra zabranjen rad.

Tito je pak napredovao u svojim pozicijama unutar partije, ali je često bio i hapšen.

20. septembra 1938. godine imenovan je političkim sekretarom Centralnog komiteta KPJ. Godinu dana kasnije usledio je Drugi svetski rat.

Na Petoj zemaljska konferencija KPJ oktobra 1940. godine u Zagrebu nastala je ideja da „Jugoslavija treba da bude zemlja mnogo naroda i narodnosti“. Time je želeo da poruči da će, ukoliko preuzmu vlast, komunisti vratiti prava Crnogorcima, Makedoncima, Albancima, Mađarima i drugima.

Drugi svetski rat i uspon komunista

Epa-efe/ Fehim Demir

Nakon potpisivanja o pristupanju "Trojnom paktu" , a potom vojnog puča i bombardovanja Beograda 6. aprila, Vlada i maloletni kralj Petar „“ Karađorđević napustili su zemlju.

Tada je deo kraljeve vojske okupljen oko Dragoljuba Draže Mihailovića osnovao je Pokret otpora protiv okupatora. Zbog toga što su se krili po šumama i izvodili "gerilske" napade nazvani su četnicima.

Na sednici Politbiroa Centralni komitet je 4. jula 1941. godine doneo odluku o dizanju ustanka.

Josip Broz Tito i general Draža Mihajlović sastajali su se tri puta kako bi pregovarali o ujedinjenju u borbi protiv neprijatelja.

Ipak, ispostaviće se da je najvažniji datum jugoslovenske istorije 29. novembar. Tog datuma 1943. godine održano je Drugo zasedanje AVNOJ-a u Jajcu 29. Na tom sastanku je Jugoslavija proglašena federativnom državom ravnopravnih naroda i narodnosti.

Zabranjen je povratak kralja u državu do kraja rata, te izabran Nacionalni komitet koji je preuzeo funkciju privremene Vlade.

Tito je izabran za predsednika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije, te zbog izuzetnih zasluga u vođenju Narodno-oslobodilačke borbe dobio čin maršala.

Kao jedan od zanimljivih događaja iz biografije Josipa Broza Tita izdvaja se VI ofanziva nemačkih snaga sa ciljem hvatanja Tita tokom boravka u Drvaru. Ovaj pokušaj poznat je kao "Desant na Drvar". Šifrovani naziv ove akcije bio je "Konjićev skok".

Beograd je oslobođen 22. oktobra 1944. godine, a do kraja iste godine oslobođena je cela Srbija, Crna Gora, Dalmacija i Makedonija.

Tito i njegovi saradnici su napravili petogodišnji plan za ekonomski razvoj i modernizaciju industrije čime bi se postigla nezavisnost države u odnosu na sve ostale.

Između istoka i zapada

Josip Broz Tito suprotstavio se planovima Josifa Staljina, te je stekao simpatije Zapada. Godinama je sticao ugled stranih državnika.

Savez komunista Jugoslavije je 1950. godine, između ostalih, doneo odluku da se preduzeća predaju radnicima na upravljanje, a mnogi se slažu da je time započela nova era privrednog razvoja Jugoslavije. Industrijska proizvodnja je počela da raste, a s njom i razvoj gradova.

Samoupravni socijalizam koji je vladao u Jugoslaviji ostaće jedinstven istorijski primer za način upravljanja. Jugoslavija se oduprla zatvorenosi SSSR-a, te se kulturološki približavala zapadu.

Kako se Jugoslavija našla između dve sile – Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Američkih Država, Tito je počeo da okuplja zemlje koje nisu pripadale nijednom od dva bloka.

Pokret nesvrstanih

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija postala jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih, pokreta koji je u toku Hladnog rata predstavljao 55 odsto stanovništva zemlje, većinu vlada na svetu i skoro dve trećine članica Ujedinjenih nacija.

To se može smatrati i jednim od politički najznačajnijih poteza Josipa Broza.

Zvaničnom osnivanju prethodio je sastanak Jugoslovnenskog predsednika Tita sa predsednikom Egipta Gamal Abdelom Naserom i premijerom Indije Džavaharlalom Nehruom.

Osnivačka konferencija Pokreta nesvrstanih održana je 1. septembra 1961. godine u Beogradu. Tada je za generalnog sekretara izabran Josip Broz Tito.

On je potpisao sporazum sa predsednicima Egipta , Indije, Indonezije i Gane koji je imao za cilj uspostavljanje jake saradnje između zemalja trećeg sveta.

Jugosloveni su mogli da primete dolazak velikog broja mladih iz afričkih zemalja na studije u SFRJ, a ta tradicija primetna je i danas.

Mnogi su saglasni da su osnivanje Pokreta nestvrstanih i saradnja sa mnogim zeljama doveli do „otvoranja vrata“ stanovnicima Jugoslavije da slobodno putuju širom sveta. O značaju pasoša SFRJ u narodu se i danas se govori kao o jednoj vrsti prestiža.

Josip Broz je posetio preko 58 država, a sastao se i sa brojnim svetskim državnicima.

Sastao se, između ostalih sa Vinstonom Čerčilom, Ričardom, kraljicom Elizabetom II, Josifom Staljinom, Nikitom Hruščovim kao i Muamerom el Gadafijem, Jaserom Arafatom, Fidelom Kastrom.

O Titovom ugledu u svetu i svim posetama svedoče i pokloni iz svih krajeva ssveta koji se nalaze u posebnim muzejskim prostoijama pored "Kuće cveća".

Smrt i sahrana

Josip Broz Tito umro je 4. maja 1980. godine u bolnici u Ljubljani u 88. godini života.

Brozovo zdravstveno stanje pogoršalo se krajem 1979. godine, te je do smrti četiri meseca proveo u bolnici. Njemu je zbog problema sa aretijama amputirana i noga, a kasnije se javio niz zdravstvenih problema.

On se od 26. februara nalazio u veštačkoj komi i bio je priključen na aparate za disanje. Titu su vremenom otkazivali vitalni organi, a usled kardiocirkulatorne nestabilnosti došlo je do otkazivanja rada srca.

Sahrana maršala Broza održana je 8. maja u Beogradu. Po sopstvenoj želji Tito je sahranjen u bašti svoje rezidencije na Dedinju koja je nazvana "Kuća cveća".

Ovaj događaj privukao je veliku pažnju svetske javnosti, a ispraćaju Josipa Broza prisustvovalo preko 200 zvaničnika i uglednih ličnosti iz raznih krajeva sveta. Takođe, ogroman broj građana Jugoslavije ispratio je svog predsednika.

Titova sahrana je direktno prenošena preko televizije u Jugoslaviji i još 16 zemalja sveta, a u nekoliko zemalja je naknadno emitovan ceo snimak ili važniji delovi sahrane, zbog čega je prema podacima Evrovizije proglašena za drugi najgledaniji događaj u 20. veku, odmah posle sletanja Misije "Apolo 11” na Mesec, jula 1969. godine.

I posle Tita - Tito

Kuæa sveæa/ Epa-efe/ Andrej Èukiæ

U svim zemljama bivše Jugoslavije i danas su primetni tragovi "Titovog vremena".

U Beogradu i Srbiji primetna je socijalistička arhitektura, a mnoge državne ustanove i stariji hoteli do danas su zadržali prepoznatljiv enterijer iz vremena SFRJ.

O kultu Josipa Broza Tita i njegovom tragu u istoriji Jugoslavije i Srbije govore i mnogobrojne posete Muzeju istroje Jugoslavije u Beogradu.

Najveći broj ljudi koji dolaze iz svih krajeva bivše Jugoslavije okuplja se na bivši Dan Republike 29. novemba. Takođe, veliki broj dolazi i 4. maja kao dana Titove smrti i 25. maja nekadašnji Dan mladosti.

Proslava Dana mladosti organizuje se i u drugim bivšim jugoslovenskim republikama i okupljaju veliki broj bivših "drugova i drugarica".

Poslednjih godina, "Kuća cveća" postala je vrlo popularna turistička atrakcija, naročito putnicima iz Kine.

Proslava Dana mladosti u Kumrovcu/ Epa-efe/Antonio Bat

Titov privatni život uvek je bio poseban predmet interesovanja. Javnosti je poznato da je imao pet žena sa kojima je bio zvanično u braku. Ima dvojicu sinova. Ipak, najviše pažnje imala je njegova peta supruga Jovanka Broz sa kojom je bio do svoje smrti.