Hrvatska legalizuje incest?

Uslov za to bio bi da su obe strane punoletne, da su poslovno sposobne, odnosno pri zdravoj pameti i da su se u to upustile slobodnom voljom.

Trenutno je u Hrvatskoj članom Porodičnog zakona navedeno da brak ne mogu međusobno sklopiti krvni srodnici u pravoj liniji.

Iz opravdanih razloga sud može u vanparničnom postupku dozvoliti sklapanje braka između dece sestara i braće i dece polusestara i polubraće, ali zakonom nisu definisani opravdani razlozi već o njima u svakom pojedinačnom slučaju odlučuje nadležni sud.

Krivični zakonik za osobe koje izvrši polni odnos ili s njim izjednačenu polnu radnju s rođakom po krvi u pravoj liniji, ili s bratom ili sestrom, propisuje novčanu kaznu, ili kaznu zatvora do jedne godine.

Za incest s maloletnikom zakonom je propisana kazna zatvora od šest meseci do pet godina, a za takav odnos s detetom počiniocu preti kazna zatvora od jedne do osam godina.

Hrvatska nije prva zemlja u kojoj se ta ideja razmatra, s obzirom na to da je veći broj zemalja, među njima i onih koje slove kao katoličke - Francuska, Španija ili Portugal, izbacio dobrovoljni incest među punoletnim licima sa spiska krivičnih dela, iako s druge strane ima i onih koje su protiv toga, kao Nemačka.

Za razliku od Francuske, u kojoj je incest bez prisiljavanja i među punoletnim članovima porodice nekažnjiv iz vremena Napoleona, u Nemačkoj, gde je incest krivično delo od 1973. godine, nedavno je usledio pokušaj da se sudskom praksom učini nekažnjivim, ali bez uspeha", ističe predsedavajuća radne grupe Ksenija Turković koja vodi katedru za krivično pravo na Pravnom fakultetu u Zagrebu.

"Ako se brat i sestra koji su punoletni svojom voljom upuste u seksualni odnos, tu nema žrtve koju bi trebalo štititi. Ugrožen je samo javni moral, ali je pitanje treba li zbog toga ljude slati u zatvor", kaže Turkovićeva.

Ona ukazuje i da bi se, ako bi se dobrovoljni incest među punoletnim učinio nekažnjivim, s druge strane propisivala znatno teža kazna za nasilni seksualni čin među bliskim srodnicima, ili ako su žrtve deca.

Psihijatri smatraju da sve to nije jednostavno i da se ne može tretirati kao pravni problem. Pa i kad se radi o punoletnim licima, hronološka starost ne može biti jedini kriterijum nezavisnosti, a čak je između roditelja i deca izvestan psihološki odnos zavisnosti.

Za njih je pod upitnikom da li je neko svojom punoletnošću istovremeno i nezavisan u odluci da stupi u seksualni odnos s roditeljem jer ima mnogo odraslih koji se neće suprotstaviti roditeljima, iako misle drugačije zato što su im mentalno potčinjeni.

Posebno pitanje je stav Katoličke crkve koja je dominantna u Hrvatskoj jer se preko 90 odsto stanovnika na popisu iz 2001. deklarisalo kao rimokatolici.

Katolička crkva u praksi toleriše granične slučajeve incesta, pa se tako mogu ženiti srodnici trećeg stepena, a u nekim slučajevima zabeleženo je i venčavanje braće i sestara od strica, tetke ili ujaka.

S druge strane, crkva se jasno poziva na kanonsko pravo koje, kako kaže, ne može nametnuti državi, ali ga savetuje vernicima, a koje incest smatra teškim grehom koji kvari odnose u porodici i koji se ubraja u grehe protiv dostojanstva braka.

Za Katoličku crkvu su iste težine i slučajevi kad decu i mlade zloupotrebljavaju stariji kojima su povereni na čuvanje i vaspitanje.

Penzionisani grkokatolički sveštenik i novinski komentator Živko Kustić smatra da nekažnjivost od strane države na znači da se to proglašava dobrim i pristojnim delom ili poželjnim ponašanjem.

On podseća da država ne kažnjava zla kao što su preljuba, ili psovanje, jer je procenila da ne bi postigla nikakve rezultate, ali da to ne znači da je nešto od toag proglašeno dobrim.

Da su po kanonskom pravu stvari vrlo jasne, kaže i medijski eksponirani sveštenik iz Like Anđelko Kaćunko, ističući da je delikatno pitanje treba li slati u zatvor odrasle osobe koje po pravilu mogu raditi što žele i da o tome, uz pravnike, treba da se izjasne filozofi, sociolozi i psiholozi.

Pitanje (ne)kažnjivosti određenih kategorija incesta u Hrvatskoj nije od juče jer se o tom pitanju raspravlja nekoliko godina. Ali pitanje je, čak i kad bi se radna grupa složila oko predloga izmena zakona u tom smislu, kad bi se taj predlog našao na dnevnom redu Sabora jer nema nikakvih naznaka o datumima rokovima.

Naime, usvajanje izmena nije nužno zbog prilagođavanja zakona pravnim tekovinama EU čije članice različito tretiraju incest.

Zanimljivo je kako SAD i Australija tretiraju pitanje incesta. U mnogim američkim saveznim državama priznaju se dva različita stepena incesta.

Ozbiljniji "pokriva" najbliže krvno srodstvo kao što su otac i ćerka, majka i sin i brat i sestra, a manje ozbiljna optužba je protiv daljnjih rođaka koji se upuštaju u seksualni odnos, obično do prvih rođaka.

Iako je incest kao takav stigmatizovan u društvu, čak se i ozbiljnija optužba uobičajeno vodi kao najmanje kažnjivi prestup, pa je u državi Njujork maksimalna kazna četiri godine zatvora, dok je manje ozbiljna optužba najčešće samo prestup.

Mnogo zakona o incestu izričito ne zabranjuju seksualni odnos osim vaginalnog odnosa, ili bilo koju seksualnu aktivnost između rođaka istog pola, sve dok nijedna strana nije maloletna, ali to ne znači da društvene ekskomunikacija koja može uslediti nakon takvih aktivnosti nije veća od kazni koje određuje država.

Za razliku od SAD, u Australiji je incest kažnjiv s maksimalnih 25 godina zatvora za seksualni odnos sa detetom, čak i ako je to "dete" starije od 18 godina, a pet godina za manje ozbiljne optužbe kada je reč o bratu, polubratu, sestri ili polusestri.