Bioskopi u Srbiji – sunovrat filmske bajke

Istorija bioskopa u Srbiji počela je veličanstveno. Samo pet i po meseci pošto je Pariz video prve pokretne slike braće Limijer, Beograd je imao priliku da se upusti u osvajanje nove umetnosti.

Prva projekcija u Beogradu održana je već početkom juna 1896. godine u kafani kod Zlatnog krsta na Terazijama. Ovo je ujedno bila i prva bioskopska predstava na Balkanu, a bioskopski repertoar bio je veoma sličan repertoaru iz Pariza.

Filmska traka ubrzo je postala veoma popularna, pa je 1964. godine svaki građanin Srbije u proseku išao oko deset puta godišnje u bioskop. Pola veka kasnije, tokom 2011. godine, prosečni stanovnik Srbije to jedva da čini jednom u dve do tri godine. Danas, u mnogim gradovima Srbije radi po svega jedan bioskop, ili pak nijedan.

PROČITAJTE: Bioskopi – Od kultnih mesta do ruina Ovo su samo neki od podataka saopštenih na tribini "Stevan Majstorović: Prikazivačka delatnost u Srbiji – perspektive i problemi" održanoj 26. decembra u Zavodu za proučavanje kulturog razvitka.

Tom prilikom predstavljeni su rezultati ovogodišnjeg projekta "Bioskopi u Srbiji". Autorke istraživanja Bojana Subašić, Bogdana Opačić i Jelena Damnjanović analizirale su stanje bioskopske mreže u 2011. i 2012. godini kako bi pružile uvid u način funkcionisanja prikazivačke delatnosti u Srbiji.

"Najvažniji cilj projekta je da se kroz pregled stanja i potreba prikazivačkih ustanova, probudi stručna i šira javnost i doprinese pokretanju inicijative i definisanju daljih planova i aktivnosti za oživljavanje i unapređenje bioskopske mreže", navode autorke istraživanja.

Predstavljamo vam neke od rezultata istraživanja objavljenih u publikaciji "Bioskopi u Srbiji", koji u celosti možete preuzeti OVDE.

Požar u bioskopu Kozara (Foto: Povratak otpisanih)

Prvi objavljeni i dokumentovani podaci o broju bioskopa nakon Drugog svetskog rata u Srbiji potiču iz 1968. godine, kada je radilo 679 bioskopa.

Najstariji bioskop koji i danas funkcioniše je bioskop Krajina pri Domu kulture Stevan Mokranjac u Negotinu. Otvoren je 1937. godine.

Privatizacijom 2007. godine Beograd je izgubio 14 bioskopa, među kojima su i oni koji su proglašeni za kulturna dobra i čine deo arhitektonskog nasleđa 19. veka. Te godine je došlo i do najvećeg pada posećenosti bioskopa, prodato je samo 1,28 miliona karata, trećina u odnosu na broj prodatih karata nekoliko godina ranije.

Najveći broj bioskopa (79,5%) su državne ustanove, dok se 15,9% nalazi u privatnom vlasništvu. Privatni bioskopi uglavnom funkcionišu u velikim gradovima Srbije: Beogradu, Novom Sadu, Kragujevcu i Nišu. Retko se sreću u manjim gradovima (Užice, Sombor, Kraljevo, Zaječar). Interesantno je da bioskop Eurosinema u Subotici, kao deo Otvorenog univerziteta, ima status državne ustanove, ali se ne finansira iz budžeta, već je isključivo sopstvenim sredstvima.

PROČITAJTE: Povratak otpisanih (bioskopa)

Bioskopi su mrtvi (Foto: Saša Èoliæ/Kamerades.com)

U Srbiji trenutno radi devet multipleks bioskopa (10,2%), dok auto-bioskopa nema. Multipleks bioskopi funkcionišu u najvećim gradovima zemlje: u Beogradu pet, u Nišu dva, i po jedan u Novom Sadu i Kragujevcu.

Prvi bioskopi u Srbiji su bili putujući, ali je ovakav vid projekcija gotovo zamro. Ipak, postoje inicijative da se ponovo pokrenu.

Ne postoji bioskop koji ne prikazuje igrane filmove, s tim što gotovo trećina prikazuje isključivo ovaj žanr. Najveći broj bioskopa prikazuje i animirane (blizu 60%), a oko dve trećine bioskopa koji prikazuju igrane i animirane, otvoreno je i za prikazivanje dokumentarnih filmskih sadržaja. Jedini bioskop koji prikazuje igrane i dokumentarne, ali ne i animirane je bioskop "Stenli Kjubrik" na Mokroj gori. Kada je reč o animiranim filmovima oni se najviše prikazuju u "Koloseju" (2.980 u 2010 / 2.400 u 2011. godini) i Domu sindikata (964 u 2010 / 1.007 u 2011. godini), dok ih u drugim bioskopima ima uglavnom do 50 godišnje.

U ukupnom broju prikazanih dugometražnih filmova očekivano je zastupljenija strana produkcija od domaće. Ipak, primetan je rast udela domaćih projekcija u odnosu na strane u dve posmatrane godine (2010. i 2011. godina).

PROČITAJTE: Srbi i bioskopi – Koliko idemo i šta gledamo?

Bioskopi su mrtvi (Foto: Saša Èoliæ/Kamerades.com)

Svi bioskopi su prikazivali filmove američke produkcije, dok se za francuske i britanske filmove opredeljuje upola manje bioskopa. S druge strane, interesantno je da Art bioskop "Aleksandar Lifka" u Subotici prikazuje podjednako filmove američke i mađarske produkcije. Takođe, Kulturni centar Zrenjanin je, pored velikog broja američkih filmova, prikazao i značajan broj nemačkih i norveških filmova i u manjoj meri švedskih, finskih, indonežanskih, mađarskih i ruskih. Kulturni centar Beograd takođe prikazuje filmove sa različitih govornih područja.

Najveći broj filmskih projekcija imao je bioskop "Kolosej" – 18.029 u 2010. i 19.280 u 2011. godini. Ovakav podatak ne iznenađuje, jer je Kolosej jedini bioskop sa 11 sala u Srbiji koji ima redovne, svakodnevne projekcije. Međutim, veliki broj bioskopa, oko četvrtine, u proseku, ima svega jednu projekciju nedeljno.

Zanimljivo je da bioskop "Kolosej" trenutno ne radi, o čemu više možete pročitati OVDE.

Najviše gledalaca u 2011. godini imao je bioskop "Kolosej", gotovo trećinu svih posetilaca bioskopskih sala u Srbiji. Najmanju posetu imali su bioskopi u Kačarevu kod Pančeva, Lapovu i Zaječaru.

Iako se u bioskopima Srbije češće prikazuju strani filmovi, projekcije domaćih filmova su posećenije.

PROČITAJTE: Sudbina Kozare – slika društva Prema podacima 78% ustanova (kojima Zavod raspolaže) jednu projekciju domaćeg filma u proseku pogleda 230 ljubitelja filma, dok projekciju stranog filma poseti u proseku 97 gledalaca. Ovaj podatak ne iznenađuje, jer je produkcija domaćih filmova znatno manja od proizvodnje stranih filmova, te su tako i projekcije ovih filmova ređe.

Većinu publike, prema proceni predstavnika bioskopskih ustanova, u 19 bioskopa čine deca, dok je omladina najbrojnija u 29 bioskopa.

PROČITAJTE: Bioskopi su mrtvi (FOTO)

Problemi sa kojima se suočavaju bioskopi najčešće su u vezi sa tehničkom opremljenošću, odnosno sa potrebom za digitalizacijom sala. Ovaj problem ističe 47 bioskopa (72,3% od 65 koji su dostavili podatke), dok su najmanji problem kadrovi. Na slabu posećenost projekcija požalila se skoro polovina bioskopa, koji ističu probleme u programima.

Aktivni bioskopi u Srbiji, njih 88, raspolažu sa 135 sala za prikazivanje filmova. Najveći broj prikazivača ima po jednu salu. Međutim, ove sale nisu namenski građene za bioskopske projekcije, već su višenamenske sale koje se koriste za različite programe. To je i osnovni razlog zašto današnji standardi u prikazivačkoj delatnosti najčešće nisu zadovoljeni.

Salu sa najmanje mesta u Srbiji ima Jugoslovenska kinoteka (20 sedišta), zatim Akademija 28 i Kulturni centar Zrenjanin sa salama od po 40 sedišta, te Takvud, koji ima dve sale sa po 50 sedišta. S druge strane, najveći broj sedišta imaju JP Sava centar (3.500 sedišta) i Dom sindikata (1.600 sedišta) čija prvenstvena namena nije prikazivanje filmova, već održavanje raznih skupova i programa koje često posećuje preko 1.000 ljudi.