"Batut" se oglasio zbog virusa Zapadnog Nila u Srbiji: Može da prouzrokuje zapaljenje mozga

Groznica Zapadnog Nila je virusno oboljenje koje se na čoveka prenosi ubodom zaraženog komarca. Glavni vektor u našem regionu je Culex pipiens, vrsta komarca koja je široko rasprostranjena i prilagođena uslovima preživljavanja u urbanim i ruralnim sredinama u Srbiji.

Svi stanovnici i posetioci područja u kojima je zabeležena aktivnost virusa izloženi su riziku od infekcije, posebno osobe koje rade ili se rekreativno bave aktivnostima na otvorenom. 

• Izdato hitno upozorenje: Novi soj koronavirusa pogodio popularne turističke destinacije
• Vreme ugrozilo zdravlje, raste broj infekcija u Srbiji: Ako osetite ove simptome, ostanite kod kuće VIDEO

 

Šta je groznica Zapadnog Nila?

Groznica Zapadnog Nila (GZN) je sezonsko oboljenje koje je najviše zastupljeno u periodu najveće aktivnosti vektora – komaraca. Aktivnost virusa Zapadnog Nila se obično dešava tokom letnjih meseci i traje do kasne jeseni. 

Imajući u vidu iskustva kako okolnih, tako i naše zemlje, prvi oboleli se obično registruju uglavnom u drugoj polovini jula meseca, a najveći broj obolelih osoba se registruje tokom avgusta i septembra meseca.

Rezervoari virusa u prirodi su različite vrste ptica, naročito migratorne, u kojima se virus može dugoročno održavati i cirkulisati bez izazivanja bolesti. Komarci se inficiraju hraneći se krvlju zaraženih ptica, a potom mogu preneti virus na čoveka ili druge sisare. 

Čovek i konji predstavljaju tzv. "slepe" ili terminalne domaćine, što znači da, iako mogu razviti simptome bolesti, u njihovoj krvi se ne stvara dovoljna koncentracija virusa (viremija) koja bi omogućila dalje prenošenje na druge komarce. Zbog toga ne učestvuju u održavanju prirodnog ciklusa virusa.

Simptomi virusa Zapadnog Nila 

Infekcija kod ljudi najčešće prolazi asimptomatski ili sa blažim simptomima. Većina osoba (80–90 odsto) inficirana virusom Zapadnog Nila nema nikakve simptome i znake bolesti. Kod malog procenta zaraženih osoba (10 do 20 odsto) simptomi podsećaju na oboljenje slično gripu, sa naglom pojavom povišene telesne temperature, glavoboljom, bolom u grlu, leđima, mišićima, zglobovima, umorom, blagim prolaznim osipom i limfadenopatijom.

Manje od 1 odsto ili jedna od 150 osoba koje se zaraze razvije težak oblik bolesti koji pogađa centralni nervni sistem, kada dolazi do razvoja encefalitisa (zapaljenje mozga) ili meningitisa (zapaljenje moždanih ovojnica), odnosno neuroinvazivnog oblika bolesti, koji zahteva hospitalizaciju.

Ozbiljne forme bolesti mogu se javiti kod osoba svih uzrasta, ali je rizik veći kod osoba starijih od 55 godina - otprilike jedna od 50 inficiranih osoba u ovoj starosnoj grupi razvije teži oblik bolesti.

Povećan rizik kod hroničnih bolesnika

Povećan rizik postoji i kod ljudi sa hroničnim zdravstvenim problemima, koji uključuju karcinom, dijabetes, visok krvni pritisak, oboljenja bubrega itd.

Simptomi neuroinvazivnog oblika bolesti su:

• glavobolja
• ukočen vrat
• stupor (tupost)
• dezorijentisanost
• koma
• tremor
• konvulzije
• slabost mišića
• paraliza

Oporavak od težeg oblika bolesti može trajati nekoliko nedelja ili meseci. Određene posledice mogu biti trajne.

Nakon preležane infekcije često dolazi do razvoja dugotrajnih sekvela, kao što su: umor, gubitak pamćenja, teškoće prilikom hodanja,  mišićna slabost i depresija. Letalitet je veći kod starijih osoba, naročito kod osoba iznad 75 godina života.

Epidemiološka situacija GZN na području Evrope

Groznica Zapadnog Nila (GZN) prisutna je na pojedinim područjima Evrope još od 60-ih godina prošlog veka, a sporadični slučajevi i manje epidemije u humanoj populaciji registrovani su u nekoliko zemalja istočne i južne Evrope tokom poslednjih 15 godina.

Ovo oboljenje se prvenstveno javlja u ruralnim oblastima, ali u humanoj populaciji je krajem prošlog veka registrovano epidemijsko javljanje GZN u urbanim sredinama. Tokom 2010. godine registrovano je naglo povećanje broja obolelih u humanoj populaciji, kao i pojava ovog oboljenja u nekim zemljama Evrope gde ga ranije nije bilo.

Prema poslednjem izveštaju Evropskog centra za prevenciju i kontrolu bolesti, u 2025. godini do 18. juna, nije prijavljen nijedan slučaj infekcije virusom Zapadnog Nila kod ljudi u Evropi.

Epidemiološki nadzor nad GZN i aktuelna epidemiološka situacija u Republici Srbiji

Od 2012. godine, kada je i uspostavljen nadzor nad ovim oboljenjem, groznica Zapadnog Nila je obuhvaćena sistemom obaveznog prijavljivanja zaraznih bolesti u Srbiji.

Epidemiološki nadzor sprovode instituti i zavodi za javno zdravlje u saradnji sa zdravstvenim ustanovama,  dok se laboratorijska potvrda infekcije vrši u nacionalnoj referentnoj laboratoriji za ARBO viruse Instituta za virusologiju, vakcine i serume "Torlak".

Kao i prethodnih sezona nadzora, Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović Batut" je 1. juna 2025. godine prosledio Stručno-metodološko uputstvo za sprovođenje nadzora nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji na teritoriji Republike Srbije u sezoni proleće/jesen 2025. godine mreži zavoda/instituta za javno zdravlje koje su dalje distribuirali zdravstvenim ustanovama na svojim teritorijama, a pre svega klinikama za infektivne i tropske bolesti, odnosno infektivnim odeljenjima opštih bolnica na teritoriji svoje nadležnosti.

Slučajevi obolevanja GZN se registruju svake godine, a godišnji broj kao i teritorijalna rasprostranjenost prijavljenih slučajeva može značajno da varira.

U sezoni nadzora nad groznicom Zapadnog Nila u humanoj populaciji na teritoriji Republike Srbije, u periodu od 1. do 22. juna 2025. godine, nisu registrovani slučajevi obolevanja.

Prevencija infekcije virusom Zapadnog Nila

U cilju smanjenja rizika od zaražavanja virusom Zapadnog Nila, preporučuje se primena mera lične zaštite od uboda komaraca i to:

• Upotreba repelenata na otkrivenim delovima tela prilikom boravka na otvorenom
• Nošenje odeće koja pokriva ruke i noge (dugi rukavi, duge nogavice). Preporučljivo je da       odeća bude komotna, jer komarci mogu da ubodu kroz pripijenu odeću
• Izbegavanje boravka na otvorenom u vreme perioda najintenzivnije aktivnosti komaraca – u sumrak i u zor
• Upotreba zaštitne mreže protiv komaraca na prozorima i oko krevet
•   Redukcija broja komaraca u zatvorenom prostoru
• Izbegavanje područja sa velikim brojem insekata i komaraca, kao što su šume i močvare
• Smanjenje broja komaraca na otvorenom gde se radi, igra ili boravi, što se postiže isušivanjem izvora stajaće vode. Na taj način smanjuje se broj mesta na koje komarci mogu da polože svoja jaja. Najmanje jednom nedeljno treba isprazniti vodu iz saksija za cveće, posuda za hranu i vodu za kućne ljubimce, kanti, buradi i limenki. Ukloniti odbačene gume i druge predmete koji mogu da prikupljaju vodu.
• Po mogućstvu boravak u klimatizovanim prostorima, jer je broj insekata u takvim uslovima značajno smanjen.
• U slučaju putovanja u inostranstvo, pogotovo ako se radi o tropskom i subtropskom području, obavezno se pridržavati svih navedenih mera prevencije
• U slučaju pojave bilo kakvih simptoma koji su kompatibilni sa neuroinazivnim oblikom bolesti, odmah se javiti izabranom lekaru.