Zašto mnogi nepušači dobiju kancer pluća?

Rak pluća je jedna od najčešćih i najtežih vrsta kancera. Prema podacima Američkog društva za rak, procenjuje se da će u ovoj godini biti 235.760 novih slučajeva raka pluća.

"Rano otkrivanje bolesti jedini je način da se rak pluća leči. Svi terapijski postupci po pravilu mogu produžiti život za koju godinu, a nove ciljane terapije 4 do 5 godina. Ali, ne nude izlečenje. Izlečenje od karcinoma pluća moguće je isključivo ranom dijagnostikom i ranim operativnim zahvatom", rekao je ranije medijima hrvatski akademik Miroslav Samaržija.

Pogađa i 10 do 20 odsto nepušača

Podaci Centra za kontrolu i prevenciju bolesti pokazuju da se u SAD-u oko 10 do 20 odsto karcinoma pluća (20.000 do 40.000 karcinoma pluća svake godine) događa kod ljudi koji nikada nisu pušili ili su pušili manje od 100 cigareta tokom svog života.

Lekari upozoravaju da raku pluća doprinose i pasivni dim kao i izloženost radonu, radioaktivnom gasu koji nema ukusa ili mirisa, ili, na primer, azbestu.

Radon se emituje iz zemlje (prirodno je prisutan u stenama i tlu), brzo se razređuje u atmosferi u relativno bezopasne koncentracije. Ali u zatvorenim i neprovetrenim prostorima u zgradama, podrumima i podzemnim rudnicima nivo koncentracije može postati opasno visok.

Epidemiološke studije o zdravlju rudara povezale su više koncentracije radona i incidencije raka pluća. Glavna opasnost ne dolazi od samog radona, jer je on hemijski neutralan i ne otapa se u tkivu, već od materija koje nastaju njegovim raspadanjem, koje su radioaktivne.

Izotop radijuma 222 nalazi se na popisu materija Svetske zdravstvene organizacije koje definitivno izazivaju rak.

Azbest se nalazi u prirodi i u proizvodima koje stvara čovek. U prirodi azbest je mineral koji je deo stena i tla, a ako dospe u vazduh (na primer vremenskim prilikama ili kod gradnje) može postati pretnja zdravlju. Azbestna vlakna mogu da se udahnu i uđu u pluća i pri dugotrajnom izlaganju izazovu rak pluća i druge plućne bolesti.

Kad udahnemo azbestna vlakna, većinu ćemo izbaciti iz organizma, ali neka ipak zaostanu u plućima, nakupljaju se i izazivaju sitne ožiljke i upale, što može dovesti do bolesti, pored ostalih, i do raka pluća.

Bilo koja zgrada sagrađena pre 2000. godine (kuće, škole, fabrike, bolnice itd.) mogu imati u sebi azbest. S obzirom na to da je azbest dobar izolator, primenu nalazi u oko 3.000 proizvoda (npr. malter s azbestom, izolacija cevi, azbestne pločice, azbestno-cementne vodovodne cevi, protivpožarna vrata...)

Simptomi raka pluća

Foto: Shutterstock/ muratart

Rak pluća obično nema znakova ili simptoma u ranim fazama, ali znakovi koji bi mogli ukazati na rak pluća uključuju:

uporni kašalj,

iskašljavanje krvi,

uporni nedostatak daha,

neobjašnjiv umor i gubitak težine,

bol ili bol pri disanju ili kašljanju.

Dodatni simptomi koji se mogu povezati s ovom bolešću:

slabost

teškoće pri gutanju,

teškoće pri govoru,

abnormalno tamna ili svetla koža,

dekoloracija kože - plavkasta ili bleda,

mišićne kontrakcije ili mišićna atrofija,

oticanje i bol u zglobovima,

promuklost ili promene glasa,

temperatura,

oticanje i paraliza lica,

spuštanje kapka,

drhtavica,

razvoj dojki kod muškaraca,

osetljivost ili bol u kostima.

Treba da odete kod lekara ako imate ove simptome.

Vrste raka pluća

Foto: Shutterstock /Photographee.eu

Postoje dva glavna oblika primarnog raka pluća. Oni su klasifikovani prema vrsti ćelija u kojima rak počinje da raste.

• Rak pluća nemalih ćelija: najčešći oblik, koji čini više od 87 odsto slučajeva. On može biti karcinom pločastih ćelija, adenokarcinom ili karcinom velikih ćelija.

• Rak pluća malih ćelija - ređi oblik koji se obično širi brže od raka pluća bez malih ćelija.

Ko je u rizičnoj grupi

Pušači - između 80 i 90 odsto svih slučajeva raka odnosi se na pušače, zato što pušenje uključuje redovno udisanje niza različitih toksičnih materija.

Ali, pušenje nije jedini uzrok raka. Oko 270 hiljada slučajeva raka pluća godišnje u svetu nije povezano s pušenjem.

Pasivno pušenje - osobe koje su u dečjoj dobi često bile izložene duvanskom dimu, na primer ako su im roditelji pušili, imaju veći rizik, baš kao i oni koji u porodici imaju nekog obolelog od raka pluća.

Rizici iz okoline - rizik za rak pluća povećava se u gradovima, zbog nečistog vazduha i izloženosti azbestu i česticama koje nastaju sagorevanjem.

Zračenje - ljudi lečeni radioterapijom su u umereno povećanom riziku za razvoj raka pluća.

Hemikalije - mnoge žene obolele od nepušačkog raka pluća veruju kako bi uzrok mogle biti i hemikalije koje potiču iz parfema i drugih kozmetičkih proizvoda, kao i pare iz različitih hemijskih sredstava za čišćenje, ali za to nema čvrstih dokaza.

Postojeće bolesti pluća - osobe s plućnom tuberkulozom ili hroničnom opstruktivnom plućnom bolesti takođe imaju veći rizik za rak pluća.

Lečenje raka pluća

Vrsta raka pluća određuje koji će se tretmani lečenja sprovesti. Lečenje, naime, zavisi od vrste mutacije koju rak ima, koliko se širi i koliko je dobro opšte zdravlje obolele osobe. Ako se stanje dijagnostikuje rano i kancerogene ćelije su ograničene na malo područje, može se preporučiti operacija uklanjanja zahvaćenog područja pluća.

Ako je operacija neprikladna, obično se primenjuje radioterapija za uništavanje kancerogenih ćelija. Ako se rak previše proširio da bi operacija ili radioterapija bile delotvorne, koristi se hemoterapija.

Postoje i brojni lekovi poznati kao ciljane terapije (monoklonska protivtela, mali molekuli, genske terapije). Oni ciljaju određenu promenu u ćelijama raka ili oko njih koja im pomaže da rastu. Ciljane terapije često ne mogu da izleče rak pluća, ali mogu da uspore njegovo širenje.

Kako se može smanjiti smrtnost od raka pluća

Oni koji su u rizičnoj grupi treba da se češće kontrolišu, a onima koji puše savetuje se da prestanu. Rizik oboljevanja od raka pluća nakon 15 godina od prestanka pušenja izjednačen je s nepušačkom populacijom.