Pravoslavni spor

Višedecenijski srpsko-makedonski pravoslavni spor ovih dana doživljava novo neprijatno zatezanje. U vreme kad crkva, u ovom delu sveta, generalno postaje sve značajniji faktor u društvenom životu, ovaj sukob objektivno izlazi iz čisto verničkih okvira i postaje tema međudržavnih odnosa. Apsurdnost ovog spora je utoliko veća ako se ima na umu da je u drami zvanoj raspad Jugoslavije najmanje zapleta bilo u srpsko-makedonskim odnosima. Moglo bi se reći da je danas jedino otvoreno pitanje u odnosu između dveju država pomenuti crkveni spor.

Suština stvari je jasna. Makedonija kao zemlja sa većinskim pravoslavnim stanovništvom želi da proces svoje nacionalne i državne emancipacije koji je završen tek u 20. veku, zaokruži konstituisanjem autokefalne pravoslavne crkve i tako se izjednači sa drugim narodima i zemljama sa preovlađujućom pravoslavnom tradicijom. Pozivajući se na svoja kanonska prava, Srpska pravoslavna crkva, koja je u ranijim epohama obuhvatala i teritoriju današnje Makedonije, ne želi da prizna autokefalnost MPC. Poznavaoci ove problematike ističu da u crkvenom pravu ima uporišta za ovakav stav SPC, ali svejedno, ostaje pitanje: zašto je crkvenoj jerarhiji u Srbiji toliko stalo da osujeti želju pravoslavne braće u susednoj državi da imaju autokefalnu crkvu? U dugoj istoriji hrišćanstva, statusi pravoslavnih crkava na pojedinim teritorijama su menjani, u zavisnosti od verskih, ali i političkih promena. Svidelo se to nekom ili ne, na Balkanu su se krajem 20. veka desile krupne istorijske promene koje ne mogu da mimoiđu ni Crkvu i njeno ustrojstvo. Da li su za SPC makedonska nacija i država tek "incident" koji će se u dogledno vreme okončati, a onda će se sve vratiti u "izvorno" nacionalno i državno jedinstvo Srba i Makedonaca? I vidi li SPC sebe kao čuvara tog jedinstva dok se prolazne avanture sa makedonskom državnom samostalnošću i nacionalnom samobitnošću ne okončaju? Makedonci koji drže do svoje nacije i države, sasvim sigurno, u odbijanju vrha SPC da prizna autokefalnost MPC vide upravo takav omalovažavajući odnos.

Da nema protivljenja SPC, pozicija MPC u pravoslavnom svetu bi se i u kanonskom smislu lakše regulisala, a da ne govorimo koliko bi to relaksiralo ukupne srpsko-makedonske odnose. Vrh SPC, očigledno, više drži do nekih drugih ciljeva, nego do pune normalizacije odnosa u regionu.