Kako su se drugi borili sa "švajcarcem"

Problem jačanja švajcarskog franka nije rešen privremenim fiksiranjem obračunskog kursa na 6,39 HRK za CHF na teret banaka u januaru 2015. Trajno rešenje za Hrvatsku tek treba pronaći, jer aktuelno važi samo godinu dana.

Svrha ove analize, navode iz HUB-a, je da se prikažu i uporede do sada primenjena rešenja u zemljama srednje i jugoistočne Evrope.

Pregled po zemljama pokazuje širok spektar primenjenih rešenja, od posve slobodnih (Rumunija i druge zemlje) preko hibridnih (Poljska, Srbija) do izrazito intervencionističkih (Hrvatska, Mađarska). U skladu sa tim variraju i modeli podele troškova kursnih razlika.

“Dve su stvari zajedničke svim prikazanim modelima. Prvo, ni jedan model nije osporio načelo valutne klauzule i primenio povratak na početni kurs za sve dužnike. Drugo, sredstva državnog proračuna (subvencije dužnika) nigde osim u Mađarskoj nisu neposredno korištene u svrhu rešavanja problema švajcarskog franka. Troškove subvencija u najvećoj su meri snosile banke prema dobrovoljnom modelu (Srbija, najnovijih 5% otpisa pri konverziji) ili silom zakona (Hrvatska, Mađarska). Jedini model koji je svuda u primeni je model bilateralnog pregovaranja uslova za dužnike s problemima u otplati”, navodi se u zaključnom delu analize.

Poljski predlog socijalnog fonda koji bi finansirale i banke još nije u primeni, a mađarski državni fond koji je otkupljivao nekretnine najugroženijih dužnika činio je to uz diskont, pa nije jasno je li se time potpuno zaštitio od rizika, ili su se vrednosti nekih nekretnina ipak kolebale toliko da bi se moglo sumnjati u gubitke koji predstavljaju fiskalni trošak. No, čak i u tom slučaju, reč je o malom broju slučajeva 20 (samo 3% dužnika u Mađarskoj odabralo je model sell and lease back) i malom iznosu, tako da se eventualni gubitak može smatrati fiskalno zanemarivim, navode iz HUB-a.

“Stabilnost kursa domaće valute u odnosu na evro – premda deluje samo posredno – do sada se pokazala najboljom zaštitom dužnika. Zbog takve kursne politike u Hrvatskoj, mađarski model konverzije prema kursu iz novembra 2014. (pre promene kursne politike Švajcarske narodne banke) nije doveo valutne uslove za dužnike blizu uslova koje hrvatski dužnici imaju nakon zamrzavanja obračunskog kursa na 6,39 kuna za franak. Uopšteno, mađarski se model do sada za dužnike nije pokazao onako povoljnim kao što je u početku bio predstavljen. Pogodovanje bogatijima kroz prevremene otplate 2011. po povlaštenom kursu ubrzalo je pad vrednosti forinte što je povećalo terete preračunate u domaću valutu za najveći broj dužnika. Prosečne kamatne stope od početka su bile znatno veće nego u Hrvatskoj. Forinta je znatno više oslabila u odnosu na razdoblje podizanja kredita, nego kuna. Otplate balona tek predstoje mađarskim dužnicima, a mađarska vlada – za razliku od naše – problem u ovom trenutku smatra zaključenim”, stoji u analizi bankara.