CG: Ekološke crne tačke

Izlivanje fekalija iz gradskih kanalizacija i septičkih jama u more, tone organskog i radioaktivnog otpada, mojkovačko jalovište, samo su neke od preporuka "elitnog" turizma.

Izvor: Dan

Uprkos činjenici što se Crna Gora promoviše kao ekološka država i destinacija elitnog turizma, sudeći po stanju sa terena realnost je sasvim drugačija. Manje, a uz to i ekološke države sa više ekoloških crnih tačaka, počev od sjevera do juga gotovo da nema na planeti.

Glavna ekološka preporuka za Crnu Goru kao destinaciju elitnog turizma je izlivanje fekalija iz gradskih kanalizacija i septičkih jama u more i to na najelitnijim kupalištima, tone organskog i radioaktivnog otpada, mojkovačko jalovište, fabrike sa zaostalim ekološkim sistemima i neizbježne deponije na prilazima gotovo svim gradovima, pa i na samim graničnim prelazima. Među gradovima sa najviše ekoloških crnih tačaka vodeći su Mojkovac, Herceg Novi, Budva, Bijelo Polje i Nikšić. Mojkovac projektuje da će turistički imidž ostvariti tek kad izgradi ski centar na Bjelasici, za dosadašnji peh u ovoj oblasti, svi su uvjereni, krivo je jalovište bivšeg rudnika.Ova ekološko- zdravstvena bomba, kako je mnogi nazivaju, razlog je što su, osim lokalnih ribolovaca,obale bistre Tare puste i u ljetnjim mjesecima.

Godinama je ovo područje zasipala prašina sa jalovišta začinjena teškim metalima i širila neprijatan miris, pa su turisti u prolazu magistralom pokraj ove deponije pritiskali gas do „daskeĆ da što prije prođu.Tako će vjerovatno minuti i ovogodišnja sezona, prvenstveno zbog "mirisa" mrtvih riba koje su „isplivaleĆ iz manje površine koja je i dalje pod vodom.

Služba zaštite je dio ovih gomila prekrila krečom, dok značajan prostor, zbog dubokog mulja, nije dostupan.Čeka se ,zapravo, da voda nestane, a potom je prekrije mehanizacija izvođača radova zemljom, u okviru druge faze sanacije jalovišta. Kad će se to dogoditi zasad je neizvjesno, ali mještani poručuju da su gas-maske neophodne i za prolaznike ulicama, naročito u jutarnjim satima i ispred večeri, kada svježine pročiste vazduh.Turistima ne pada na pamet u ovakvim okolnostima da bar predahnu, iako ih u blizini mostova na Tari čeka veoma luksuzan hotel.

Manje deponije pokraj magistralnog puta od same granice sa bjelopoljskom opštinom, pa do ulaska u kolašinsku teritoriju, sanirali su radovi u okviru akcije "Neka bude čistoĆ.

Crne ekološke tačke Herceg Novog, prije svega se odnose na nedostatak kanalizacionog kolektora i priključivanju gradskih i prigradskih naselja na kanalizacionu mrežu zbog čega fekalne vode završavaju u moru. Takođe, još uvijek su neadekvatno riješene gradske deponije, a tu je i neizbježna devastacija Savinske Dubrave i Sutorinskog polja napadnutih gradnjom, ali i rijeka i potoka poput Ljutog potoka i Sutorinske rijeke koje su zakrčene šutom i otpadom.

Satelitski snimci nove tehnologije, koju je EU instalirala u okviru saradnje mediteranskih zemalja, lani su pokazali kolika je zagađenost Bokokotorskog zaliva.

Najuočljivije je prisustvo zelene alge, a prema informacijama iz Instituta za biologiju mora, ona se javlja kao posljedica organskog zagađenja proisteklog iz septičkih jama i kanalizacionih ispusta, kojima zaliv obiluje.

Lokalni ekološki akcioni plan (LEAP), koji je SO Herceg Novi usvojila prije tri godine, a koji je postao obavezujući za sve 1.januara 2008. godine, jasno je ukazao na činjenicu, da je u ovom dijelu Boke, more najzagađenije, dok je vazduh najčistiji. Stručnjaci su ocijenili da je morsko dno, zbog brojnih zagađivača i otpadnih voda, degradirano, naročito u području Igala. More se takođe zagađuje balastnim i otpadnim vodama Brodogradilišta, tako da su na području Bijele, izmjerene količine teških metala koje su i do 30 puta više od dozvoljenih. Osim Brodogradilišta, jedan od najvećih zagađivača je i prerađivački pogon mesa pekare Aleksandrija, mljekara u Zelenici i klanica u Meljinama, te da je morska voda na području hercegnovske opštine drugog kvaliteta, izuzev u Topljanskom zalivu gdje već prelazi u treću.

Takođe, eksperti tvrde da količine organskog otpada za hercegnovski zaliv iznose 793 tona godišnje, sa maksimalnim opterećenjem na dan, tokom ljeta, od 4,2 tone, za razliku od kotorskog i risanskog zaliva, koji su opterećeni sa 612 tona godišnje, odnosno, maksimalnim dnevnim opterećenjem u iznosu od 2,58 tona.

Na području hercegnovske opštine postoje registrovana 33 podmorska ispusta za otpadne vode, koji su građani u različitim vremenskim razdobljima tokom proteklih 30 godina, a JP Vodovod i Kanalizacija gazduje nad svega tri, koje predstavljaju dio zvaničnog kanalizacionog sistema Herceg Novog. Gradska kanalizacija završava podmorskim ispustom dužine 400 metara, tj. 1.600 metara u zalivu u pravcu rta Kobila, a glavni je kolektor položen trasom Šetališta.

Najveći problem sa kojim se suočava Budva, posebno u ljetnjim mjesecima svakako je neriješeno pitanje kanalizacionih ispusta. Prema procjenama, rješenje ovog problema za Budvansku rivijeru koštaće 85 miliona eura.

Budva je među prvim opštinama počela sa rješavanjem problema otpadnih voda, pa je u proteklih tri godine za to utrošeno oko 10 miliona eura.
Gradonačelnk Rajko Kuljača navodi da je taj problem bio mnogo manji prošle nego ranijih godina jer se dosta uložilo u sanaciju i obnovu mreže, te naglasio da će se izgradnjom kanalizacione mreže, odnosno postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda i ispusta otpadnih voda postići adekvatna zaštita životne sredine, posebno morskog akvatorija i potpomoći razvoj visoko kvalitetnog turizma.

-Radiće se projekat vrijedan 85 miliona eura, tako da će tretman otpadnih voda na području budvanske opštine, od Jaza do Buljarice biti riješen na najsavremeniji način. Izgradnja kanalizacione mrže radiće se po svim evropskim standardima, a projekat je radilo preduzeće NjTE iz Austrije koje je među tri kompanije u Evropi. To je prioritet, kada riješimo problem tretmana otpadnih voda, Budva će zaista biti metropola turizma- naglašava Kuljača.
On navodi da će kapacitet postrojenja zbrinjavanja otpadnih voda odgovarati maksimalnom broju stanovnika i turista na teritoriji Budve, Bečića, Svetog Stefana, Reževića, Petrovca, Buljarice, Jaza i Spasa. U Bečićima će biti lokacija centralne komande cijelog sistema kanalisanja.

- Najveća pažnja će biti usmjerena na broj i kapacitet postrojenja, efekte prečišćavanja, vrstu primijenjenog postupka i standard tehnoloških rješenja - navodi gradonačelnik Budve.

Jedna od najkritičnijih tačaka na području Budve je istočna plaža na Svetom Stefanu, gdje tokom ljetnjih mejseci zbog povećanog pritiska na kanalizacionu mrežu nerijetko dolazi i do izlivanja fekalija u more.

Deponije su takođe gorući problem crnogorske ekološke scene. Tako kad se iz Srbije dolazi u Crnu Goru najfrekventniji granični prelaz je Dobrakovo, između Prijepolja i Bijelog Polja. I baš to područje u susret ljetnjoj turističkoj sezoni je najcrnja moguća ekološka tačka na dijelu koji vodi od grada na Limu prema Kolašinu, i dalje prema Podgorici i Crnogorskom primorju. Naime, u Kumanici, se nalazi legalna deponija za smeće za opštinu Bijelo Polje, koji je inače treći po veličini grad u Crnoj Gori. Na tom jednom mjestu se svakodnevno deponuje otpad, kao i ostaci od životinja, obzirom na desetak mesarskih radnji koje gravitiraju u ovoj opštini.

Predsjednik ekološkog društva "Bijelo Polje" profesor Rifat Kajabegović, uporno sa svojim saradnicima upozorava da se mora nešto uraditi , ukoliko se misli razvijati turizam, da se ekologija podigne na veći nivo.

- Kumanica je sjeverna kapija Crne Gore, naše ogledalo i prva naša crna mrlja i pokazatelj kako se ne smije raditi. Ovakve deponije nema vjerujem nigdje u svijetu. Prvi praktično susret sa Crnom Gorom je deponija, ali i prizori dalje pored Lima, prema centru Bijelog Polja. kazao je Kajabegović, dodajući da se tako ne mogu iskoristiti mogućnosti Lima, ali i susjedne rijeke Bistrice, koje su pogodne za rafting, sportski ribolov, splavarenje itd
Ni grad pod Trebjesom, nekadašnji industrijski i privredni centar Crne Gore ne zaostaje po kada se radi o sličnim stvarima. Od mnogobrojnih zagađivača postao je ekološka crna tačka države. Glas u odbranu životne sredine i "ekološke države" prvi su digli mještani prigradskih mjesnih zajednica Kličeva, Rubeža, Poljica, Kočana, da bi im se kasnije pridružili i stanovnici još nekih naselja. U lansiranju otrovnih čestica prednjače "Željezara" , "Pivara" i "Asfaltna bazaĆ u Kličevu, koja posluje u sastavu preduzeća A. D. "Mahanizacija i programat", a koja je uzročnim broj jedan karcinoma.

U opštinama Berane i Andrijevica postoji znatan broj zagađivača koji remete propisana pravila savremenih ekološkoh standarda. Tu se prije svega misli na veliki broj divljih deponija koje negativno utiču na očuvanje zdrave čovjekove okoline. Stvaranju divljih deponija u velikoj mjeri doprinosi nekontrolisano odlaganje otpada sa brojnih pilana, tako da se na obalama rijeka mogu vidjeti velike količine otpadnog drveta i pilotine. Kao najveća crna ekološka tačka pominje se velika gradska deponija na lokalitetu Vasove vode udaljenom od centra grada svega dva kolometra. Nešto što u znatnoj mjeri remeti prirodni ambijent je i velika eksploatacija šljunka iz rečnih korita, od strane koncesionara čime se tok rijeka prebacuje sa jedne na drugu stranu što uveliko ugrožava riblji fond i odaje sliku nereda koji vlada u ovoj oblasti.

Crnih ekoloških tačaka i u Plavu ima na pretek. Savjetnik za ekologiju u opštini Plav Dževat Šarkinović, ukazao je na najkritičnije crne tačke na prostoru opštine i predlaže njihovo rješavanje. Kaže, da najveća ekološka crna tačka za kompletnu sredinu gusinjsko smetlište, koje se nalazi na samoj obali rijeke Grnčar, koja sa svojim pritokama sve vrste otpada direktno unosi u Plavsko jezero.

- Na taj način, Plavsko jezero postaje najveće nevidljivo smetlište u opštini, jer prihvata otpad od svih svojih pritoka. Pored te vrste otpada, tu je i gusinjska gradska fekalna kanalizacija, koja se takođe rijekom Grnčar unosi u Jezero, a manjim dijelom i pojedinačne kanalizacije iz Plava, što sve ukupno zagađuje kompletan sliv Plavskog jezera – kazao je Šarkinović.

I mještani cetinjskog naselja Zagrablje ogorčeni su odnosom lokalne uprave prema ovom dijelu crnogorske prestonice. Naime, u blizini ovog naselja nalazi se i gradska deponija za odlaganje otpada, koja se, po njima, neredovno održava. Obraćali su se, kažu, gotovo svima u gradskoj upravi, ali nijesu dobijali zadovoljavajuće odgovore. Iz opštine, kao i iz komunalnog, uglavnom su prebacivali lopticu sa jednih na druge, vjerovatno ne želeći da preuzmu odgovornosti. A otpad i dalje stoji.

Tivat bez problema

Po riječima Sava Ogrulića predstavnika mađarske turističke agencije "Adriatik" i Mađari se sve više okreću drugim tržištima, a kao glavni razlog navode visoke cijene smještaja, koje ne odgovaraju standardu ponude. Po njegovim riječima i van pansionska ponuda ništa nije bolja, jer cijene iz godine u godinu rastu.

- Realno je očekivati da svi oni koji žive od turizma uklope se u postojeću situaciju i bar cjenovnom politikom privuku goste. Po mom mišljenju cijene od 6 do 8 eura po ležaju su realne, a sve ostalo može da odvuče goste na drugu sranu - naglašava Ogurlić.

Sa ekološke i infrastrukturne strane Tivat nema problema, jer sve što je započeto trebao da bude sagrađeno dok ne stignu gosti, koji Tivat obično "pune" polovinom jula.

U Tivtu se trude , posebno u Turističkoj organizaciji da raznim kontaktima i učešćem na sajmovima predstave Tivat u što boljem svjetlu i eliminišu sve negativne faktore…

Ova sezona je tek na početku, a da li će u Tivat doći i toliko željni paradajz turisti, ostaje da se vidi.

Kanalizacija rak rana

Ekološka crna tačka i "rak rana" Kotora svakako je neriješeno pitanje kanalizacionih ispusta koji su sprovedeni direktno u more. Osim što fekalije, koje su izvor zaraze, u ovim vrelim ljetnjim danima praktično svakodnevno mogu izazvati epidemiju, one neminovno zagađuju more. Naglasivši da na obali zaliva postoji veoma veliki broj kanalizacionih ispusta sprovedenih direktno u more dr Aleksandar Joksimović, direktor Instituta za biologiju mora ističe da se, kada je u pitanju najveće gradsko naselje Dobrota, prvi ispust nalazi ispod palaca Miloševića.

- Kotorski zaliv opterećen je otpadnim vodama i kišnicom, a zbog nedostatka strujanja morske vode najkritičnije je ljeti. U prethodnom periodu došlo je do bujanja života u moru-fitoplanktona i algi. Ako se more dodatno optereti organskim materijama dolazi do bujanja bio mase. Zbog povećanog broja sitnih mikroorganizama, voda dobije žutu ili braon boju i tada nije preporučljivo kupanje - izjavio je Joksimović za "Dan".

Čisto na Kalderovu i Njivicama

U maju 2009 godine Institut za biologiju mora iz Kotora i Ekotoksikoloski institut iz Podgorice su završili mjesečno ispitivanje "MONITORINGA STANjA EKOSISTEMA PRIOBALNOG MORA CRNE GORE", po programu koji rade za Agenciju za zaštitu životne sredine Crne Gore iz Podgorice.

- Ovaj sveobuhvatni monitoring je urađen na preko 100 pozicija priobalnog mora Crne Gore za potrebe 11 specifičnih programa u koje spadaju pored ostalih i kvalitet vode za kupanje na plažama. U sklopu tog programa analizirano je kvalitet vode na 20 plaža i utvrđeno je da 6 posto plaža je odlične klase K1 , 20 posto plaža je zadovaljavajućeg kvaliteta klase K2, dok je na tri plaže kvalitet vode za kupanje nije bio zadovoljavajući. Među najčistijim plažama na otvorenom moru ističu se plaze Safari kod Ulcinja i Crvena plaža kod Bara, dok u Bokokotorskom zalivu su plaže Kalderovo kod Tivta i Rivijera u Njivicama. Rezultati ovih ispitivanja će biti predati Agenciji za životnu sredinu u Podgorici i biće kasnije pohranjeni u bazu podataka Evropske agencije za zaštitu životne sredine u Kopehagenu, saopštio je dr Zoran Kljajić, naučni savjetnik Instituta za biologiju mora u Kotoru.

Svijetla tačka

Jedna od rijetkih svijetlih tačaka kada se radi o ekološkim problemima na teritoriji Crne Gore je akcija Ministarstva za zaštitu životne sredine, koja se sprovodi duž magistralnog puta od Bijelog Polja do Herceg Novog. Naime, pred početak turističke sezone angažovane su službe na sakupljanju otpada duž puta i rezultati su već vidljivi.

Pljevlja zaboravljena

U pljevaljskoj opštini, predstavnici ekoloških udruženja, seoskih mjesnih zajednica, kao i same Turističke organizacije grada, vjeruju da niz ekoloških crnih tačaka negativno utiču na razvoj turizma. Kao poražavajuća činjenica ističe se i podatak da se u Strategiji za razvoj turizma Crne Gore, koju je radilo nadležno ministarstvo, pljevaljska opština i ne pominje.

- Gotovo svaki naš građaninin kada priča, tvrdi da nema ljepše zemlje za odmor od Crne Gore. Pritom se uvjek dodaje i to da smo mi ekološka država. Međutim, stranci bi to možda i povjerovali da prilikom dolaska u Crnu Goru ne vide cjelokupan haos koji vlada u njoj i ozbiljno narušenu životnu sredinu. U takvim okolnostima kada imate ne zaštićena odlagališta pepela i šljake od Termoelektrane, nesanirane rudničke kipe i kopove od Rudnika uglja, odlagališta jalovine od rude olova i cinka, kao i niz divljih deponija turisti nemaju štad a traže, kao ni oni koji se ozbiljno žele da bave turizmom, kaže predsjednik Ekološkog društva Breznica Milorad Mitrović.

Nešto blaži stav o priči o turizmu ima direktor Turističke organizacije Pljevlja Dragiša Sokić, koji je mišljenja da na prostoru grada usled zagađenosti nema posebnih uslova za turizam, ali da je turizam moguće uspješno razvijati u pojedinim seoskim područjima.