Beč: erupcija emocija i strasti

Jedan od najlepših evropskih gradova i jedna od najznačajnijih istorijskih prestonica Evrope, Beč, nalazi se na samo jedan sat i dvadeset minuta leta avionom od Beograda ili šest stotina kilometara, odnosno šest sati vožnje kolima.

Da posetite prestonicu Habzburške monarhije, grad koji je u prošlosti imao značajan uticaj na kreiranje evropske istorije i kulture, pa tako i danas kao sedište mnogih međunarodnih organizacija, nije vam potreban poseban razlog. Ali, razlog naše posete bio je samo jedan, i to jedinstvena izložba, retrospektiva meksičke slikarke Fride Kalo, koja je svakako bila kulturni događaj u ovom delu Evrope. O tome su svedočili redovi posetilaca sa svih strana kontinenta, koji su strpljivo čekali ispred galerije Kunstforum da se "suoče" sa Fridom Kalom, "kraljicom bola", i njenom umetnošću, odnosno životom koji je naslikala. I tako, dan za danom ti redovi bili su dugi, trajali su tri meseca, a izložbu je videlo 340.000 posetilaca, pa i u danima kada se Beč smrzavao od atmosferskih minusa, a kristali od leda na drveću upotpunjeni raskošnim svetlosnim iluminacijama još više su istakli lepotu ovog inače raskošno lepog grada.

Bilo da prvi put dolazite u Beč ili ga već "poznajete", uvek je uzbudljivo naći se u samom centru, na trgu Štefansplac kojim dominira katedrala svetog Stefana, najpoznatiji simbol grada, čiji najstariji delovi potiču još iz 12. veka. Njeni visoki gotički tornjevi vide se iz gotovo svih delova grada i predstavljaju svojevrstan putokaz ka centru.

Lepote Beča nastavljaju se jedna za drugom, ulicom Graben. Sredina ove pešačke ulice, oivičene prelepim fasadama i sjajnim izlozima najpoznatijih svetskih brendova, ukrašena je velikim lusterima od hiljada svetiljki, tako da imate utisak da šetate dugačkom balskom dvoranom nekog raskošnog dvorca. Na kraju ulice Graben nalazi se čuvena poslastičarnica “Demel” koju su posećivali mnogi austrijski imperatori i aristokrate. Ulica se završava na malom i prelepom Mihaelerplac, trgu gde su iskopine rimskog grada Vindobona, a oko njega nekoliko poznatih zgrada: crkva svetog Mihajla, gde je Jozef Hajdn svirao orgulje i gde je prvi put izveden Mocartov "Rekvijem" na memorijalnoj službi posle kompozitorove smrti 1791. godine. Druga je Looshaus, jedan od najbitnijih spomenika bečke moderne umetnosti, sagrađen 1910. godine, i, svakako, ulaz u kraljevsku palatu Hofburg. Preko 600 godina bečki Hofburg bio je rezidencija austrijskih suverena i kroz vekove je postao jedan od najznačajnijih centara evropske istorije. Odavde su vladali Habzburgovci od 13. veka kao austrijski vladari, pa kao carevi Svetog Rimskog carstva i kao carevi Austrije do kraja monarhije 1918. godine. Tu gde je car Jozef Drugi napisao revolucionarni program reformi, gde je car Franc Jozef držao audijencije, gde je rođena Marija Antoaneta, tu se i danas, na istom mestu, nalaze kancelarije predsednika Austrije, ministarstava, državnog sekretara...

Sa druge strane, na izlasku iz Hofburga nalazi se Trg heroja, kojim dominira zgrada Novog Hofburga, kao i dva spomenika heroja na konjima. Jedan je Eugen Savojski, koji je zaustavio osvajački pohod Turaka na Evropu i drugi Karlo od Austrije, prvi vojskovođa koji je pobedio Napoleona, a tu je i Hitler proklamovao anšlus (aneksiju Austrije).

Izlazak iz Hofburga kroz gradsku kapiju takođe znači i izlazak iz nekadašnjeg utvrđenog dela grada čije je zidine porušio car Franc Jozef Prvi i dekretom naredio tačnu dimenziju kružnog bulevara Ringštrase, gde se nalaze mnogobrojne znamenitosti Beča: čuvena Opera, Akademija lepih umetnosti, neoantička građevina Parlamenta, Gradske većnice, Dvorsko pozorište i druge značajne zgrade i muzeji, kao što su Albertina, Muzejski kvart i Trg Marije Terezije. Ovaj prelepi trg sa dve strane okružuju zgrade Muzeja istorije umetnosti i Prirodnjački muzej.

Svakako da nisu sve znamenitosti smeštene u prvom Ringu ili u samom centru. U drugom se nalazi čuveni Prater, veliki javni park i u njemu svetski poznat zabavni park, u trećem je najpoznatiji Belvedere, barokna palata koju je sagradio princ Eugen Savojski početkom 18. veka, za potrebe letnje rezidencije u kojem je danas muzej. U trinaestom je Šenbrun, jedan od najpoznatijih spomenika kulture, kako Beča tako i cele Austrije, palata sagrađena krajem 17. veka na zahtev imperatora Leopolda Prvog, kao letnja rezidencija. Od tada su je mnogi vladari dograđivali i ulepšavali, dok, konačno, po naređenju Marije Terezije nije uređena u stilu rokoko ere.

Priči o Beču nema kraja, ali nijedan grad, pa ni Beč, ne može se doživeti preko slika i priča, jednostavno treba otići, udahnuti miris grada i osetiti dušu i srce kojim kuca. Svakako treba pojesti bečku šniclu u najstarijem restoranu “Figlmiler”, ali i okusiti saher tortu i popiti "belini" koktel u kafeu čuvenog hotela "Saher".

ERUPCIJA EMOCIJA I STRASTI

I, na kraju, da podelim sa vama utiske i doživljaj ovog "susreta" sa Fridom, umetnicom koja je lične tragedije, strahove, nade i intimne trenutke pretvarala u snažne likovne kompozicije. Bol, koji je bio stalni životni pratilac ove posebne žene i umetnice, odredio je i njen životni put i njenu umetnost. Sve je počelo u njenoj 18. godini, kada joj se u saobraćajnoj nesreći, 1925. godine, u kičmu zabila metalna šipka. Jedno vreme bila je vezana za krevet, zatim za invalidska kolica, a u nekoliko navrata bila je primorana da nosi čelične i gipsane korsete.

Frida, ćerka fotografa, austrougarskog Jevrejina (koji je 1881. godine stigao kao imigrant u glavni grad Meksika) i poluindijanke s juga Meksika, i 56 godina posle smrti, zbog svoje životne priče i snažnih autobiografskih elemenata svoje umetnosti, ima neprikosnoveni status feminističke ikone.

Između 1926, kada je napravila prvi autoportret, pa do smrti, Frida je naslikala oko dve stotine slika koje su istinski autobiografske, pune osobenih značenja i uvijene u zagonetan izraz. Treba poznavati stvarne okolnosti njenog života kako bi im se odgonetnuo sadržaj.

Može se slobodno reći da je retrospektiva u Kunstforumu senzacionalna i zbog činjenice da je bilo izloženo čak 150 dela ove umetnice (60 slika i 90 crteža), a raritet izložbe bile su fotografije američkog fotografa Nikolasa Mareja, koji je snimao Fridu u njenim meksičkim ambijentima, kao i niz drugih fotografija koje nikada do sada nisu izlagane.

Umetnost Fride Kalo neraskidivo je vezana za lični život, a slike i crteži odraz su njene životne priče koju je obeležila fizički i psihički bol posle teške saobraćajne nesreće. Ceo život patila je od posledica nesreće kada su joj stradali desna noga i kičmeni stub. Dve godine provela je u gipsanom mideru. Kao rekonvalescent, počela je da piše dnevnik i da slika. Posle prvog autoportreta, kojeg je naslikala godinu dana posle nesreće, usledila je velika serija slika. Pokazivala je naklonost prema Anriju cariniku Rusou, Modiljaniju i starim majstorima Hijeronimusu Bošu i Piteru Brojgelu.

Dvadesetih godina 20. veka Frida slika graciozne portrete inspirisane idealima renesansnog slikarstva. Početkom tridesetih prošlog veka započinje sa stvaranjem prvih nadrealističkih dela koja odlikuju spontani kolaži i razigrane metode nadrealizma, zbog čega se često i svrstava u ovaj pravac. Četrdesetih godina Fridini portreti dobijaju snagu izražaja, tačnije, određenu dozu ekspresionizma.

Hrabro i nekonvencionalno za ženu u tadašnjem katoličkom Meksiku, ona je sebe na nekim autoportretima predstavljala otkrivenih grudi. Slikala je svoje operacije kičme, suze i veliku nesreću. Pikaso je bio oduševljen Fridinim slikama. Kada je 1938. izlagala u Parizu i Njujorku (to su, za njenog života, bile njene jedine dve izložbe van Meksika) časopisi "Vog" i "Lajf" objavili su reprodukcije njenih slika. Andre Breton, nadrealistički pesnik, teoretičar i vođa ovog pokreta, nalazio je u njenom stvaralaštvu srodstvo sa romantičarima i u svom delu podigao joj je literarni spomenik. Bio je lud za njenim slikarstvom, ali i za njom. Ipak, Frida Kalo, koja je 1954. godine umrla u Meksiku, provela je čitav život u senci svog muža, muraliste Dijega Rivere, koji je dvadesetih godina, uz Oroska i Sikeriosa, postao jedan od glavnih predstavnika muralizma. Bio je dvostruko stariji od nje, prolazili su kroz mnoge krize, ljubavne afere, razvod. I dok je Dijego oslikavao zidove stadiona, pozorišta, ministarstava, škola, bolnica i hotela monumentalnim freskama, na kojima je predstavljena istorija nacionalnog oslobođenja Meksika, Frida Kalo slikala je svoje emocije.

Veliki deo njenih slika, a cela izložba isijava tu energiju, govori o njenoj strasnoj i razočaranoj ljubavi prema Dijegu. Slikala je i svoje operacije kičme, a čak je i slikajući tkaninu svojih haljina predstavila svoje ožiljke od operacije, a sebe je naslikala sa suzama u očima (slika „Polomljeni stub1944“). Značajno mesto u njenom stvaralaštvu zauzima i portret lekara koji je operisao sedam puta i koji joj je dugi niz godina ulivao hrabrost. Godine 1953, posle amputacije jedne noge, pogoršalo se njeno zdravlje. Tada je živela i slikala u invalidskim kolicima. Na jednom autoportretu iz tog razdoblja sebe predstavlja u kolicima, pored portreta svog lekara.

Dokle god je fizički za to bila sposobna, Frida Kalo je bila stvaralac koji se odlikovao neverovatnom verom u život. Predavala je u vajarskoj školi "La Esmeralda", a kada više to nije mogla, grupa učenika dolazila je u njenu kuću. Tu grupu su prozvali "Los Fridos".

Trebalo je da pođe gotovo tri decenije od njene smrti, pa da likovni kritičar meksičkog nedeljnog lista "Proceso" objavi njenu biografiju. U sali gde su izložene fotografije, skice, pisma i dnevnik, može se videti Frida kao devojka u Parizu, na prekretnici 19. i 20. veka obučena u muško odelo - stil koji je tada bio uobičajen kod emancipovanih žena.

Kuća u kojoj su živeli Frida i Dijego danas je pretvorena u muzej i u toj kući neko vreme utočište su našli Lav Trocki i njegova žena Natalija.

Danas se tu čuva sve ono što sačinjava novostvorenu legendu ove slikarke.

Frida Kalo umrla je 13. jula 1954. godine u Kohoakanu ("Plava kuća"), sedam dana posle svog 47. rođendana.