Na današnji dan 1939. počeo je Drugi svetski rat

Tim povodom poljski predsednik Andžej Duda je poručio da bi trebalo da se podseća ko je bio ratna žrtva a ko agresor, ali da je isto tako neophodno praštanje.

"Treba znati ko je bio žrtva, ko ubica. Treba znati i pamtiti ko je bio žrtva a ko agresor i ne sme se dopustiti da ta elementarna istina bude zataškana. Ali isto tako potrebno je praštanje, jer ono postavlja tlo za dobre susedske odnose, za sve ono što daje mogućnost za izgradnju a ne rušenje", kazao je Duda danas u zoru u trenutku kada su pre 78 godine prve bombe pale na usnule stanovnike Vjelunja.

Poljski predsednik dodao je i da je potrebna satisfakcija za učinjene nepravde i izrazio nadu da je Drugi svetski rat za sve postao lekcija do čega dovodi mržnja, sila i okrutnost bez kontrole.

"Početak Drugog svetskog rata ima u našoj zemlji dva velika simbola. Vesterplate gde su počele prve borbe Drugog svetskog rata i koji je simbol herojstva poljskog vojnika a drugi simbol je vaš grad, Vjelunj. On nije simbol junaštva nego je simbol zverstva, nemačkog zverstva, gaženja međunarodnih konvencija, podlog napada bez ikakvog upozorenja, bez predupredjenja na obične ljude koji su spavali, bombardovanja bolnice, uništavanja svetinja", kazao je poljski predsednik.

Andžej Duda naglasio je da bi se danas takav napad nazvao terorističkim napadom.

Prve od 380 bombi počele su da padaju na glave žitelja Vjelunja u zoru oko 4:40, 1. septembra 1939. godine, nešto pre nego što je nemački ratni brod Šlezvig Holštajn ispalio prve plotune na poljski garnizon u Gdanjsku, na poluostrvu Vesterplate, što se uzima kao tehnički početak Drugog svetskog rata.

U Vjelunju je u bombardovanju tog prvog dana rata poginulo skoro 2.000 ljudi, 75 odsto zgrada pretvoreno je u ruševine a istoričari veruju da se Hitlerova Nemačka odlučila na taj napad da zastraši Poljake i testira opremu i oružje.

Dok je predsednik odabrao pomirljivi ton u govoru povodom godišnjice izbijanja Drugog svetskog rata, poljska premijerka Beata Šidlo u Gdanjsku na Vesterplate odabrala je ton konfrontacije sa današnjim evropskim zvaničnicima koji kritikuju sadašnje poljske vlasti za urušavanje pravne države i demokratije.

Poljski list "Gazeta viborča" podsetio je prigodno danas na ličnost koju u ovim godišnjicama u Poljskoj obično prećutkuju - na komandanta odbrane Baltika tih prvih ratnih dana, inače pruskog plemića Jozefa fon Unruha koji se odmah nakon Prvog svetskog rata u nezavisnoj Poljskoj prijavio u poljsku vojsku iako je znao jedva nekoliko reči na poljskom jeziku i kupio mladoj državi za svoje pare njen prvi bojni brod.

Na početku Drugog svetskog rata poverena mu je odbrana obale Baltika a kapitulirao je tek 2. oktobra kada je kapitulirala Varšava a njegovi vojnici više nisu imali municije.

Kao poljski admiral, Juzef Unrug kako je promenio ime, odbio je u zarobljeničkom logoru slobodu i ponudu Vermahta da komanduje kao admiral u nemačkoj ratnoj mornarici a sa nemačkim oficirima razgovarao je isključivo preko prevodilaca.

"Prvog septembra zaboravio sam maternji nemački jezik", kazao im je pruski plemić, komandant herojske odbrane Gdanjska i poljske obale Baltičkog mora.