NBS: Bavarska biblioteka vratila knjige Gece Kona

Piše: Zoran Andrić

Izvor: Danas.rs

Geca Kon (1873-1941) važio je između dva svetska rata za najznačajnijeg izdavača i knjižara jugoistočne Evrope. Rođen 1873. u Habzburškoj monarhiji, živeo je od 1901. kao knjižar u Beogradu. Već 1905. je počeo da, kao samostalni izdavač, objavljuje i ubrzo se razvio u jednog od najznačajnijih izdavača na Balkanu. Ova izdavačka kuća je 1934. preobražena u akcionarsko društvo. Nakon što je nemački vermaht ušao u Srbiju 1941, izdavač Geca Kon je sa čitavom svojom porodicom bio ubijen, a izdavačka kuća je 1942. ugašena od strane okupacione vlasti.

Početkom 1943. Herman Gerstner, direktor vojne knjižnice u Beogradu, koji je inače u civilnoj službi bio bibliotekar u Bavarskoj državnoj biblioteci u Minhenu, organizovao je transport zaplenjenih knjiga ovog izdavača. Na osnovu liste knjiga koje su upućene Bavarskoj državnoj biblioteci, može se rekonstruisati da je tada gotovo 600 primeraka knjiga stiglo u Minhen.

U opsežnom i višegodišnjem ispitivanju, ekspertima Bavarske državne biblioteke pošlo je za rukom da pronađu još preostala 203 naslova, među njima prevode dela Karla Marksa i Sigmunda Frojda. Ostali primerci knjiga su verovatno izgoreli u plamenu bombardovanja Bavarske državne biblioteke. Kako naslednici Gece Kona, i mimo saradnje sa organizacijom Jewish Claims Conference, nisu pronađeni, odlučeno je da se ta zbirka vrati u sastav Narodne biblioteke Srbije i to na jedan veoma simboličan datum: jedan dan nakon što je Vermaht pre 75 godina napadom na Kraljevinu Jugoslaviju bez objave rata u vazdušnom napadu Narodnu biblioteku Srbije gotovo sravnio sa zemljom i u kome je bezmalo sva zbirka pretvorena u prah i pepeo.

"Bavarska državna biblioteka želi da se ovim gestom javnog povratka knjiga i rukopisa preuzme odgovornost za svoj udeo u nacionalsocijalističkoj nepravdi. To valja shvatiti i kao deo kulture sećanja na žrtve nacionalsocijalizma kao što je Geca Kon koje se ne smeju zaboraviti ni od generacije koja je docnije rođena", ističe dr Klaus Cejnova, generalni direktor Bavarske državne biblioteke u Minhenu.