Srbi u Srbiji manjina 2018.

Hrvati, Mađari, Bugari, Vlasi, Bošnjaci... Gotovo da nema nacionalne manjine u Srbiji koja se nije požalila na popis 2002. Nacionalno telo, tvrde predstavnici tih manjina, osipa se iz ovih ili onih razloga - ali uvek zbog Srba i Miloševićevog režima.

Istina je da je popis pokazao da je Hrvata u Srbiji manje nego 1991. godine 25 odsto, a Mađara i Bugara 13 odsto. Upućeni, međutim, tvrde da bi do toga došlo i da nije bilo ratova i migracija, jer su i u popisu od pre 11 godina imali staračko stanovništvo i negativan prirodni priraštaj.

Ipak, bez obzira na statistiku, Jožef Kasa, lider Saveza vojvođanskih Mađara i potpredsednik srpske Vlade, kako sam kaže, spreman je da pred Haškim tibunalom posvedoči da je za proteklih deset godina u Srbiji bilo etničkog čišćenja.

I predstavnici vlaške i rumunske manjine, pozivajući se na popis stanovništva iz 2001, oglasili su se tvrdeći da "postoje ozbiljne sumnje da su popisivači, uz pomoć grafitnih olovaka i naknadnog prepravljanja podataka, bitno uticali da broj ljudi koji su se izjasnili kao Rumuni -Vlasi bude daleko manji od stvarnog stanja na terenu".

Bebe i nacija

Istovremeno, srpsko stanovništvo u centralnoj Srbiji u poslednjoj deceniji se uvećalo za samo jedan odsto. U Vojvodini, koja je etnički heterogena, ali u kojoj su Srbi i 1991. činili 57 odsto stanovništva, danas je 200.000 pripadnika više, te sada čine 65 odsto satnovništva. Goran Penev, iz Centra za demografska istraživanja, upoređujući stanje između dva popisa kaže da je mnogo više onih koji su umrli kao Srbi, nego beba koje su rodile majke srpske nacionalnosti.

- Popis je pokazao da se i ukupno stanovništvo centralne Srbije i Vojvodine, uključujući tu i Srbe i druge etničke i nacionalne manjine, smanjilo za 51.000 u odnosu na 1991, a da je to posledica imigracije, doseljavanja, odseljavanja i negativnog prirodnog priraštaja, koji imaju svi sem Roma, Albanaca i muslimana - kaže Penev.

Bez obzira na te činjenice, dr Šandor Pal, predsednik Demokratske zajednice vojvođanskih Mađara, poslanik u Skupštini Srbije (DOS), kaže da je bilo otvorenog, grubog i manje otvorenog, finog psihološkog pritiska. Zbog toga se deo Mađara, kaže Pal, iselio.
- I to oni najbolji, u najboljim godinama, s malom decom - sa žaljenjem kaže Pal.

I Josip Gabrić, potpredsednik Demokratskog saveza Hrvata Vojvodine, kategoričan je u tvrdnji da su Hrvati iz Vojvodine proterani, i to 35.000 do 40.000, i da je upravo to glavni razlog smanjenja ove nacionalne manjine u Srbiji. Dragomir Dragić, predsednik Foruma za kulturu Vlaha, pak, smatra da se, kad je ova manjina u pitanju, ne može govoriti o etničkom čišćenju u izvornom smislu, ali da je "Vlah prihvatljiv samo u varijanti kao Srbin".

Vlasi su se, prema Penevu, uvećali za 25.000 pripadnika manjine u odnosu na 1991, što je oko 160 odsto, a to se nikako ne može pripisati prirodnom priraštaju, već takozvanom etničkom transferu.

- Karakteristika poslednjeg popisa je što se mnogo ljudi nije izjasnilo o svojoj nacionalnosti. Takvih je sada deset puta više nego 1991. - tada ih je bilo samo 10.000. U toj grupi mogu biti i prestavnici većinskog srpskog naroda, ali i nacionalnih manjina. I to je ono što mi demografi ne možemo nikako da utvrdimo na osnovu popisa - veruje Penev.

Etnički transfer

Onih koji su se izjašnjavali kao Jugosloveni manje je čak 74 odsto, ili 230.000. To se može tumačiti kao etnički tansfer. Pored stanovnika koji su se zvali prema državi koja je nestala, i Crnogorci su se, sa 118.000 sveli na 69.000. Bugarska nacionalna manjina, nastanjena uglavnom u dve ošptine - Dimitrovgrad i Bosilegrad, takođe ima nizak prirodni priraštaj i veliku stopu smtrnosti. Pre 11 godina, u Srbiji je bilo oko 26 hiljada Bugara, a sada ih je oko 6.000 manje.

U samom Dimitrovgradu, na primer, danas je od oko 13.500 žitelja, 49 odsto Bugara. I predstavnici ove manjine navode višestruka rasipanja pripadnika nacije: ekonomsko, političko. Sama atmosfera je bila takva, kažu oni, da je bila potrebna i svojevrsna mimikrija kako bi se preživelo. I da se zbog toga mnogo Bugara izjašnjavalo kao Jugosloveni, ili se uopšte nisu izjašnjavali.

Ipak, Penev tvrdi da je metodologija popisa takva da se ne može sa sigurnošću utvrditi ni stvaran broj većinskog stanovništva, a kamoli nacionalnih manjina.

Na osnovu čega onda prvi ljudi manjina tvrde da je u Srbiji bilo etničkog čišćenja?

- Taj izraz znači da se jedno područje očisti od jedne nacionalnosti, što se ovde nije desilo. Iako nekih etničkih grupa ima manje nego u predhodnom popisu, to ne može da znači etničko čišćenje. Objašnjenja ima više. Recimo, kod živorođene dece u obrazac se upisuje nacionalnost majke, a to ne mora da znači da će kasnije biti i nacionalnost deteta. Drugo, za decu do 14 godina roditelji se izjašnjavaju o nacionalnosti. Treće, nije retko da se umrlima menja nacionalnost. Odnosno, događa se da se prilikom evidentiranja umrlog podatak često razlikuje od onog koje je pokojnik dao za života - objašnjava Penev.

A ako Srbi, veruju upućeni, nastave da se ovim tempom osipaju, za 15 godina će postai manjina u sopstvenoj zemlji. I danas su od stotinu rođene dece u Srbiji tek 36 Srbi, a ostali su druge vere i nacije.

Dr Pal pak, objašnjava da su oni Mađari koji nisu hteli da idu u rat bili šikanirani, bacane su im bombe na kuće, otpuštani su sa posla. U sela gde su Mađari većinsko stanovništvo, kaže on, naseljavane su izbeglice.

- Tako je promenjen etnički sastav stanovništva, a to se kosi sa svim međunarodnim konvencijma. Prave se kuće o državnom trošku, ali u njih se neće vratiti Mađari koji su otišli. Čak mislim da su svi prepadi, u neku ruku bili organizovani i smišljeni, samo da bi se naši sunarodnici strahom naterali da odu iz zemlje - veruje dr Pal.

Gabrić, kao i predstavnici bugarske manjine, problem Hrvata u Vojvodini vide i u tome što su, opet zbog političke prisile, morali da se izjašnjavaju kao Jugosloveni, a da je, prema njegovoj evidenciji, tako prikrivenih Hrvata bilo i više od 380.000, na celoj teritoriji današnje Srbije i Crne Gore. Taj strah od izjašnjavanja o nacionalnoj pripadnosti i danas postoji, pa je mnogo onih koji uopšte nije hteo da se popiše.

A nacionalne manjine su, kao što je poznato, veoma disciplinovano političko telo. One, koje za razliku od srpskih birača, kad dobiju jasnu poruku od svojih političkih lidera, ispunjavaju građansku dužnost. To je pokazala i situacija na nedavno ponovljenim izborima za predsednika Srbije. Tada se ispostavilo da su nacionalne manjine u većoj meri glasale nego Srbi.

Neki zapadni teoretičari, kao Dalijel Gros, na primer, veruju da će na Balkanu "preživeti samo one države u kojima većinski narod bude činio najmanje 90 odsto stanovništva". Ovo upozorenje kao da je poslušala samo Hrvatska, jer je uspela da očisti manjine, pa danas ima više od 90 odsto hrvatskog stanovništa. Ova ZSCG, kao i ostale zemlje u okruženju, nastoji da preživi kao višenacionalna i tolerantna sredina.