Kada su Srbi postali negativci?

Od ranih dana razvoja filmske industrije, holivudski pogled na svet je kroz svoje "proizvode" projektovao, svesno ili ne, svojevrsnu viziju sveta, u kojoj je za neke pojave ili ličnosti bila rezervisana uloga pozitivnosti, a za druge uloga dežurnih negativaca.

Rana pojavljivanja Srba u Holivudu

Holivudska mašinerija je još za vreme trajanja rata protiv nacifašizma snimila propagandni film "Chetniks - fighting guerillas", u kome je Draža Mihajilović prikazan kao "moderni Robin Hud".

U vreme stare Jugoslavije nije bilo omogućeno da vidimo kako Džems Bond u filmu "Iz Rusije sa ljubavlju" ima posla i sa Titovim špijunima, jer je u tim slučajevima radila cenzura.

Kultni špijunski film "The Mask of Demetrios" prikazao je Beograd kao pristojnu evropsku metropolu, dok je Sofiju oslikao kao orijentalnu kasabu.

Film "Ljudi mačke" (1942), koji je osamdesetih doživeo rimejk sa Nastasijom Kinski u glavnoj ulozi, ali u kojoj se više ne spominje Srbija, prikazuje čudnu devojku, Srpkinju Irenu i mističnu transformaciju ljudi sa te čudne geografske destinacije u pantere.

Kada bi u vesternu "Vrata raja" doseljenici izgovorili po koju "našu" reč, kada bi u filmovima b-produkcije neki detektiv imao prezime koje se završava na -ić, prijatno bismo se iznenadili.

Kada bi pravoslavni sveštenik u komediji "Mi nismo anđeli" (sa De Nirom i Šonom Penom u glavnim ulogama) prozborio par rečenica na arhaičnom srpskom jeziku, to nam je podizalo raspoloženje, a kada su u holivudskim filmovima počeli da se pojavljuju primerci Yugo Floride, našem oduševljenju nije bilo kraja!

Svi pamtimo scene iz filma "Umri muški 3", u kome Brus Vilis tokom jurnjave kolima kudi Yugo što ne može da ide brže, dok mu Semjuel Džekson objašnjava kako su ta kola pravljena zarad ekonomičnosti a ne brzine; ili scene iz filma "Vrana" , u kome jedan kriminalac u bekstvu otima jugo, ali pošto ne ume da ga vozi, počinje da psuje i proklinje strana kola. Ravna čudu bila je činjenica da su u malom američkom provincijalnom mestu, u filmu "Udaviti Monu" svi osim policije vozili jugo.

Međutim, devedesetih situacija u Holivudu počinje da se menja...

Srbi postaju (i ostaju) negativci

Raspad Jugoslavije i ratna dešavanja na Balkanu svoj holivudski život počinju tek polovinom devete decenije, naravno u punom skladu sa tumačenjima koje su o tome stvorili globalni mediji. Nimalo začuđujuće, Srbi su preko noći postali filmski negativci.

U uvodnoj sceni filma "Stena" (1995), koja doduše nema nikakve veze sa daljom radnjom filma, Nikolas Kejdž kao ekspert FBI za eksplozive demontira bombu, koju su sakrivenu u dečiju lutku Srbi iz Bosne poslali poštom.

U filmu "Mirotvorac" (1997), Džordž Kluni i Nikol Kidman progone bosanskog Srbina koji, dobivši od ruske mafije i radikalnih vojnih frakcija nuklearnu bojevu glavu, smera da je detonira na Menhetnu.

Takva matrica ubrzo počinje da se ponavlja u filmovima b-produkcije. Uprkos činjenici da Srbi ni u jednom događaju iz devedesetih nisu pokazivali sklonosti ka terorizmu, često su bili svrstavani u ovaj koš.

Tako, u filmu "Diplomatska opsada" (1999), izmišljena grupacija Srpski oslobodilački front uzima taoce u američkoj ambasadi u Rumuniji, radi trampe za pukovnika Petra Vojnovića, koji se kao optuženik za ratne zločine nalazi u Hagu. U tom naumu ih, naravno, sprečavaju holivudski filmski heroji.

Ni početkom novog milenijuma nije došlo ni do kakve promene u tretiranju Srba u holivudskim i drugim zapadnim filmovima.

U filmu "Snajper 2" (2002), Tom Berindžer, profesionalni marinac-snajperista, u sceni koja na neki čudan način neodoljivo anticipira atentat od 12. marta naredne godine iz stana naspram zgrade vlade Srbije na stepeništu ubija srpskog generala - političara odgovornog za masovne zločine na Kosovu.

Proslavljeni ruski glumac Oleg Menjšikov u filmu "Glavnooptuženi 6: Poslednji svedok" (2003) glumi srpskog ratnog zločinca koji pod lažnim identitetom živi u Londonu kao lekar, a na tragu mu je detektivka - Helen Miren.

Iste godine snimljen je i film sa Džeremijem Ajronsom, "Četvrti anđeo", u kojem srpski teroristi - članovi pokreta 15. avgust sa vođama Lojvekom Ivanićem i Kardanom Maldićem otimaju avion i za osobađanje talaca traže 50 miliona dolara od Stejt deparmenta.

Još jedan film, "Progonjen" (2003), sa Benisiom del Torom i Tomi Li Džonsom, uzgredno se dotiče rata na Kosovu. Glavni negativac u filmu bio je očevidac masovnih zločina srpskih paramilitaraca u okolini Đakovice, koji su presudno uticali na njegovo duševno zastranjenje i put u zločin.

Iz vizure holivudskog stereotipa, i evropska filmska produkcija od nedavno sagledava situaciju na Kosovu.

Španski film "Zona senki" (2003) prati sudbinu vojnog kontingenta ove zemlje poslatog na Kosovo, tačnije na granični obod Kosova i centralne Srbije, takozvanu Zonu isključenja ili Zonu senki, na kojoj srpski paramilitarci nasilnim upadima remete mir kosovske populacije. Fantazmi u ovom filmu zaista nemaju ograničenja: srpska paravojska uništava električna postrojenja i lišava kosovsku populaciju struje, uzgred ubijajući sve što se kreće - civile, nejač i starce, i to sa revnošću ravnom Terminatoru.

Možda najbizarniji film o Srbima, holivudske b-produkcije, svakako je "Ljubav dolazi od egzekutora" (2006). Glavni lik je Hek Prigušivač, Srbin, student klasičnih jezika, nastanjen u Novoj Prištini (?).

On je nezaposlen, sa majkom porno-glumicom, koja pred njim gleda svoja "ostvarenja". Pokojni otac, kako se u filmu saznaje, bio je pogubljen, a brat mu je masovni ubica, koji je izvršio maskr na koledžu, i to nakon besmislene svađe sa glavnim protagonistom.

Komšinica, gospođa Četnik, je najbolja drugarica Prigušivačeve porno-majke. S obzirom na etnički i porodični milje, mladi Hek Prigušivač napokon nalazi "zanimljivo" zaposlenje u zatvoru - kao izvršilac smrtnih kazni, ali pod uslovom da mu zatvorsko osoblje omogući da osuđenicima drži časove latinskog. Nakon takvog, monstruoznog portretisanja Srba kao psihološki idealnih egzekutora, sve sa problematizovanjem egzistencijalnih dilema i otvaranjem pitanja opravdanosti smrtne kazne, svi negativni stereotipi o Srbima u najnovijim filmovima, kakvi su već prikazivane Eskremne operacije ili sasvim svež film Lovačka družina sa Ričardom Girom (u kome je ovaj na tragu Radovanu Karadžiću), delovaće nam skoro bezazleno, kao prava dečija igra..

A da li su u ovdašnjoj stvarnosti "pozitivci" i "negativci" drugačiji od stereotipa koji se spram njih plasiraju, prosudite sami.