"Oluja":19 godina od stradanja Srba

U toj akciji proterano je najmanje 220.000 stanovnika nekadašnje Republike Srpske Krajine, pokazuju podaci dokumentacionog centra "Veritas".

U hrvatskoj-vojno policijskoj akciji "Oluja"” koja je započela 4. avgusta 1995. godine masivnom vojnom akcijom oružanih snaga Republike Hrvatske, uz podršku NATO, kao i jedinica Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) i Armije BiH (ABiH), izvršena je agresija na prostor Republike Srpske Krajine, odnosno sever Dalmacije, Liku, Kordun i Baniju.

Do agresije je došlo uprkos činjenicama da se ta oblast nalazila pod zaštitom UN-a, kao sektori “Jug” i “Sever”, kao i da su predstavnici RSK u Ženevi i Beogradu prihvatili predlog međunarodne zajednice o mirnom razrešenju.

Među stradalima, prema podacima Veritasa, nalazi se 1.196 (65%) civila, od kojih su oko tri četvrtine bili stariji od 60 godina. Među žrtvama se nalazi 544 (29%) žena, od kojih su oko četiri petine bile osobe starije od 60 godina. Takođe, prema podacima Veritasa, od ukupnog broja žrtava do sada je rasvetljena sudbina 951 lica, dok se na evidenciji nestalih još uvek vodi 894 osobe, među kojima je 632 civila (315 žena).

U akciji “Maestral” koja je bila produžetak “Oluje”, hrvatske oružane snage u sadejstvu sa Petim korpusom armije BiH, ubile su 655 i prognale oko 125.000 srpskih stanovnika s područja 13 opština u BiH.

Odluka o početku akcije “Oluja” je na predlog tadašnjeg komandanta sektora Jug hrvatskog generala Ante Gotovine, doneta na Brionima 31. jula 1995.

Na tom sastanku u Titovoj vili na Brionima, predsednik Hrvatske Franjo Tuđman je jasno definisao cilj operacije poručivši da treba naneti “takve udarce Srbima da praktično nestanu s ovih prostora”.

U prvostepenoj presudi haškog Tribunala, aprila 2011. bilo je ocenjeno da je “Oluja” bila udruženi zločinački poduhvat, na čelu s tadašnjim predsednikom Tuđmanom, čiji je “cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva i naseljavanje tog područja Hrvatima”.

Tribunal je drugostepenu presudu doneo 17. novembra 2012. i njome oslobodio krivice hrvatske generale Gotovinu i Mladena Markača.

Oni su oslobođeni krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995, čime je poništena prvostepena presuda kojom je Gotovina bio osuđen na 24 godine, a Markač na 18 godina zatvora. Žalbeno vijeće je oslobodilo optužene po svim tačkama optužbe, mada nisu negirani zločini utvrđeni u prvostepenoj presudi.

Foto: Tanjug, arhiva

Akcija “Oluja” se nalazi i pred Međunarodnim sudom pravde (MSP) u sporu o genocidu po uzajamnim tužbama Hrvatske i Srbije, o čemu je glavni pretres održan u Palati pravde u Hagu od 3. marta do 1. aprila ove 2014. godine.

Srbija u kontratužbi insistira da tokom ratova devedesetih na području Hrvatske (odnosno bivše RSK) isključivo akcija “Oluja” može da se potpuno odredi kao genocid po definiciji iz Konvencije UN-a o sprečavanju i kažnjavanju genocida.

U Hrvatskoj je 5. avgust državni praznik koji se slavi kao Dan pobede i domovinske zahvalnosti za akciju "Oluja" kojom su pod hrvatsku upravu vraćeni poslednji delovi teritorije koje su držali pripadnici srpskih vojnih jedinica. Od 2000. taj dan se obeležava i kao Dan oružanih snaga Hrvatske.

"Ne želimo da iko bude zaboravljen"

Na pravoslavnom groblju u Dvoru, u Sisačko-moslovačkoj županiji, u nedelju je održan komemorativni skup u spomen na Srbe ubijene i nestale tokom i posle akcije hrvatske vojske i policije "Oluja", avgusta 1995. godine.

Skupom sećanja, u organizaciji "Dokumente" - Centra za suočavanje s prošlošću, Srpskog narodnog veća (SNV) i Građanskog odbora za ljudska prava, podsetilo se na mesta stradanja, upozorilo na sporost ekshumacije i identifikacije, i na još nedelotvorno procesuiranje ratnih zločina, saopštili su organizatori.

"Kada govorimo o vojno-policijskoj akciji 'Oluja', ne može biti istinskog slavlja jer su počinjeni zločini za koje niko nije odgovarao. A svesti o tome da bi neko trebalo da odgovara, ima manje nego što to stoji u zakonu. Kako je nema ni kod opšte javnosti, nema je ni kod onih koji čitaju i služe po zakonima. Ne želimo da iko bude zaboravljen jer znamo šta to znači kada se žrtve ne spominju", rekao je na skupu predsednik SNV i poslanik u Saboru Milorad Pupovac.

Predstavnik Koordinacija srpskih udruženja porodica nestalih i ubijenih u bivšoj Jugoslaviji iz Beograda Dragan Pjevač prisetio se ubijenih u izbegličkoj koloni, kao i supružnika 68-godišjeg Petra i 70-godišnje Ljubice Šašo koji su ubijeni posle akcije "Oluja" pošto su se u Dvoru predali pripadnicima Hrvatske vojske.

Voditeljka "Dokumente", Vesna Teršelič poručila je da su ekshumacija na poznatim lokacijama i identifikacija nedopustivo spori.

"Hrvatska mora da nađe način za pamćenje svih ubijenih civila i zarobljenih vojnika. Treba ih se setiti sa žaljenjem jer je to preduslov za izgradnju poverenja koje je nakon svih poslednjih negativnih događanja zaustavljen", upozorila je Teršelič.

Ocenila je da je važno da se tokom obeležavanja Dana domovinske zahvalnosti, 5. avgusta u znak sećanja na akciju "Oluja", nađe mesto i način za sećanje na ubijene tokom i posle te akcije.

"Očekujemo da nadležne institucije pokrenu istražne radnje i sudske procese jer to je važno za sve u Hrvatskoj", naglasila je Teršelič.

Parastos za žrtve služio je u crkvi Sv.Georgija u Dvoru paroh Radoslav Anđelić. Na pravoslavnom groblju u Dvoru, gde je održan komemorativni skup, sahranjene su 64 srpske žrtve, uglavnom civili, poginuli tokom i posle "Oluje".

Državno tužilaštvo Hrvatske je pre tri godine saopštilo da su evidentirana 24 ratna zločina počinjena tokom i posle "Oluje" u kojima je ubijeno 156 osoba. Za te zločine procesirano je samo deset bivših pripadnika hrvatske vojske i policije. Većina drugih postupaka i dalje je u fazi istrage.

SDF upozorio da niko nije procesuiran za zločine

Srpski demokratski forum (SDF) danas je upozorio na zabrinjavajuću činjenicu da ni 19 godina od završetka vojne akcije "Oluja" u Republici Hrvatskoj niko nije procesuiran za zločine počinjene nad srpskim civilima za vreme i posle te akcije.

"Kolika god bila tačna brojka srpskih civilnih žrtava - ona Hrvatskog helsinškog odbora o više od 600 ubijenih srpskih civila za vreme Oluje i u narednih sto dana, ili ona u evidenciji Državnog tužilaštva Hrvatske o 214 smrtno stradalih osoba - sigurno je da je ubistava civila srpske nacionalnosti bilo dovoljno da mučno obeleže čitavo područje na kojem su Srbi vekovima živeli, i da se zatraži procesuiranje i osuda onih koji su zločine naredili i onih koji su ih počinili", ističe SDF u saopštenju.

Samo na području oko Knina u kojem hrvatske vlasti tradicionalno održavaju glavnu svečanost obeležavanja akcije Oluja, zabeležena su brojna ubojstva civila srpske nacionalnosti i to u Varivodama (9 ubijenih), Gruborima (6), Gošiću (7), Golubiću (10), Uzdolju (7), Mokrom Polju (15)...

"Sva ubistva imala su karakter masovnih likvidacija civilnog staračkog stanovništva i dogodila su se kada je Oluja već odavno prošla pa ih je, uprkos pokušajima, bilo teže prikriti ili opravdati ratnim akcijama", ističu u SDF-u.

Konačno je vreme da u Republici Hrvatskoj započne stvarni proces suočavanja s prošlošću koji, pre svega, treba da krene od priznanja postojanja srpskih civilnih žrtava za vreme Oluje, zatim izražavanja iskrenog pijeteta prema tim žrtvama i procesuiranja odgovornih za te zločine.

Društvo treba da prihvati činjenicu da se zločin nad civilima dogodio, a da zločinci i ubice slobodno šetaju predstavljajući se kao heroji, zaključuje se u saopštenju SDF.