Da li ste čuli za Gobeklitepe - najstariji hram na svetu?

Trideset godina kasnije, nemački arheolog Klaus Schmidt koji je istraživao ovo područje odlučio je da ponovo zaviri u zapostavljeno nalazište u saradnji sa Arheološkim muzejem Šanliurfe. Kada je otkriven njegov pravi značaj, vest je izazvala potpuno zaprepašćenje – pronađen je najstariji hram na svetu, stariji nego bilo koji pre njega, a istorija ljudskog roda i njegovih prapočetaka u Mesopotamiji trebalo bi da se revidira.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Nekoliko puta, starost ostataka proveravana je uz pomoć radioaktivnog ugljenika C-14, i svaki put je dobijen isti rezultat - hram datira iz vremena od pre oko 11.500 godina. Stounhendž u Engleskoj, na primer, koji je nalik ovom hramu ali mnogo svedeniji, više je nego dvostruko mlađi, a naš Lepenski vir na primer, 2.000 - 4.000 godina mlađi.

Foto: Ivana Dukèeviæ

U vreme podizanja hrama Gobeklitepe u Maloj Aziji, Evropom je vladao neolit - mlađe kameno doba, obrada kamena bila je na nivou najprimitivnijih oruđa i oružja, živelo se u pećinama. Poljoprivreda još nije postojala. Ko bi pomislio da su duž žitnih polja severozapadne Mesopotamije - na mestu gde je utvrđeno da je čovek posadio prva polja pšenice ikada, mnogo pre podizanja kuća za stanovanje nastali prvi hramovi sa totemima praistorijskih lovaca-sakupljača.

Njihov cilj bio je da gazele, njihov omiljeni i najčešći predmet potere, sa svih strana okruže i nateraju u beg u smeru vrtača ovih brda, gde bi se plen našao okružen lovcima i bez izlaza. Radi uspešnog lova, podigli su ovaj hram.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Osnovni oblici koji čine ovaj hram su stele, megaliti u obliku slova T visine 3 do 6 metara i težine nekoliko tona. Nalik Stounhendžu, poređani su pretežno u krug, ima ih nekoliko ali je njihova obrada iako hiljadama godina starija, mnogo savršenija.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Na kamenim blokovima visine nekoliko metara, vide se reljefni prikazi životinja koje su ljudi lovili ili koje su živele na prostorima jugoistočne Turske: gazele, lisice, divlji vepar, veliki varan dužine metra (postoji i danas), eufratska kornjača, ptice, zmija, lav i bik.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Za jednu kamenu ploču ustanovljeno je da predstavlja najstariji prikaz čina porođaja, a za neke blokove oblika slova T da su figure tadašnjih lovaca, sa opasačem u središnjem delu menhira. Arheološko nalazište Gobeklitepe bilo je zatvoreno za posetu dve godine zbog postavljanja specijalnog zaštitnog krova, i ponovo otvoreno u februaru 2018. godine.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Među retkim strancima, Gobeklitepe smo posetili mesec i po dana nakon otvaranja kada je kilometar od nalazišta postavljen parking kraj kojeg se još podizala pomoćna zgrada za restoran i suvenirnicu, i dovršavale rampe za ulaz, a ulaznice još nisu naplaćivane.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Iza rampe, radnici su užurbano asfaltirali put do samog nalazišta do kojeg smo krenuli pešice obronkom brda, livadama kraj mašina za asfaltiranje. Razlog užurbanog rada bila je i delegacija UNESCO-a koju su ovde očekivali i koja je u julu iste godine trebalo da odobri da se Gobeklitepe po hitnom postupku nađe na listi svetske kulturne baštine - što se i dogodilo.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Na samom lokalitetu, dva natkrivena dela kompleksa mogu se videti samo odozgo - duž kružne staze za posetioce koje povrh brda okružuju maslinjaci. U postavci muzeja na lokalitetu, moguće je videti veliku razliku između prve pšenice ikada koja je posađena na ovim prostorima, i današnje.

Većina eksponata sa lokaliteta, nalazi se u odličnom Arheološkom muzeju u Šanliurfi.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Osim nalazišta Gobeklitepe, u okolini Šanliurfe tokom poslednjih nekoliko godina pronađeno je još nekoliko veoma sličnih, neverovatno modernih praistorijskih kompleksa koji su potpuno zbunili naučnike.

Foto: Ivana Dukèeviæ

Zbog izuzetnog značaja za istoriju civilizacije, mnoge od njih arheolozi za sada još drže u tajnosti, ali je ime jednog - Nevali Čori, nekako ipak dospelo do naslovnih strana.

Foto: Ivana Kovaèeviæ

Piše: Ivana Dukčević

Izvor: Internet i Facebook stranica i knjiga "Umetnost putovanja"

Tekst i fotografije deo su internet stranica i knjige "Umetnost putovanja", zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje.