Gaši poziva na rušenje Hrama Hrista Spasa; Eparhija raško-prizrenska: To je teški oblik govora mržnje

Saop&scaron;tenje Eparhije ra&scaron;ko-prizrenske vam prenosimo u celosti:&quot;Eparhija ra&scaron;ko-prizrenska izražava svoju najdublju zabrinutost i snažno osuđuje najnoviju javnu izjave kosovsko albanskog advokata Tome Ga&scaron;ija, koji je otvoreno pozvao na ru&scaron;enje Hrama Hrista Spasa u Pri&scaron;tini. U svojoj javnoj objavi na fejsbuku, gospodin Ga&scaron;i je naveo da hram &#39;mora biti sru&scaron;en&#39;, da se nalazi &#39;na tuđem zemlji&scaron;tu&#39; i da je navodno podignut u vreme &#39;okupacije&#39;, dodajući da je, po njegovom mi&scaron;ljenju, nedopustivo &scaron;to ta građevina stoji već dvadeset &scaron;est godina posle rata i sedamnaest godina nakon jednostranog progla&scaron;enja nezavisnosti.Ovakva izjava nije samo mi&scaron;ljenje o urbanističkom uređenju. Ona predstavlja direktan poziv na uni&scaron;tavanje verskog objekta i, kao takva, te&scaron;ki oblik govora mržnje i podsticanja netrpeljivosti protiv SPC kao istorijske verske zajednice i njenog duhovnog i kulturnog nasleđa na Kosovu i Metohiji.Hram Hrista Spasa u centru Pri&scaron;tine je saborni hram Srpske Pravoslavne Crkve, čija je izgradnja započeta devedesetih godina pro&scaron;log veka i prekinuta oružanim sukobom 1999. godine. Od tada je ova svetinja postala jedan od najče&scaron;će napadanih verskih objekata u Evropi. Neposredno nakon rata poku&scaron;ano je njeno ru&scaron;enje eksplozivom, &scaron;to, srećom, nije uspelo. Potom je hram u vi&scaron;e navrata paljen, skrnavljen, ispisivan grafitima i zloupotrebljavan kao javni toalet ili mesto za snimanje neprimerenih muzičkih spotova. Bogosluženja su vi&scaron;e puta bila zabranjivana ili opstruisana od strane vlasti, a sve&scaron;tenstvo i vernici su u brojnim prilikama sprečavani da slobodno služe Svetu Liturgiju, čak i na velike praznike i uprkos postojećoj pastirskoj potrebi.Eparhija je u svojim ranijim saop&scaron;tenjima već isticala da su Hram Hrista Spasa i zemlji&scaron;te na kome se nalazi uredno upisani kao vlasni&scaron;tvo Srpske Pravoslavne Crkve u katastarskim i zemlji&scaron;nim knjigama na Kosovu i Metohiji. Ne postoji nijedna pravosnažna sudska odluka kojom bi se poni&scaron;tila imovinska prava Crkve, niti odluka koja bi hram proglasila nelegalnom građevinom. Naprotiv, postoje sudske odluke koje prepoznaju Srpsku Pravoslavnu Crkvu kao zakonitog korisnika ovog prostora do okončanja svih postupaka. U tom svetlu, tvrdnja da se hram nalazi &#39;na tuđem zemlji&scaron;tu&#39; nije samo neistinita već i opasna, jer služi moralnom opravdavanju poziva na ru&scaron;enje i time legitimi&scaron;e ideju da se jednoj verskoj zajednici može uskratiti pravo na bogosluženje putem fizičkog uni&scaron;tenja njene svetinje.Poziv gospodina Ga&scaron;ija na ru&scaron;enje hrama nije izolovan slučaj i izuzetak već izraz atmosfere etničke netrepeljivosti koja postoji u delu kosovske javnosti i mnogim medijima. Tokom prethodnih godina pojedine javne ličnosti, uključujući i pojedine istoričare i komentatore, javno su zagovarale ru&scaron;enje Hrama Hrista Spasa ili njegovu &#39;prenamenu&#39;, predstavljajući ga kao &#39;nasilni&#39; ili &#39;nelegitimni&#39; objekat i osporavajući mu svojstvo bogoslužbenog prostora. Ovi ponovljeni javni pozivi bili su praćeni i ohrabrivani konkretnim napadima, skrnavljenjima i institucionalnim opstrukcijama. Najnovija izjava gospodina Ga&scaron;ija stoga predstavlja dalju radikalizaciju dugotrajnog narativa kojim se negira legitimnost prisustva Srpske Pravoslavne Crkve u samom centru Pri&scaron;tine.Ovakav obrazac javnog govora u potpunosti potvrđuje nalaze najnovijeg izve&scaron;taja o praćenju govora mržnje u medijskom prostoru na Kosovu i Metohiji za period april&ndash;jun 2025. godine, koji je izradilo Udruženje novinara Kosova uz podr&scaron;ku UN. Taj izve&scaron;taj dokumentuje da se etnički i verski obojena retorika u albanskim i srpskim medijima redovno koristi radi normalizacije isključivih narativa, demonizacije zajednica i predstavljanja pojedinih grupa kao smetnje &#39;većinskim interesima&#39;. Ukazuje se da, iako su direktni pozivi na nasilje relativno retki, emocionalno nabijen jezik, istorijska generalizacija i optužbe usmerene ka etničkom i verskom identitetu imaju &scaron;iroko rasprostranjen i razoran uticaj na demokratski dijalog i dru&scaron;tvenu koheziju. Izve&scaron;taj posebno izdvaja kategorije &#39;negativnih radnji&#39;, &#39;isključive retorike&#39; i &#39;demonizacije ili dehumanizacije&#39;, kao oblike govora koji prevazilaze legitimnu kritiku i za cilj imaju da jednu zajednicu prikažu kao nelegitimnu i nepoželjnu u javnom prostoru.Zahtev gospodina Ga&scaron;ija da osvećeni pravoslavni hram u izgradnji &#39;mora biti sru&scaron;en&#39;, uz tvrdnju da je on navodni proizvod &#39;okupacije&#39; i da posle &#39;oslobođenja&#39; nema pravo da opstane, predstavlja &scaron;kolski primer takve isključive retorike. Takav govor &scaron;alje poruku da, po toj logici, u Pri&scaron;tini zapravo nema mesta za vidljivi simbol postojanja srpske pravoslavne zajednice, te da samo postojanje ovog hrama predstavlja &#39;nepravdu&#39; koja mora biti &#39;ispravljena&#39; njegovim uklanjanjem. U osetljivom postkonfliktnom kontekstu Kosova i Metohije, gde je od 1999. godine uni&scaron;teno ili o&scaron;tećeno vi&scaron;e od 150 srpskih pravoslavnih crkava i manastira i gde su desetine hiljada Srba proterane iz svojih domova, ovakvi pozivi ne mogu se posmatrati kao bezazlena retorika i ignorisati. Naprotiv, oni direktno doprinose klimi u kojoj su novi napadi na verske objekte sve izvesniji i sve lak&scaron;e &#39;opravdani&#39;.Sa stanovi&scaron;ta međunarodnih standarda ljudskih prava, ovakve izjave su u otvorenoj suprotnosti sa osnovnim garancijama slobode veroispovesti, za&scaron;tite kulturne ba&scaron;tine i načela nediskriminacije.Evropska konvencija o ljudskim pravima, Okvirna konvencija za za&scaron;titu nacionalnih manjina i instrumenti UNESKO o očuvanju kulturnog nasleđa obavezuju političke vlasti da &scaron;tite verske objekte i da ne toleri&scaron;u bilo kakvo podsticanje koje može dovesti do njihovog uni&scaron;tenja. I sam pravni i institucionalni okvir na Kosovu, uključujući nadležnosti Ombudsmana, Nezavisne komisije za medije, Saveta za &scaron;tampu Kosova i Kancelarije za dobro upravljanje, formalno je uspostavljen sa ciljem sprečavanja govora mržnje i za&scaron;tite ljudskih prava. Ipak, ponovljeni javni pozivi na ru&scaron;enje Hrama Hrista Spasa, sada izrečeni i od strane jednog javno angažovanog pravnika, pokazuju koliko je jaz između normativnih obaveza i stvarne prakse i dalje dubok.Eparhija ra&scaron;ko-prizrenska stoga upućuje snažan apel institucijama na Kosovu, profesionalnim advokatskim udruženjima, organizacijama civilnog dru&scaron;tva i međunarodnoj zajednici da se nedvosmisleno i odgovorno oglase povodom ovog najnovijeg vida govora mržnje. Ćutanje pred ovakvim izjavama bilo bi shvaćeno kao prećutno odobravanje i dodatno bi ugrozilo ne samo Hram Hrista Spasa već i sam princip da sve verske zajednice na Kosovu i Metohiji imaju pravo na jednaku za&scaron;titu, po&scaron;tovanje i bezbednost.Eparhija ra&scaron;ko-prizrenska ističe da Hram Hrista Spasa u Pri&scaron;tini, kao uredno upisano vlasni&scaron;tvo i osvećeno bogoslužbeno mesto Srpske Pravoslavne Crkve, mora biti za&scaron;tićen od svakog poku&scaron;aja ru&scaron;enja ili oduzimanja, te da verske slobode njenog sve&scaron;tenstva i vernog naroda, kao i očuvanje celokupnog srpskog pravoslavnog nasleđa na Kosovu i Metohiji, moraju biti nedvosmisleno i delotvorno garantovani u pravu i praksi&quot;, navodi se u saop&scaron;tenju.

Gaši poziva na rušenje Hrama Hrista Spasa; Eparhija raško-prizrenska: To je teški oblik govora mržnje

1 Komentari