"Žensko lice antifašizma" u Domu omladine

U godini kada se obeležava osam decenija od kraja Drugog svetskog rata (1939-1945) odnosno ratnog sukoba koji je poznati britanski istoričar Erik Hobsbaum nazvao "totalnim ratom", Centar za jugoslovenske studije i Dom omladine Beograd pokreću nov tribinski program pod nazivom Kraj rata!!! 

Učestvuju: Stanislava Barać, Institut za književnost i umetnost; Ivana Dobrivojević Tomić, Institut za savremenu istoriju i Marijana Stojčić, Centar za ženske studije/Centar za primenjenu istoriju. Moderatorka: Ivana Pantelić, Institut za savremenu istoriju/CEJUS.

Osamdeset godina od trijumfa Antifašističke koalicije, čiji je deo bila i Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije, želimo da podsetimo na tok i nasleđe Drugog svetskog rata ali i da ukažemo na odnos savremenih političkih praksi, srpskog i postjugoslovenskih društava  prema onome što je od Rata "ostalo".

Dom omladine/Promo

Prva ovogodišnja tribina je posvećena politikama anifašizma koje su kreirale i sprovodile žene. Ove godine obeležavamo dva značajna jubileja koji čine deo antifašističke ideologije i borbe. Prvi je devedeset godina od osnivanja Omladinske sekcije Ženskog pokreta, a drugi osamdeset godina od održavanja prvog kongresa Antifašističkog fronta žena Jugoslavije (AFŽJ).

Mlade su komunistkinje 1935. godine, osnivajući u dogovoru s građanskim feministkinjama Omladinsku sekciju "Ženskog pokreta", otvorile legalni prostor za svoje delovanje unutar tada najraširenije i najorganizovanije ženske organizacije u Jugoslaviji. Komunistkinje iz Omladinske sekcije pokrenule su 1936. godine u duhu narodnofrontofske politike i novi ženski časopis, Žena danas, koji danas možemo smatrati osnovnim arhivom AFŽJ, u njegovoj prvoj, diskurzivnoj i ilegalnoj fazi – a koji će u ratu prerasti u zvaničnu organizaciju. AFŽJ je zvanično osnovan u decembru 1942. u Bosanskom Petrovcu, kada je održana Prva zemaljska konferencija.

Činile su ga predratne komunistkinje, ali i žene koje su se tokom rata priključile partizanskom pokretu. AFŽJ predstavlja prvu političku masovnu žensku organizaciju. Antifašizam partizanki bio je u ratu usmeren primarno na zajedničke ciljeve, a potom i na emancipatorske prakse.

Po oslobođenju AFŽJ nastavlja rad u novoj zemlji i novom društvu za koje su se partzanke/antifašistkinje borile i izborile. Prvih deset posleratnih godina donelo je potpuno formalno-pravno izjednačavanje žena i muškaraca, ali je duboko ukorenjene patrijarhalne obrasce bilo veoma teško eliminisati i poništiti u praksi. Žene aktivne u AFŽJ i nakon njegovom gašenja 1953, u ženskim organizacijama naslednicama AFŽ, su uporno i istrajno nastojale da vrednosti antifašizma i ženske emancipacije ostanu bitan segment novog, socijalističkog društva. 

Borile su se za ravnopravan položaj radnica, za bolji status majki, samohranih majki naročito, za potpunu legalizaciju abortusa kao osnovnog ženskog ljudskog prava... Svoje ciljeve i aktivnosti žene su najčešće definisale tokom zajedničkih sastanaka. Kako se ove godine navršava osamdeset godina od Prvog kongresa AFŽJ, koji je održan u junu 1945. naša tribina je prilika za analizu načina na koji se njegovo nasleđe danas percipira i reinterpretira u javnom diskursu i institucionalnim politikama. 

Razgovaraćemo i o tome kako odnos prema socijalističkim politikama rodne jednakosti koji AFŽ simbolizuje, osvetljava šire procese devalorizacije socijalističkog jugoslovenskog iskustva, kao i načinima na koji su te interpretacije povezane sa promenama društvenog i političkog konteksta i današnjicom.