Izložba o životu Jevreja u Srbiji pre Holokausta

Izložba obuhvata preko 1000 fotografija članova Jevrejske zajednice Srbije iz perioda pre Holokausta. Fotografije su prikupljene iz porodičnih albuma preživelih Holokausta i arhiva Jevrejskog istorijskog muzeja.

Fotografije su prikupljenje u okviru inicijative Saveza jevrejskih opština Srbije da se oformi digitalna baza fotografija Jevrejske zajednice Srbije iz perioda pre Holokausta, i da se zabeleže sećanja preživelih Holokausta o životima ljudi snimljenih na tim fotografijama. Digitalna arhiva, koja trenutno sadrži 2. 500 fotografija, biće dostupna javnosti do kraja 2015. godine.

Raznolika lica u svakodnevnim životnim situacijama, porodični događaji, različita mesta. Svedočanstvo koje govori o normalnom životu Jevreja u Srbiji pre Holokausta. Jedno od lica zabeleženo foto-aparatom bilo je ono Harija Štajnera.

“Bio sam momak - 11, 12 godina - zato i izgledam tako dobro. Sećate se tih dana škole, drugovanja, Beograda i vidite da je to sve manje više otišlo u nepovrat. Dolaze sećanja koja nisu prijatna i koja su negde duboko skrivena u vama”, kaže Štajner.

Iz porodičnog albuma Štajnera na izložbi se našla još jedna fotografija.

“Samo nekoliko godina pošto su te fotografije snimljene, u Srbiji su nacisti i njihovi saradnici ubili 27.000 Jevreja. Sećanja na ratne godine i bežanje od nacista i dalje su vrlo živa”, priseća se on.

Kontrast između životnih snimaka pre Holokausta i onoga što je usledilo provlači se kao nezaobilazan podtekst izložbe.

U Srbiji je do 1942. godine živelo oko 34. 000 Jevreja. U Holokaustu je u Srbiji ubijeno preko 27. 000 Jevreja. Jedno od glavnih mesta stradanja je bio Jevrejski logor Zemun – Semlin Judenlager, koji se nalazio na mestu tadašnjeg Beogradskog sajma – Starog sajmišta.

U decembru 1941. nemačke okupacione snage osnovale su koncentracioni logor na Starom sajmištu. Bio je to jedan od prvih koncentracionih logora u Evropi koji su nacisti otvorili s namerom da služi za interniranje Jevreja. Oko 7000 Jevreja – uglavnom žena, dece i starih osoba – bilo je zatvoreno u tom logoru. Između marta i maja 1942. godine zatočenici logora su sistematski pobijeni u pokretnoj gasnoj komori – kamionu “dušegupka”, a njihova tela su pokopana u masovnim grobnicama u Jajincima, u predgrađu Beograda. Pre 74 godine, 10. maja 1942. godine, ubijeni su poslednji Jevreji iz ovog logora.

Bivši Nemački paviljon je sagradila nacistička Nemačka kao deo Beogradskog sajma. Posebno je neobična činjenica da je kompleks koji je sagradila nacistička Nemačka pre II svetskog rata, kasnije iskorišćen za koncentracioni logor. Od 1948. godine, zgradu koristi Auto kuća Rade Končar.

Bivši nemački paviljon, kao mesto stradanja, je za Jevrejsku zajednicu, važno mesto održavanja izložbe. Postoji nada i očekivanje da će u bliskoj budućnosti bivši Nemački paviljon biti pretvoren u Memorijalni centar i mesto za očuvanje sećanja i edukaciju o Holokaustu.

Izložba je otvorena 10. maja, na Dan sećanja na žrtve Holokausta u Beogradu. Izložba je otvorena za javnost svakog dana od 10 – 17 časova. U nedelju 17. maja, s početkom u 15 časova, biće organizovano javno vođenje kroz izložbu koje će držati istoričar, dr Milovan Pisarri, nakon čega će umetnica Gabrijela Nikolić predstaviti svoj rad “Jedan dan ima 52 života”, koji oživljava sećanja na 52 člana njene porodice koji su stradali u Holokaustu, između ostalog, i u Jevrejskom logoru Zemun na Starom Sajmištu.