Šta se nekada nalazilo na mestu Skupštine?

Džamiju je 1585. godine sagradio, kao svoju zadužbinu, turski velikaš sa kraja 16. veka, Ejnehan-beg. On je godinama upravljao različitim Sandžacima (sudsko-administrativnim oblastima) u okviru Osmanskog carstva, gde je stekao ogromno bogatsvo. DŽamija je za to vreme bila velikih proporcija, pa su je turski pisci iz tog perioda poredili čak i sa Aja Sofijom, piše Nportal.

Ona je bila sazidana od tesanog kamena, ali je njena gradnja bila napuštena i dugo je stajala tako nedovršena pa je prozvana Batal džamija. Njen naziv potiče od turske reči batal što znači — porušena, zapuštena. Pored džamije je prolazio Carigradski drum, koji se pružao današnjom trasom Bulevara kralja Aleksandra.

Postoji legenda da je sam vožd Karađorđe, iz svog topa napravljenog od drveta višnje, porušio njen minaret.

Objekat je skoro 150 godina funkcionisao kao islamska bogomolja, dok 1717. godine Austrijanci nisu osvojili Beograd. Oni su po uspostavljanju vlasti u Beogradu promenili namenu objekta i koristili je kao vojni magacin.

Tokom opsade grada Austrijanci su svojom artiljerijom oštetili džamiju, tako da su Turci, kada su ponovo "ušli" u grad 1739. godine, popravili građevinu i potpuno je renovirali. Međutim, već 1789. Austrijanci su povratili Beograd i zadržali se u njemu dve godine. Tada je objekat ponovo pretpreo oštećenja.

Turci su nakon ponovnog osvajanja Beograda potpuno "digli ruke" od svih objekata koji su se nalazili izvan bedema grada, tako da su "batalili" i samu džamiju i od tada su počeli da je nazivaju Batal-džamija.

Ustanici u Prvom srpskom ustanku, isto kao i Austrijanci, oštećuju Batal džamiju, koja je već bila delimično urušena.

Ustanici su sa Tašmajdana topovima gađali grad. U to vreme Beograd se prostirao u okvirima tvrđave i završavao se Stambol kapijom kod današnjeg Trga Republike. Postoji legenda da je sam vožd Karađorđe, iz svog topa napravljenog od drveta višnje, porušio minaret džamije. Međutim, džamija je preživela i ovaj udar. Stradao je minaret, spoljni zidovi su bili probijeni od đuladi iz topova.

Turci su, pod vlašću kneza Miloša tražili da se obnovi džamija. Međutim, Miloš to nije hteo da dozvoli zato što je Vračar već uglavnom bio naseljen srpskim stanovništvom.

Foto: Shutterstock/Leonid Andronov

Na poljani u blizini džamije, a na mestu ispred današnjeg Doma narodne skupštine, 1830. godine je održana Velika narodna skupština Srbije na kojoj je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o pravima Srba i sultanov berat kojim se knezu Milošu Obrenoviću potvrđuje pravo naslednog kneza. Nakon odlaska Turaka iz Srbije, 1867. godine, Batal džamija je bila srušena, ali je čitav kraj još dugo vremena nosio naziv po njoj.

Ostaci džamije, kao i tursko groblje koje je okruživalo prostor uklonjeno je tek 1878. godine, u periodu kada je i Kneževina Srbija zvanično dobila nezavisni status.

Gradnja same skupštine je tekla veoma sporo, pa je do 1910. godine izgrađen samo suteren zgrade. Burni istorijski događaji, uticali su na to da do završetka Prvog svetskog rata, 1918. godine zdanje bude izgrađeno samo do nivoa prvog sprata.

Nakon završetka rata i formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca odlučeno je da radovi budu obnovljeni. Zbog smrti arhitekte Ilkića, rukovođenje radovima, koji su se ticali ne samo izmena već i restauracije izgubljenih nacrta, povereno je njegovom sinu arhitekti Pavlu Ilkiću. Prema obnovljenim projektima, izgradnja je nastavljena 1920. godine. Najpre su morali da se obnove završeni delovi, koji su propali, jer nisu bili zaštićeni u toku četiri ratne godine.

Obnovljena gradnja Doma Narodne skupštine išla je takođe sporo i trajala je do 1926. godine kada je potpuno obustavljena. Kao jedan od razloga spore gradnje, kao i prekida radnje, neki navode strah kralja Aleksandra Karađorđevića da je zdanje ukleto i da će on po njegovom završetku stradati.

Neki od savremenika priču i „ukletom zdanju” su podkrepljivali pričom da je gradnja početa na pogrešnom mestu — jer se prema narodnom običaju kuća ne zida na raskrsnici puteva, a takođe na prostoru gde se nalazi Skupština nekada nalazila jedna od tri rimske nekropole. Ovi poslednji navodi potvrđeni su 1993. godine, kada su prilikom kopanja toplovoda za zgradu Skupštine pronađeni delovi nekropole sa 13 grobova, koji pripadaju vremenu iz druge polovine drugog veka pre nove ere. S obzirom da je 6. januara 1929. godine kralj Aleksandar zaveo Šestojanuarsku diktaturu i raspustio parlament, potrebe za izgradnjom parlamenta je bilo sve manje. Treća faze izvođenja Skupštine usledila je nakon smrti kralja Aleksandra, 1934. godine, od proleća 1935. godine. Za manje od dve godine izgradnja je bila privedena kraju i Palata Narodne skupštine je svečano osvećena 18. oktobra 1936. godine u prisustvu kralja Petra II Karađorđevića. Sutradan je održana i prva sednica u novom zdanju, i to poslednja sednica starog saziva. Dva dana kasnije, 21. oktobra 1936. godine, održana je u prva sednica Narodne skupštine Kraljevine Jugoslavije uz prisustvo svih članova tadašnje Vlade Milana Stojadinovića.