Istorija: Beogradska berza osnovana pre 130 godina

U zdanju Građanske kasine, koja se nalazila u Ulici kralja Petra, pre 130 godina, 21. novembra 1894. održana je osnivačka Skup&scaron;tina Beogradske berze.U skladu sa predviđenom normativom, statutom, na skup&scaron;tini su izabarana i odgovarajuća tela, kao uprva berze, a takođe i berzanski posrednici. Taj dan uzima se kao datum osnivanja te važne institucije. Osnivanju je prethodilo dono&scaron;enje odgovarajućih zakonskih normi, poput Zakona o javnim berzama 3. novembra 1886.Tokom vladavine kralja Milana Obrenovića doneseno je vi&scaron;e akata od značaja za ustrojavanja berzanskog poslovanja u skladu sa najvi&scaron;im standardima onda&scaron;nje Evrope. Postepeni ekonomski uspon Srbije nametao je i potrebu za standardizacijom berzanskog poslovanja. Ono je, istina, u izvesnom smislu, postojalo među Srbima i ranije.Novo doba međutim nametalo je potpuno upodobljavanje tada modernim normama berzanskog poslovanja Evrope. Važna je bila uloga esnafskog dru&scaron;tva trgovaca, Srpskog trgovačkog udruženja. Iz razloga koji su razumljivi ta esnafska asocijacija bila je životno zainteresovana za ustrojavanje nacionalne berze.Odgovarajući Zakon iz 1886. oblikovan je i donesen njihovom inicijativom. Verovalo se da će tim putem uslovi poslovanja u Srbiji biti bitno pobolj&scaron;ani, a takođe da će ustrojavanje berzanskog poslovanja na nacionalnom nivou pomoći bržem rastu srpske ekonomije, njenom jačanju, kao i da, do toga se veoma držalo, tim putem sledi vi&scaron;i stepen samostalnosti, suverenosti, odnosno sigurnosti srpske ekonomije.Neposrednom osnivanju prethodila je izrada i usvajanje Statuta berze. Bilo je nadalje neophodno da taj dokument odobri resorno Ministarstvo narodne privrede, kako je i bilo 3. oktobra 1894. čime su pravni preduslovi ispunjeni.Zanimljivo je da su onda&scaron;nji trgovci rado i masovno pristupili Berzi, &scaron;to je izvesno valjana ilustracija nivoa stručnosti i poslovne obave&scaron;tenosti tog esnafa u onda&scaron;njoj Kraljevini Srbiji. Uostalom, poznato je da su pojedni poslovni ljudi kako iz Srbije tako i Srbi iz onda&scaron;nje Austrije odnosno docnije Austrougarske trgovali na berzi u Beču i bitno ranije. U prestonici države Habzburga, carskom Beču, jo&scaron; prvih decenija 19. veka bilo je vrlo uspe&scaron;nih i dobrostojećih poslovnih ljudi, Srba, poput recimo Demelića ili porodice Tirka. Kao ilustracija u tom smislu navođena je činjenica da su bečke Novine serbske, koje su vodili tamo&scaron;nji studenti Dimitrije Davidović i Dimitrije Fru&scaron;ić, obojica inače rodom iz Srema, imale redovnu rubriku naslovljenu &quot;Tečenija novca na Vijenskoj berzi &quot;.Izvesno znamo da je među beogradskim trgovcima inicijativa da se ustroji berza ili slično telo, postojala jo&scaron; u vreme prve vlade knjaza Milo&scaron;a, tridesetih 19. veka. Posle osnivačke skup&scaron;tine, na samom početku naredne 1895. godine usledilo je svečano otvaranje Beogradske berze. Nekoliko dana potom berza je počela s redovnim radom. U to vreme ona se nalazila u zdanju hotela Bosna u Savamali, onda&scaron;njem poslovnom sredi&scaron;tu Beograda. Bio je to, za tada&scaron;nje prilike, reprezentativan dvospratni hotel i inače omiljeno mesto trgovaca i poslovnog sveta uop&scaron;te.Prvi njen predsednik bio je Dimitrije Stamenković (1844 - 1899) ugledni beogradski trgovac i dobrotvor, jedan od osnivača Narodne banke, tada zvanično Privilegovana narodna banka Kraljevine Srbije, 1884. godine, takođe Srpskog trgovačkog udruzenja, ali i Dru&scaron;tva Svetog Save ili Srpske književne zadruge. Sačuvana je do danas palata koju je sazidao na uglu Kralja Petra i Uzun Mirkove.Pored velikih očekivanja Beogradska berza zapravo je imala neveliki promet, u skladu sa ekonomskom snagom onda&scaron;nje Srbije. Ubrzo je takođe do&scaron;lo do razdvajanja dva sektora poslovanja. Robna, produktna berza, radila je i nadalje u zgradi hotela Bosna, dok je odeljak valuta i efektiva radio u zdanju hotela Srpska kruna u Knez Mihailovoj ulici.Kasnije, u međuratnom periodu Beogradska berza doživljava ozbiljan uspon. Od godine 1934. ona će raditi iz namenski građene palate na tada&scaron;njem Kraljevom trgu, danas Studentski, u kojoj je sada sme&scaron;ten Etnografski muzej.Verovatno najbitnji bio je promet državnom obveznicima i uop&scaron;te vrednosnim papirima. I formalno, Beogradska berza je zatvorena 1953, odlukom Vlade Srbije. Njeno postojanje nije se, kako se verovalo, uklapalo u proklamovane ciljeve izgradnje socijalističke privrede.Rad Beogradske berze stidljivo je, mada ne pod tim imenom, obnovljen 1989. kada su prilike počele da se menjaju. Tada je održan Osnivački skup Jugoslovenskog trži&scaron;ta kapitala, čije su članice bile vodeće bankarske institucije Jugoslavije, njih 34. Izvorno ime vraćeno je 1992. godine, dok je oporavak berzanskog poslovanja vidan od 2000. godine.

Istorija: Beogradska berza osnovana pre 130 godina

1 Komentari