Čelik i staklo za obnovu kule Džephana u Novom Pazaru

Kula Džephana, jedan od ključnih elemenata Novopazarske tvrđave, prolazi kroz rekonstrukciju s ciljem očuvanja njenog istorijskog značaja i prilagođavanja savremenim potrebama. Ova &scaron;estougaona kula, podignuta u 17. veku kao skladi&scaron;te municije, godinama je bila u ru&scaron;evnom stanju. Arheolo&scaron;ka istraživanja sprovedena 2020. godine otkrila su njene temelje i potvrdila autentičnost prvobitne konstrukcije, &scaron;to je omogućilo izradu preciznog plana restauracije.Projekat rekonstrukcije, koji sprovodi Republički zavod za za&scaron;titu spomenika kulture, predviđa vraćanje kule u njene originalne dimenzije kori&scaron;ćenjem tradicionalnih materijala poput kamena i drveta, dok će moderni elementi poput staklene nadgradnje omogućiti njenu savremenu funkciju vidikovca. Ovaj poduhvat deo je &scaron;ireg plana revitalizacije Novopazarske tvrđave, jednog od najznačajnijih kulturno-istorijskih kompleksa u jugozapadnoj Srbiji.Kula je pozicionirana u okviru stare Novopazarske tvrđave koja i sama predstavlja jednu manju urbanu celinu sa posebnim duhom mesta i vremena.Na teritoriji grada Novog Pazara nalazi se 30 spomenika kulture pod za&scaron;titom države, od kojih su pojedini četiri decenije na Uneskovoj listi svetske kulturne ba&scaron;tine. Grad Novi Pazar nalazi se na raskrsnici nasleđa kao i na preseku kulturnih razlika. Slojevito gradsko kulturno-istorijsko nasleđe poseduje tematiku iz antičke, srednjovekovne, osmanske i moderne civilizacije.Cilj projekta je rehabilitacija i rekonstrukcija kompleksa, prvenstveno kule Džephane koja poseduje jedan vid svojevrsnog kulturno-istorijskog značaja. Kula je pozicionirana u okviru stare Novopazarske tvrđave koja i sama predstavlja jednu manju urbanu celinu sa posebnim duhom mesta i vremena.Istorijat i arheolo&scaron;ka istraživanja kuleNovopazarska tvrđava, u okviru koje se i nalazi kula Džephana, predstavlja ključan prostorni apekt u istorijskoj genezi grada. Naime, grad je pro&scaron;ao kroz transformacije od vojnog i administrativnog utvrđenja &quot;unutarnjeg grada&quot; sa lođama, magacinima, kasarnama i bogomoljom do dana&scaron;nje tvrđave, u čijem sastavu je i gradski park.Nedavna arheolo&scaron;ka istraživanja u sklopu tvrđave ukazuju na otkriće &scaron;estougaone kule Džephana koja datira iz 17. veka i čija je namena bila skladi&scaron;te municije. Takođe, u neposrednoj blizini ostataka kule Džephana otkriven je objekat za skladi&scaron;tenje baruta koji je očuvan i čija vreme nastanka nije precizno utvrđeno.Sama kula Džephana je, kao i pojedini objekti od istorijskog značaja, delimično sru&scaron;ena, pretpostavlja se kao posledica rata, a delimično i kao posledica raznih elementarnih nepogoda (zemljotresi, poplave i sl.).Kao &scaron;to je već predočeno arheolo&scaron;kim iskopavanjima na Tvrđavi 2020. godine otkrivena je &scaron;estougaona građevina manjih dimenzija u osnovi, uz severni bastion tvrđave. Kula je tako podvrgnuta invazivnoj tehnici strukturalne restauracije i rekonstrukcije njenih zidova.Stručnjaci Republičkog zavoda za za&scaron;titu spomenika kulture su na osnovu sačuvanih podataka arhivske građe i arheolo&scaron;kih istraživanja uradili mere i izradili tehničke projekte za rekonstrukciju kule Džephana.Preporučena rekonstrukcija odvija se u dve faze, te će nakon restauracije i konzervacije originalnih ostataka kula biti obnovljena i pro&scaron;irena autentičnim materijalima kao &scaron;to su kamen i drvo.Projektom se predlaže da se kruna kule neravnomerno zazida kako bi se ostavio utisak o&scaron;tećenja, o čemu i svedoči foto-dokumentacija iz Drugog svetskog rata.Ideja je da se oko unutra&scaron;nje strane bedema izgradi drvena platforma sa koje će se pristupiti kuli i koja će imati funkciju vidikovca tj. vizuru prema starom i novom jezgru grada.Projektom se predlaže da se kruna kule neravnomerno zazida kako bi se ostavio utisak o&scaron;tećenja, o čemu i svedoči foto-dokumentacija iz Drugog svetskog rata. Zgrada će prema projektu imati tri sprata, s tim &scaron;to je planirano da poslednji sprat bude u staklu.Kula Džephana će imati potpuno novi, moderni izgled o čemu govori kori&scaron;ćenje savremenih materijala &ndash; stakla i čelika. Naime, zidanje će se vr&scaron;iti u pravilnim redovima lomljenim kamenom sa dva lica, a jezgro je ispunjeno tesanim kamenom. Horizontalne drvene grede postavljaće se na određenim rastojanjima.Druga faza rekonstrukcije je izgradnja staklenog poda-vidikovca.Izazov rekonstrukcijePrvobitni predlog je bio da se intervencije sprovođene na poru&scaron;enim delovima objekta vr&scaron;e sa identičnim materijalom. Usled kori&scaron;ćenja novog materijala, pretpostavlja se da bi do&scaron;lo do problema usled nedostataka informacija o kompatibilnosti samog novog i starog materijala. To je ujedno i izazov rekonstrukcije kule Džephane.Konstrukcija platforme i osmatračnice je čelična, sa primarnim i sekundarnim nosećim profilima, prema statičkom proračunu. Na građevini će biti izdvojene tri vrste materijala: ostaci srednjovekovne kule od originalnog kamena, rekonstruisani delovi kule sa neravnim krajevima od zamenskog kamena, najsličniji originalu, i staklo na zavr&scaron;nom spratu kule.Kombinacija starih i novih materijala, kao i kontrast staklene strukture i autentičnog &quot;sloja&quot; srednjovekovne arhitekture tvrđave odaju utisak jedne svojevrsne dinamične forme.Francuski vs italijanski pristup rekonstrukcijiTreba napomenuti da u procesu rekonstrukcije postoje dva oprečna mi&scaron;ljenja, odnosno dva pristupa a to je francuski i italijanski. Francuski pristup podrazumeva da novi delovi zgrade treba da budu projektovani i izgrađeni od istog materijala i obrađeni na identičan načinkao i originalni delovi, to jest, kreiranjem jedne tzv. lažne replike.Italijanski pristup zastupa potpuno suprotno mi&scaron;ljenje, a odnosi se na to da novi segmenti mogu biti ugrađeni u original sa potrebom razlikovanja u obradi ili konstrukciji kako bi se ovi dodaci vizuelno razlikovali na samoj građevini. U ovom slučaju, odabran je italijanski pristup.Buduća namenaKroz rekonstrukciju ovog objekta prikazani su procesi i norme urbane konzervacije kao i samo aktiviranje tvrđavskog područja za me&scaron;ovitu namenu, koja uključuje organizovanje raznih manifestacija kao &scaron;to su muzej na otvorenom, biblioteka i drugo, &scaron;to predstavlja važan zadatak u očuvanju kulturnog nasleđa, odnosno jedan op&scaron;ti cilj može biti prikaz promocije tradicionalne arhitekture sa prostora jugozapadnog dela Srbije.Projekat rekonstrukcije kule Džephana započet je u martu 2024. godine i jo&scaron; uvek je u toku

Čelik i staklo za obnovu kule Džephana u Novom Pazaru

0 Komentari