Bez Šumadije ne bi bilo ni Srbije: Tu je rođen srpski inat koji je doveo i do Sretenjskog ustava

Tog dana 1804. godine započele su borbe protiv dahija i za oslobođenje od Turaka, a 1835. i za uspostavljanje ustavnosti kada je u Kragujevcu proglašen Sretenjski ustav.

Nepobitna je istorijska činjenica da su Šumadija i njen "krov", Rudnik, iznedrili velike oslobodilačke pohode i u Prvom i u Drugom srpskom ustanku, bez kojih ne bi bilo ni donošenja Ustava dvadesetak godina kasnije jer su severni obronci planine doprineli slamanju okupatora u Prvom, a južni u Drugom ustanku.

"Šumadija je svakako geografski centar zbivanja na Sretenje. Prvi srpski ustanak i Ustav Knjaževine Srbije doneseni su u Šumadiji. Ustanak je izbio u Orašcu nadomak Aranđelovca, a Sretenjski ustav proglašen u Kragujevcu", podsetio je za RINU istoričar Momčilo Pavlović.

On objašnjava da su se Srbi tog doba pobunili ne zato što su odmah želeli nezavisnost i autonomiju već zato jer je poremećen jedan, kako kaže, ustaljeni sistem u kome su do tada živeli.

"Iako su Srbi u Austriji i 'od preka' uživali veći stepen autonomije, crkvene, kulturne itd., oni se nisu digli na oružje. Na oružje su se digli šumadijski narod i šumadijski svinjarski trgovci, kao i iskusni ratnici južno od Save i Dunava", napominje Pavlović.

Po njegovim rečima, ne treba mnogo da čudi zašto u Beogradu nije bilo ustanka jer tu 1804. i nije bilo mnogo Srba.

"Srbi su bili u zaleđini, na obroncima Šumadije. Ako uzmemo Orašac kao stajnu tačku, centralna zbivanja su se događala kada se digao narod sa Kolubare i Morave. Tada je napravljena osovina koja je pritiskala dahije u Beogradu. A opet, dahije su se iz Beograda kretale prema Rudniku, prema Hasan-pašinoj Palanci (Smederevska Palanka) i tu je došlo do opakih sukoba. Dakle, sve Šumadija", ističe istoričar.

Govoreći o opštim planovima i opštem stanju naroda uoči podizanja ustanka, on ukazuje na težak položaj ukupnog srpskog naroda krajem 18. i početkom 19. veka, navodeći da su istorija i geografija opredelile i sudbinu srpskog naroda.

"Dodirne tačke između Osmanskog (Turskog) i Habzburškog (Austrijskog) carstva dodirivale su se na granicama i područjima gde je živeo srpski narod. Delovi naroda živeli su čas u sastavu jednog, a čas u sastavu drugog carstva i važno je reći da su Srbi uzimali učešće i na jednoj i na drugoj strani, mada više na strani Austrije. Gledajući celinu naroda, otprilike polovina Srba živela je na jednoj, a polovina na drugoj strani", zaključuje Pavlović.