Jedan je Njegoš: Od crnogorskog simbola časti, pa do rastrgnute nacionalnosti

View this post on Instagram

A post shared by Петар Петровић II Његош (@vladika.njegos)

Petar II, preciznije, vladika Rade učnio je dosta toga za jednu malu crnogorsku naciju u domenu buđenja prosvetiteljske svesti, ali i nacionalnog duha.

Nakon što je preuzeo ime od Petra I, kanonizovanog kao Sveti Petar Cetinjski – koji je bio zvanični "otac nacije", rađa se nova individua, briše se prošlost, a novi crnogorski vladika Petar II Petrović Njegoš postaje vrhovni simbol sledeće generacije vladara, ali i duhovni i poetski vođa naroda.

Za vreme svoje vladavine osnažio je centralnu vlast i izgradio prve škole i puteve.

Uporedo sa ulogom vladara Crne Gore, izrodio je i vrednu književno – filozofsku zaostavštinu u kojoj se prepliću misli pesnika i filozofa, ali i nacionalne kontroverze oko njegovih književnih dela.

Iako je u književnom delu "Luča mikrokozma" dodirnuo nebeske ideale čoveka, tako što je otvoreno polemisao o postojanju multiverzuma – sveta unutar sveta, drugo delo "Gorski vijenac" je, pak, ostao najpoznatije delo crnogorske vladike, upravo, zbog velikog uticaja na jačanje kolektivne svesti naroda. U duhu književno-umetničkog stvaralaštva Njegoša, ne bi trebalo izostaviti i čuvenu poemu "Noć skuplja vijeka" koja u romantičarskom stilu opisuje noć provedenu sa ženom.

Zbog titule vladike koju je nosio i nehumanog pravila da ne smeju da imaju prisniji kontakt sa ženom, prvobitna suština poeme neljudski je oskrrnavljena, a misao pesnika ukaljana.

Naime, poemi je dopisan podnaslov "Pariz i Helena", kako bi se u svesti naroda sačuvao neukaljan ugled vladike – simbola časnog vladara crnogorske nacije.

Može se reći da je ovaj čin premeštanja umetnikovog JA u depersonalizovano ONI, potvrdio njegovu unutrašnju borbu sa dualnim načinom života – vladar nacije, simobol časti i jednog pesnika i filozofa.

Kompleksnost njegove pozicije vladara i simbola nacionalnog identiteta, kasnije se odrazila i na sramna dešavanja oko njegove zaostavštine i mesta večnog počinka.

Njegoševa kapela – simbol moći nove nacije

Nakon pripajanja Crne Gore Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, koje je prošlo sa određenom dozom lokalnog otpora , kralj Aleksandar je odlučio da je došlo vreme da se izvrši rekonstrukcija Njegoševe kapele nakon što je prvobitna ruinirana tokom Prvog svetskog rata.

Za rekonstrukciju kapele bio je zadužen ruski arhitekta Nikolaj Krasnov.

"Obnova je bila većinski motivisana čistom političkom ideologijom , a to se primećuje na osnovu dva detalja prilikom rekonstrukcije", kaže autor studije "Vlada Kraljevine SHS i podizanje kapele na Lovćenu 1925. godine", Zvezdan Folić.

"Na ulazu se nalazila ktitorska freska Kralja Aleksandra, koja je u potpunosti zanemarila Njegoševu prvobitnu zadužbinu, uslovno potvrdivši da novi objekat nije rekonstrukcija starog;

Nova crkva nije više bila posvećena Svetom Petru Cetinjskom, Njegoševom stricu, već Svetom Đorđu, krsnoj slavi Karađorđevića", piše u studiji.

Kralj Aleksandar, rođen iz ujedinjenja dinastija Petrović-Njegoš i Karađorđević ovim javnim poduhvatom je pokušao da utemelji svoje prisustvo na političkoj sceni kao novi jugoslovenski ujedinitelj, za šta mu je u Crnoj Gori poslužilo rođenje na Cetinju i poreklo princeze Zorke.

"Tadašnji aktuelni vladika Nikolaj Velimirović mu se obraćao kao direktnom nasledniku Njegoša", piše František Šistek, autor studije "Njegoševa grobnica na Lovćenu", što je paradoksalno s obzirom na Njegošev celibatski život.

Sam Njegoš je tada interpretiran u novom ideološkom maniru kao pionir misli novog jugoslovenskog jedinstva, a kralj Aleksandar kao njegova produžena ruka nove politike.

Nova politička ideologija – od kapele do mauzoleja, pa do rastrgnute nacionalnosti

Početkom septembra 1957. godine započela je izgradnja Njegoševog mauzoleja za koju je bio zadužen čuveni vajar Ivan Meštrović.

Kako se Kraljevina Jugoslavija već odavno raspala, tako su nacionalna pitanja u vezi sa pojedinačnim narodnim identitetima počela da se rasplamsavaju.

Politička situaciju između zemalja nije mogla da zaobiđe ni Njegoša –univerzalnog simbola ljudskosti i filozofske misli, već je i on, nasilno, morao da bude rastrgnut između suprotstavljenih političkih struja.

Nekadašnji ideal duhovnog i svetovnog vladara degradiran je na pitanje nacionalnog identiteta, a borba za slobodu, čast i poštenje, ovekovečena u delu "Gorski vijenac", semantički je uprošćena na izražavanje crnogorske nezavisnosti.

Umesto mauzoleja koji bi trebalo fizički da predstavlja snagu duhovne moći i ideala jednog vladara, ova brutalistička konstrukcija je sada samo masivna grobnica jedne prošlosti, rastrgnuta između dve suprotstavljene ideologije naroda.