Srpski dinar danas slavi 146. rođendan: Da li znate ko se nalazio na prvoj kovanici?

Krupan korak u uspostavljanju i razradi novčanog sistema Srbije desio se 1873. godine, kada je za vreme vladavine kneza, a kasnije srpskog kralja Milana Obrenovića (1868–1889) donet Zakon o kovanju srpske srebrne monete. Ovaj zakon je usvojen u Skupštini 29. novembra 1873. godine, po starom, odnosno 12. decembra po novom kalendaru, a knez Milan ga je potvrdio već narednog dana.

U skladu sa ovim zakonom, 1875. godine iskovan je prvi dinar u srebru s likom kneza Milana na aversu, u apoenima od 50 para, 1 i 2 dinara. Novčani sistem, po ovom zakonu, zasnivao se na načelima i odredbama Pariske novčane konvencije iz 1865. godine, na osnovu koje je stvorena Latinska monetarna unija. Iako Srbija formalno nije pristupila Konvenciji, prvi dinar je, shodno njenim odredbama, imao isti sadržaj srebra, težinu i dimenzije kao i franak, odgovarajući srebrni novac Francuske i ostalih zemalja članica Konvencije.

Značaj pomenutog zakona jeste u tome što se njime, prvi put nakon srednjovekovnog perioda, uvodi samostalnost novčanog sistema u zemlji, iako je Srbija još bila u formalno vazalnom odnosu prema otomanskoj vlasti, podsećaju iz Narodne banke Srbije. Prva novčanica izdata u Srbiji vezuje se za početak rada Privilegovane narodne banke Kraljevine Srbije, koji je 2. jula 1884. bio obeležen izdavanjem novčanice od 100 dinara, plative u zlatu, izrađene po klišeu za rezervnu novčanicu od 100 franaka Narodne banke Belgije. Serija novčanica koja je prethodila pomenutom izdanju, štampana 1876. uz saglasnost Glavne državne blagajne Kneževine Srbije, bila je namenjena finansiranju srpsko-turskog rata, ali nikada nije puštena u opticaj. Međutim, tek je sa izdavanjem novčanice od 10 dinara 1885. godine, plative u srebru, građanstvo steklo poverenje u papirni novac, čije korišćenje od tada, postepenim uvođenjem u opticaj novih novčanica različitih nominalnih vrednosti, postaje praksa. Dinar je bila valuta u Kraljevini Jugoslaviji, socijalističkoj Jugoslaviji i Saveznoj republici Jugoslaviji, a Srbija ga je zamenila srpskim dinarom, a Crna Gora evrom. Tokom perioda hiperinflacije, 1993. godine, Savezna republika Jugoslavija izdala je veliki broj novčanica sa enormnim nominalnim vrednostima. Posle reforme sprovedene početkom 1994, okončan je period neobuzdane inflacije.

Narodna banka Jugoslavije u periodu od 2000. do 2002. godine izdaje i pušta u opticaj novu seriju novčanica izmenjenog i unapređenog dizajna, nastalu primenom najsavremenije tehnologije. U ovom periodu dinar je vraćen na međunarodnu scenu, jer posle više od jedne decenije ponovo postaje konvertibilan. Sa nestankom nove državne zajednice Srbije i Crne Gore, Narodna banka Jugoslavije prerasta u Narodnu banku Srbije, koja emituje novčanice namenjene opticaju na teritoriji Republike Srbije.

Tradicija upotrebe novca na prostorima današnje Srbije veoma je duga i seže u daleku prošlost. Najstariji primerci potiču iz VI-V veka p. n. e. Prvi pomen "srpskih dinara" nalazi se u arhivskim dokumentima krajem 1214. godine, u vreme Stefana Prvovenčanog. Međutim, dosadašnja istraživanja upućuju na kralja Radoslava (1227–1234), koji se smatra prvim srpskim vladarem koji je kovao sopstveni novac.

Danas su u opticaju novčanice i kovanice sa znamenitim likovima iz naše kulture, nauke i umetnosti, poput Vuka Stefanovića Karadžića, Petra Petrovića Njegoša, Nikole Tesle, a pesnik i slikar Đura Jakšić bio je jedan od poznatih Srba koji su oslikali novčanice, kao i Paja Jovanović.