Najređa mačka na svetu

Iberijski ris je doveden na ivicu izumiranja zbog kombinacije pretnji koje uključuju radikalno smanjenje broja zečeva – njegovog glavnog plena, zatim ozbiljno smanjenje njegovog staništa, slučajnu smrti usled prebrze vožnje i ilegalan lova.

Prema trenutnim procenama, broj iberijskih risova manji je od 200. Kao glavni razlog se navodi nekoliko epidemija zečje kuge, usled čega je desetkovana populacija zečeva, koji su njihov glavni plen. S druge strane, njihovo stanište je sve više iscepkano. U izveštaju Svetskog fonda za divljač stoji da je usled tih problema sve malobrojnija populacija risova izolovana u malim područjima.

Pre 20-30 godina iberijski ris se mogao naći u Portugalu i Španiji, a kažu i na francuskoj strani Pirineja. Međutim, danas se nekoliko grupa ovih mačaka bori za opstanak, a da problem bude veći, samo pripadnici dve od tih nekoliko grupa mogu da se razmnožavaju, što nas dovodi do zaključka da broj iberijskih risova ubrzano opada.

Iako je za spasavanje ugroženog risa izdvojeno oko 35 miliona američkih dolara, grupa stručnjaka nedavno je opisala situaciju kao dramatičnu. Prema rečima Nikolasa Gusmana, koordinatora Nacionalnog plana za zaštitu iberijskog risa, za razmnožavanje su sposobne samo 22 do 32 ženke od 200 primeraka, na šta je dodao: "Opstanak ove vrste zavisi od njih."

Foto: Profimedia

Od ukupno četiri vrste risa, na evropskom kontinentu žive dve - iberijski ris, s područja Pirinejskog poluostrva, i evroazijski, koji je prisutan u srednjoj Aziji i Rusiji, na području Baltika i Karpata, a ima i nekoliko izolovanih grupa u zapadnoj i jugozapadnoj Evropi.

Izgled

Iberijski ris je srednje veličine i manji je od sličnog evroazijskog risa, koji takođe ima karakteristično skraćeni rep, pegavo krzno, duge noge i mišićavo telo. Njegov relativno kratak grubi ogrtač je bledo do jarko žućkastocrven, sa crnim ili smeđim mrljama i belim donjim delom.

Mužjaci su veći od ženki, oboje imaju istaknute brkove, karakterističnu "bradu" oko njih i prepoznatljive crne čuperke.

Zajednica

Živi u malim, izolovanim metapopulacijama. Stepen povezanosti među populacijama delimično zavisi od broja jedinki koje su se raselile, do čega dolazi, uglavnom, tokom sezone razmnožavanja, kada se javlja većina interakcija. U gustoj populaciji, međutim, rasejavanje se može dogoditi u ranijem dobu zbog ograničenih resursa. Mužjaci odlaze od ženki, koje povremeno naslede teritoriju svoje majke ili se mogu nastaniti na teritoriji koja je susedna majčinoj.

Sezona parenja iberijskog risa je od januara do jula, trudnoća traje oko 60 dana i ženka nosi 2-3 mačeta. Ženka čeka dok ne uspostavi svoju teritoriju da bi se počela pariti, a to može da traje čak tri godine ili se nikada i ne dogodi. Mužjaci dostižu zrelost kada napune godinu. Mačići imaju lošu termoregulaciju i veoma su ranjivi. Rađanjem na nekom ograničenom prostoru odrasle ženke drže svoje mačiće čvrsto grupisane, te ih na taj način štite od gubitka toplote i od predatora. Mačići ostaju u jazbini skoro dvadeset dana, dok ne postanu preveliki i previše pokretni za zatvoreni prostor. Ženke risa premeštaju svoje mladunce od jednog brloga do drugog, obično pod grmljem ili u gustom šipražju, i tu se nalaze sve do trenutka kada mačići postanu sposobni da idu sa majkom u lov, navodi Petmagazine.

Mačići sisaju dok ne napune 10 nedelja, ali plen koji je donela majka počinju da jedu nakon jednog meseca. Kao i drugi mačići, i ovi počinju da pokazuju motoričke sposobnosti sa dva meseca. U isto vreme, povremeno napuštaju jazbinu da bi pratili majku i počinju da razvijaju svoje lovačke veštine.

Sa sedam meseci, mali ris provodi oko 60% svog vremena sa majkom i živeće nezavisno na teritoriji na kojoj se rodio dok ne dostigne reproduktivnu zrelost i odseli se.

Opstanak

U sklopu projekta istraživanja i zaštite iberijskog risa, koji finansiraju Vlada Španije i evropska komisija putem nekoliko projekata, u Španiji su osnovana dva centra za uzgoj ove vrste mačke u zatočeništvu, a nedavno je otvoren i jedan centar u Portugaliji.

Ovim projektom država nastoji da stvori bazu životinja radi očuvanja genetske raznolikosti, kojima će naseliti područja na kojima je nekada obitavao iberijski ris. Ujedno se u takvim centrima rade i istraživanja o fiziologiji ove vrste, koje je teško sprovoditi u prirodi.

Risovi se u drže u strogo kontrolisanim uslovima kojima se nastoji što bolje oponašati život u prirodi.