U kući na Terazijama rekli da smo jedan narod: Dan kada su se ujedinili Srbi, Hrvati i Slovenci

Privatna kuća trgovca Markovića, braće Krsmanović, potom kraljevska rezidencija, restoran, bioskop, pa čak i kantina za Nemce, i na kraju "Kuća kulture", krije zanimljivu istoriju. Čin ujedinjenja u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca potpisan je u ovom zdanju.

Zdanje je nastalo prema projektu čuvenog arhitekte Jovana Ilkića, a građeno je za trgovca Marka O. Markovica. Kuću su 1898. godine kupila braća Krsmanović, a trgovac Aleksa Krsmanović ostavio ju je državi kao zadužbinu.

Krsmanoviceva kuca. Terazije 34. Arhitekta Jovan Ilkic. Podignuta 1885. godine. #upoznajBeograd pic.twitter.com/BbLE8oImSM

— Unknown (@BgDisident) June 29, 2017

Od 1918. do 1922. godine u njoj je boravio regent Aleksandar I Karađorđević, koji je tu bio dok su se izvodili radovi na kraljevskom dvoru oštećenom u bombardovanju i koji je kao regent vladao umesto bolesnog kralja Petra.

Kuća je tako postala zvanična kraljevska rezidencija, te je bila i pozornica istorijskog događaja - proglašenja ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. Srpska vlada i članovi Jugoslovenskog odbora potpisali su tokom rata nekoliko deklaracija kojima su pokušavali da definišu uređenje buduće države, najpre jula 1917. godine Krfsku deklaraciju, a potom novembra 1918. godine i Ženevsku deklaraciju...

Na prostorima nekadašnje Austrougarske monarhije 29. oktobra 1918. godine osniva se Država Slovenaca, Hrvata i Srba sa centrom u Zagrebu, ali se sve ubrzo promenilo.

S jedne strane ugrožena od Italijana, a s druge od anarhije i haosa koji je vladao, Država Slovenaca, Hrvata i Srba nema drugo rešenje no da pozove srpsku vojsku u pomoć i 4. novembra 1918. godine.

View this post on Instagram

A post shared by Mina St (@minna__st)

U danima kada su se događaji smenjivali neverovatnom brzinom, u skladu sa njima menjale su se i odluke i pregovaračke pozicije Države Slovenaca, Hrvata i Srba.

Od zahteva koji su traženi na Ženevskoj konferenciji (da buduća ustavotvorna skupština odredi da li će nova država biti republika ili monarhija, da li će ostati dinastija Karađorđevića) brzo se odustaje i pod okolnostima u kojim su zemlje i teritorije Države SHS ugrožene pristaje se na uslove ujedinjenja koje kao pobednik u ratu diktira Kraljevina Srbija.

Odluku Države SHS da prvog decembra krene u ujedinjenje sa Srbijom ubrzale su i odluke skupština u Sremu, Banatu, Bačkoj i Baranji, na kojima je odlučeno da ove zemlje uđu u bezuslovno ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom bez obzira na odluke Zagreba budući da su ove teritorije pripadale Državi SHS. I Zemaljska vlada Dalmacije traži bezuslovno ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom.

I u Crnoj Gori na Podgoričkoj skupštini donosi se jednoglasna odluka o direktnom i bezuslovnom prisajedinjenju. I tako je 1. decembra 1918. godine u Beogradu stvorena nova kraljevina koja se najpre zvala Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, a početkom dvadesetih Kraljevina SHS.

View this post on Instagram

A post shared by Dejan Tasev (@arch.dejan_tasev)

Restoran, bioskop, Savez sokola...

Nakon ovog istorijskog događaja, palata je preuređena u čuveni restoran "Klerid". Vlasnici restorana su suteren i baštu izdavali u zakup, a u maju 1930. je u jednoj sali otvoren bioskop "Adrija".

Na otvaranju je premijerno ponudio film "Kroz buru i oganj", koji opisuje stradanje i junaštvo naroda u Prvom svetskom ratu i koji je zatim prikazivan bez prekida 33 dana.

Bioskop je potrajao godinu dana, da bi se potom iselio, a 1935. godine predlagano je da se zdanje zaštiti kao spomenik kulture. Od 1934. godine do Drugog svetskog rata u ovom zdanju bio je smešten Savez sokola Kraljevine Jugoslavije.

Sokol je bila organizacija koja je promovisala moralno i fizičko vaspitanje jugoslovenskih državljana, a starešina Sokolskog saveza bio je naslednik Petar Karadordević.

View this post on Instagram

A post shared by istorijskizabavnik (@istorijskizabavnik)

Promena namene - Nemci i SFRJ

Drugi svetski rat promenio je namenu zdanja, pa se za vreme nemačke okupacije u nju uselila kantina za osoblje nemačke Uprave grada. Nakon rata, u zgradu se useljavaju Protokol Saveznog sekretarijata za inostrane poslove Socijalisticke Federativne Republike Jugoslavije i Diplomatski klub, zbog čega je i nazvana Zgradom protokola.

U Registar spomenika kulture upisana je 1964. godine, a najveća restauracija na tom zdanju obavljena je 1987, kad je prostor adaptiran za Klub privrednika i banku.

"Kuća kulture" namenjena mladim umetnicima

Danas je ovo zdanje "Kuća kulture" Fakulteta za medije i komunikacije, prostor namenjen mladim umetnicima i kulturnim dešavanjima. Kuća kulture Fakulteta za medije i komunikacije svečano je otvorena 16. maja 2014. izložbama Tanjugovih neobjavljenih fotografija pod nazivom "Terazije kroz objektiv Tanjuga" nastalih u periodu od dvadesetih do devedesetih godina, kao i postavkama čiji su autori studenti i profesori tog fakulteta, navodi "Blic".

Visoka škola socijalnog rada od 2017.

U zgradi "bivšeg Protokola" od 2017. godine nalazi se Visoka škola socijalnog rada, osnovana kao samostalna visokoškolska ustanova koja ostvaruje osnovne i master akademske studije u obrazovnom polju društvenih nauka, kroz studijske programe: socijalni rad, okupaciona terapija i logopedija.

View this post on Instagram

A post shared by Краљевски дом Карађорђевића 🇷🇸 (@royal.serbia)