Zašto su požari u Amazoniji najvažniji događaj ovog leta?

Gubitkom svih globalnih šuma, tj. njihovom transformacijom u neki drugi ekosistem, oslobodilo bi se oko 10 puta više ugljen-dioksida nego što su godišnje globalne emisije. Sa druge strane, šumski ekosistemi, a naročito tropske šume, predstavljaju efikasan „ponor” ugljen-dioksida jer ga koriste za proces fotosinteze. Globalno, šume apsorbuju oko 30% godišnje emitovanog ugljen-dioksida. Koliko je ovo značajna količina govori činjenica da je u trenutno nemoguće dostići ovu efikasnost apsorpcije na neki drugi „veštački” način.

Ipak, treba imati u vidu da će se sa povećanjem ugljen-dioksida smanjiti i efikasnost apsorpcije, zbog biološkog reagovanja biljaka na povećane koncentracije ovog gasa. Pored redukcije neto emisija gasova sa efektom staklene bašte, šume su značajne za lokalnu klimu, jer doprinose većoj količini padavina u smislu smanjenja rizika od sušnih epizoda, kao i ublažavanju temperaturnih ekstrema, piše Klima101.

Amazonske šume su blizu „tačke preokreta“

Specifičnost ovogdišnjih požara u oblasti Amazona, čije tropske šume apsorbuju oko 5% ugljen-dioksida, proizlazi iz opasnosti da je deforestracija ovih tropskih šuma blizu „tačke preokreta“ tj. granične vrednosti, koja kada se prevaziđe utiče značajno na stanje klimatskog sistema znatno šireg područja. Ovo u slučaju Južne Amerike može značiti i veliku opasnost po poljoprivrednu proizvodnju, ali i globalnu ekonomsku „ravnotežu”.

Foto: Gettyimages / Victor Moriyama

Podmetanjem požara u šumama Amazona se oslobađa površina potrebna za poljoprivrednu proizvodnju, najviše za stočarstvo i uzgajanje soje. Zbog deforestracije i pretvaranje zemljišta u poljoprivredne oblasti došlo je do procvata ove grane privrede u regionu. Do sada je raskrčeno skoro 17% amazonske šume, a pretpostavlja se da je „tačka preokreta” na 20%-25%. Procenjeno je da će se ova vrednost dostići u narednih 15-30 godina, ako se ne sprovedu određene regulative i zakoni koji ovo mogu sprečiti.

Usled ovako intenzivnih požara koji zahvataju ogromne površine proces deforestracije se znatno ubrzava, vreme potrebno za reagovanje i sprečavanje katastrofalnih ishoda se skraćuje, a verovatnoća za pravovremeno uspešno reagovanje se znatno smanjuje.

Požari i emisije gasova sa efektom staklene bašte

Veliki požari u amazonskim tropskim šumama, koji su se desili 2009. godine emitovali su 500 miliona tona ugljen-dioksida u atmosferu, što predstavlja čak 1% ukupnih godišnjih globalnih emisija. Sezona požara u ovom regionu uobičajeno traje od juna do novembra, sa najvećom aktivnošću prosečno u septembru.

Ova godina nije nije imala neke klimatske anomalije niti značajnu aktivnost požara sve do sredine avgusta, kada požari počinju nezaustavljivo da se šire. Za kratko vreme osmotreno je preko 70 000 požara, što predstavlja najveći broj požara u ovoj regiji od 2012. godine, od kada GFED (Global Fire Emission Database) prati globalno ovakve aktivnosti i posledične emisije ugljen-dioksida.

Foto: Gettyimages / Bruna Prado

Dnevno se ovim požarima emituje nekoliko miliona tona ugljen-dioksida u atmosferu svakog dana. Dakle, ukupne emisije za oko deset dana dostižu godišnje emisije Republike Srbije. Brzina širenja požara je toliko velika da se svakog minuta izgubi površina koja odgovara veličini jednog stadiona.

Kakva je budućnost amazonskih šuma?

Važno je razumeti da antropogeni uticaj na klimu i klimatski sistem predstavlja kombinaciju direktnog uticaja čoveka, kao što je izazivanje požara, izgradnja urbanih površina i slično, i indirektnog uticaja čoveka, kao što su globalno zagrevanje i klimatske promene zbog povećanih emisija gasova staklene bašte.

Zbog negativnog uticaja kombinacije ova dva faktora pretpostavlja se da će u budućnosti amazonske šume izgubiti čak dve trećine svoje površine, koja će se pretvoriti u savane. Ovo će dovesti do značajnog deficita padavina u poljoprivrednim oblastima i produženju sušnih perioda, koji su već sad duži za tri nedelje zbog uticaja klimatskih promena.

Takođe, u oblasti tropskih šuma je temperatura za oko 3°C niža nego u okolini, što znači da bi zbog gubitka šume doslo i do velikog klimatskog povećanja temperature i ekstremno toplih talasa. Ovo bi predstavljalo ogroman teret za životne uslove i ekonomiju regiona. Pošto je region veliki, uticalo bi i na povećanje globalne temperature. Oko 10% od globalnog broja vrsta živi u šumama Amazona, koje bi u ovom scenariju izgubile svoje stanište.

Foto: Gettyimages / Victor Moriyama

Ovog leta je goreo i Sibir

Pre amazonskih požara medijsku pažnju su privukli požari u oblasti Sibira. Do sada je detektovano skoro 300 požara u ovoj oblasti. Površina pod šumama koja je do sada izgubljena uporediva je sa površinom svih šuma u Srbiji. Uzrok povećane aktivnosti požara u ovoj regiji smatra se da su klimatske promene, tj. visoke temperature, koje su ove godine bile oko 30°C. Pretpostavlja se da će svi pošari u ovom regionu biti zaustavljeni tek prvim snegom u oktobru.

Koliki trag će ovogodišnje anomalije u aktivnostima požara ostaviti u klimatskom sistemu ostaje da se vidi nakon sezone požara. Saznanje da su ovolike anomalije uopšte moguće predstavljaju dobar primer koji govori o osetljivosti našeg klimatskog sistema. Moguće ponavljanje i intenziviranje ovakvih događaja znatno će otežati borbu protiv klimatskoh promena i opstanka klimatskog sistema kakav je danas.