Napipali ste kvržicu? Bez panike...

Kome se nije dogodilo da, na primer, dodirujući vrat ili pazuhe, napipa limfni čvorić ili povećanu limfnu žlezdu? Obično je već sama činjenica da ste pod prstima osetili neprirodno zadebljanje ili kvržicu dovoljna da izazove nelagodnost, čak i paniku. U najvećem broju slucajeva takav strah je neopravdan, ali ponekad, nažalost, može biti reč o ozbiljnom problemu. Zato svaku takvu tvorevinu treba odmah pokazati lekaru. Ali, kako biste bili smireniji ako napipate takvu izbočinu, trebali biste pobliže upoznati limfne čvorove, njihovu ulogu u našem telu, kao i probleme koje mogu prouzrokovati. O tome za Vitu govori

prim. dr sc. Petar Gacina, internista i hematolog.

Zaštitnici tela

Limfni cvorovi su organi koji čine deo limfnog sistema i glavni su faktori našeg prirodnog odbrambenog sistema. U njima se koncentriše limfa bogata belim krvnim zrncima zaduženim za borbu protiv infekcija. To su, u stvari, male, mekane okrugle ili ovalne nataložene ćelije prekrivene svojevrsnom kapsulom sačinjenom od vezivnog tkiva i raspoređene po celom telu i međusobno povezane kanalićima nalik krvnim sudovima. Sastoje se od kombinacije limfocita - imunih ćelija koje proizvode proteinske

čestice sposobne da „hvataju" štetne mikroorganizme kao što su virusi i bakterije - i takozvanih makrofaga koji "uništavaju" uhvaćene strane agense. Na taj našin limfni čvorovi deluju kao filteri koji skupljaju i uništavaju štetne mikroorganizme i pročišćavaju limfnu tečnost dok protiče kroz telo. Kad se organizam bori protiv infekcije, povećava se broj limfocita zaduženih za uništavanje njihovog uzročnika pa se tako povećava i volumen limfnih čvorova.

Sa simptomima ili bez njih

Povećanje limfnih žlezda (mogu narasti do 1 centimetra, ali i više), ponekad može biti asimptomatsko pa osoba ne oseća i ne primećuje nikakve promene ni probleme koji bi ukazivali na to da je došlo do nekog poremećaja. U tom slučaju obično ih otkriva tek lekar prilikom rutinskog fizikalnog pregleda. Povećane žlezde mogu biti i bolne, vrlo mekane ili pak tvrde na dodir ili izobličene, što neretko izaziva zabrinutost i motiviše na odlazak lekaru ali, u stvari, klinički su mnogo važniji drugi, prateći simptomi koji su povezani s nekim stanjem ili bolešću koja i jeste uzrokovala povećanje limfnih čvorova.

To mogu biti bolno grlo, iscedak iz nosa, groznica i drugi simptomi koji ukazuju na infekciju gornjih disajnih puteva, ali i noćno znojenje, gubitak telesne težine ili crvena, upaljena koža iznad povećane žlezde. Opšte povećanje svih limfnih čvorova u telu može ukazivati na ozbiljnije infekcije, kao što su mononukleoza ili HIV, kao i na postojanje nekih imunih bolesti, kao što su lupus ili reumatoidni artritis. i ono što se ređe događa, ali najviše zabrinjava, jeste stanje u kojem je limfni čvor tvrd, nepomičan i vrlo brzo raste, što su simptomi koji, nažalost, upućuju na tumor.

Brojni uzroci

Niz uzroka može dovesti do povećanja limfnih žlezda, ali najčešći su infekcije zbog kojih dolazi do pojačane aktivnosti limfnih žlezda budući da su upravo one prva linija obrane od stranih agensa u našem telu. Uglavnom je reč o virusnim i bakterijskim infekcijama, ali oticanje žlezda mogu izazvati i infekcije parazitima i gljivicama. Neke od najčešćih situacija koje mogu izazvati oticanje limfnih žlezda su virusne prehlade ili grip, boginje, ospice, upale uva ili zuba, mononukleoza ili infekcije rana, bakterijske infekcije streptokokama, tuberkuloza, ali i hlamidija i druge polno prenosive bolesti. Osim infekcija, razlog oticanja limfnih žlezda može da bude i upalni proces ili imune bolesti kao što su lupus ili reumatoidni artritis. Uzrok mogu biti i mnogi oblici tumora, posebno oni koji se razvijaju iz limfnih čvorova ili krvnih ćelija, kao što su limfom ili leukemija, ali i metastaze tumora iz nekog drugog organa u telu. Na primer, tumor dojke može se proširiti na obližnje limfne čvorove u području pazuha ili rak pluća na limfne čvorove u području oko vrata.

Mesto povećanja

Limfni čvorovi uglavnom su smešteni u dostupnim područjima tela, kao što su udubljenja ispod pazuha, sa svake strane vrata ili u preponama, i u normalnom, "zdravom" stanju ne mogu se napipati, ali kad dođe do njihovog povećanja, moguće ih je osetiti pod prstima i postaju vidljivi.

Uzroci povećanja mogu biti brojni, a mogu se prepoznati i zavisno od toga koji su limfni čvorovi otekli.

Najčešće dolazi do povećanja limfnih čvorova s obe strane vrata, ispod vilice, što može biti znak infekcije u okolnom području, na primer, upalnih promena zuba, infekcije grla, virusne bolesti ili infekcije gornjih disajnih puteva. Većina uzroka povećanja tih limfnih čvorova je dobroćudna, ali ponekad mogu biti i posledica tumora u području glave ili vrata. Povećani limfni čvorovi iza uva mogu ukazivati na infekciju u području temena ili na eventualnu infekciju oka, odnosno konjuktivitis.

Limfni čvorovi ispod pazuha anatomski su značajni kod tumora dojke i često se pregledaju opipavanjem kod pacijentkinja kojima se rade analize zbog sumnje na tu bolest. Imaju važnu ulogu i u određivanju stadijuma tumora i prognoze za izlečenje prilikom odstranjivanja tumorskog tkiva iz dojke. Limfni čvorovi u tom području mogu postati reaktivni i povećati se i zbog traume ili infekcije ruke.

Povećani limfni čvorovi iznad ključne kosti uvek se smatraju abnormalnom pojavom. Obično upućuju na tumor ili infekciju u okolnom području, između ostalog na infekciju ili rak pluća, limfom u grudnoj šupljini ili na tumor dojke ili želuca. Ponekad i tumori u udaljenijim delovima tela mogu uzrokovati povećanje tih limfnih čvorova, na primer, tumor debelog creva ili tumor u području genitalija. Ali, uzroci povećanja limfnih čvorova u tom području mogu biti i dobroćudni poput tuberkuloze ili sarkoidoze.

Povećanje limfnih čvorova u preponama kod mladih ljudi može biti normalna pojava, ali ono može biti i posledica nekih polno prenosivih bolesti, tumora genitalnog aparata ili infekcije u području nogu.

Od opipavanja do biopsije

Povećani limfni čvorovi lokalizovani bliže površini kože, kao što su oni u području pazuha, vrata ili prepona, lako se mogu videti i opipati za vreme običnog lekarskog pregleda. Ali, za postavljanje tačne dijagnoze i određivanja uzroka problema od ključne je važnosti detaljna anamneza i razgovor s bolesnikom kroz koji lekar dobija informacije ne samo o svim simptomima koje je osoba primetila (kao što su bolovi, groznica, opšti umor, gubitak telesne težine...), već i o lekovima koje uzima, o polnoj aktivnosti, vakcinama, nedavnim putovanjima, o postojanju slučajeva tumora u užoj porodici i slično. i karakteristike povećanih žlezda mogu da upućuju na određeni uzrok: na primer, tvrda i nepomična žlezda karakteristična je u slučaju tumora, dok je mekana i pomična najčešće posledica infekcije.

Ponekad je potrebno obaviti i neke druge dijagnostičke postupke, poput kompletne krvne slike i razmaza periferne krvi kojima se proverava opšte zdravstveno stanje osobe i može se otkriti postojanje raznih infekcija ili bolesti kao što je leukemija. Ponekad se potencijalni izvori infekcije ili tumori mogu otkriti ultrazvukom i/ili kompjuterizovanom tomografijom dela tela na kojem je došlo do povećanja žlezde, a ako se sumnja na tumor, tada se može uraditi biopsija, odnosno uzimanje uzorka otečene žlezde i njegova laboratorijska analiza.

Leči se uzrok

Ne postoji specifična terapija za lečenje otečenih limfnih žlezda već izbor metoda zavisi od uzroka. Ako je povećanje prouzrokovano virusnom infekcijom, često se stanje samo od sebe normalizuje kad prođe infekcija. U svakom slučaju, kod virusnih infekcija antibiotici ne pomažu već se oni propisuju kod infekcija uzrokovanih bakterijama. Protiv bolova i groznice mogu se uzeti acetilsalicilna kiselina, paracetamol ili drugi nesteroidni antireumatici. Kad su otečene limfne žlezde posledica imunih bolesti, na primer HIV-a, lupusa ili reumatoidnog artritisa, lečenje je usmereno na bolest koja je uzrok. Slično je i kod tumora kada se, zavisno od vrste tumora, primenjuje odgovarajuća onkološka terapija – hirurški zahvat, zračenje ili hemoterapija.

Kod dece

Limfne žlezde ponekad mogu biti blago povećane i bez postojanja ozbiljnije bolesti. To je najčešće slučaj kod dece, ali one tada ne prelaze veličinu graška i uglavnom se javljaju kada su otečeni i krajnici ili, ređe, kod dece s čestim i nelečenim karijesom. Naime, neka deca, koju nazivamo i "limfatičnom", teško proizvode dovoljno snažnu imunološku zaštitu od infekcija pa se zato njihove limfne žlezde povećavaju u preteranom naprezanju da spreče širenje virusa i bakterija. To nije razlog za zabrinutost jer je kod dece reč o fiziološkoj pojavi koja je odraz sazrevanja njihovog imunološkog sistema.

Taj problem s odrastanjem prolazi sam od sebe. Limfne žlezde, obično u području vrata, često otiču i za vreme zaraza kakve ponekad vladaju među decom koja idu u vrtić, iako se u mnogim slučajevima dete i ne razboli, jer je već razvilo odbranu od bolesti koja vlada. Do povećanja limfnih žlezda može doći i kad dete ne ozdravi potpuno od infekcija, na primer, od čestih upala krajnika, prehlada ili otitisa. Budući da, osim limfnih žlezda, krajnici i adenoidi takođe čine deo limfnog tkiva i zato imaju ključnu ulogu u borbi protiv virusa i bakterija, može se dogoditi da te važne odbrambene jedinice oteknu i uzrokuju otežano disanje ili druge probleme.

Kada potražiti lekarsku pomoć

U mnogim slučajevima povećane limfne žlezde same se vraćaju u normalno stanje čim prođu uzrok ili bolest koji su prouzrokovali njihovo povećanje, kao što su prehlade, zubobolje i slicno. Iako je uvek najsigurnije posetiti lekara, bez obzira na ozbiljnost i intenzitet simptoma cesto to zanemarujemo, posebno ako ne osećamo bol i veće probleme ili ako otok nije prenaglašen. Ipak, neki simptomi, mada možda nisu neprijatni, mogu da ukazuju na vrlo ozbiljne bolesti i zato ih ni u kom slucaju ne biste smeli zanemarivati.

Svakako treba potražiti doktora:

- ako su se žlezde povećale bez nekog jasnog uzroka

- ako nastavljaju da rastu ili su povećane duže od dve nedelje

- ako su nepomične i/ili tvrde na dodir

- ako je povećanje žlezde praćeno noćnim znojenjem, groznicom ili neobjašnjivim gubitkom telesne težine

- ako je povećanje žlezde praćeno bolovima u grlu, otežanim gutanjem ili disanjem

- ako je povećana žlezda meka i topla na dodir, a koža iznad nje crvena.

MAGAZIN VITA U NOVOM BROJU DONOSI:

Prevencija:
Sprečite moždani i srčani udar

Operacija katarakte:
Ponovo mladalački vid

Ishrana:
Začinima protiv prehlade

Deca:
Hiperaktivnost
Mlečni zubi