Beograd je pre 100 godina bio leglo prostitucije i veneričnih bolesti

Beograd posle Prvog svetskog rata dobio je neke nove izazove sa kojima je trebalo da se izbori kao što je naglo širenje veneričnih oboljenja. Nadležni ljudi prestonice su zato 15. septembra 1928. otvorili Opštinsku ambulantu za kožne i venerične bolesti, koja je deset godina kasnije prerasla u Gradsku polikliniku za kožne i venerične bolesti.

Više je uzroka porasta polno prenosivih bolesti i ne može se odrediti koji je presudan. Veliki rat izazvao je ogromna pomeranja stanovništva na planeti koja su nezapamćena u dotadašnjoj istoriji. Kroz Srbiju su prošle prvo mnoge okupatorske, potom savezničke vojske, a pojedine srpske izbeglice, zarobljenici i vojnici tumarajući prostranstvima Evrope, Azije i Afrike bili su izloženi različitim oboljenjima. Sve je to ostavilo traga na prestonicu, koja je od grada na granici, postala centar nekoliko puta veće države i kao takva privlačna za nove žitelje.

U Prvom svetskom ratu Beograd je spao na manje od 50.000 stanovnika, da bi uoči Drugog svetskog rata imao do 320.000 stanovnika. Kada se na to dodaju nizak nivo zdravstvene zaštite i teške ekonomske posleratne prilike, koje su poljuljale moral i doprinele "tajnoj prostituciji", onda je jasnije kako je došlo do širenja veneričnih oboljenja.

Čak oko 80% obolelih inficirano je putem prostitucije.

U takvim okolnostima, tek 10 godina posle rata, nastaje Ambulanta za kožne i venerične bolesti koja nije imala ni najpotrebnije lekove, špriceve i igle. Više puta menjala je lokaciju zbog nehigijenskih uslova, a jedini lekar u to vreme bio je dr Jovan Spasojević, koji je pored svog posla bio bolničar, služitelj i administrator.

Situacija se menja nabolje od 1935. godine, da bi se 8. marta 1938. ambulanta preselila u novosazidanu zgradu pod imenom Gradska poliklinika za kožne i venerične bolesti, kojom je upravljao pomenuti dr Spasojević. Svečano otvaranje i osvećenje Poliklinike za kožne i venerične bolesti obavljeno je 15. marta 1938. godine. Svečanosti su prisustvovali Vlada Ilić, Dragiša Cvetković, u svojstvu ministra socijalne politike i narodnog zdravlja, veliki broj gradskih većnika, doktori, univerzitetski profesori…

Govor u ime gradonačelnika održao je gradski većnik dr Jovan Mijušković, koji je na samom početku naglasio da su "za jedan intenzivan, efikasan rad gradske opštine na socijalnoj i zdravstvenoj politici potrebna, snažna i izdašna finansijska sredstva". Kao dokaz većeg ulaganja naveo je 1937. godinu kada je, za ove namene u opštinskom budžetu, izdvojeno 18 miliona dinara, što je dvaput više nego 1933. Potom je dr Mijušković nabrojao sve zdravstvene ustanove čije su prostorne i materijalne probleme rešili za vreme Opštinske uprave Vlade Ilića.

Jedan Mijuškovićev podatak o broju zaraženih, naročito od sifilisa, ilustruje koliko je Poliklinika bila neophodna za bolji život Beograđana: "Broj poseta u veneričnoj ambulanti 1928. godine iznosio je 30 mesečno, a danas se taj broj penje na 4.000 slučajeva mesečno." Tome je doprinelo povećanje broja žitelja prestonice za gotovo 100.000 u kratkom periodu od 1929. do 1936. godine. Što se tiče strukture obolelih, najviše ih je bilo "iz radničkih slojeva", koji su inače bili najbrojniji. Zato je dr Mijušković predložio da se za njih preventivno održe predavanja o veneričnim bolestima, ali i za srednjoškolce i studente kao rizične kategorije stanovništva.

Krajem maja 1938. na Medicinskom fakultetu u Beogradu boravio je francuski naučnik prof. dr Potrije, koji nije krio zadovoljstvo kada je posetio Polikliniku:

"Uređenje Gradske poliklinike za kožne i venerične bolesti tako je savršeno i moderno da ja nisam uopšte video na sličan način ovako uređenu ustanovu za ovu granu medicine. Iznenađen sam što je prva gradska ustanova za kožne i venerične bolesti podignuta u Beogradu. Naročito je pohvalno da je Poliklinika podignuta zaslugom samog predsednika Opštine, za koga sam čuo da pravilno shvata važnost higijenskih ustanova, a ova zgrada i rad u njoj najbolje to potvrđuju."

Iz svega navedenog se vidi da autori serije "Senke nad Balkanom" mogu naći oslonac u istorijskim izvorima o raširenosti prostitucije u Beogradu između dva svetska rata. To ne znači da su Beograđani bili nemoralniji od drugih žitelja evropskih metropola. Na neki način broj zaraženih od sifilisa pokazuje da se prestonica Kraljevine Jugaslavije intenzivno razvijala, jer napredak uvek ima i svoju tamnu stranu.

Treba pomenuti da je Beograd imao sve više turista i zato je zvanično proglašen za turističko mesto (1936). Iste godine je otvoren Zoološki vrt, koji je imao godišnju posetu od 400.000 ljudi. Samo za 10 dana Prvog beogradskog sajma (1937) bilo 300.000 posetilaca, koliko je prestonica imala stanovnika… Beograd je postajao svet, u svakom smislu.

Tekst iz monografije "Prvi moderni gradonačelnik Beograda" Saše Stankovića