Srbija protiv raka

U okviru nacionalne kampanje „Srbija protiv raka“ koju organizuje Ministarstvo zdravlja i Institut za onkologiju i radiologiju Srbije u saradnji sa novinarskim medijskim organizacijama, pre svega kućom B 92, od juna meseca 2009. godine započela je akcija mobilne mamografije koja se ogkledala u obavljanju mamografskih pregleda kod žena starosti preko 40 godina kao i kod osoba mlađe životne dobi, ukoliko su to rezultati prethodno obavljenog kliničkog pregleda to zahtevali.

Prvi grad u kome su započeli mamografski pregledi bilo je Kraljevo. Toko dvomesečnog boravka u ovom gradu klinuički pregledi su obavljeni kod preko 6000 žena dok su mamografski pregledane nešto više od 3600 žena.

SOMBOR

Mamografski pregledi su obavljeni kod 1555 žena. Od ovoga broja dijagnoza sigurno malignog tumora dojke postavljena je kod 3 žene, da se radi o verovatno malignom tumoru kod 32 žene kada će se na osnovu sprovedinih dopunskih dijagnostičkih procedura defenisati da li se radi o verovatno malignoj bolesti. Takvih dopunskih ultrazvučnih pregleda je bilo kod 276 žena a kontrolni mamografski pregledi su obaljeni kod 146 žena.

KULA

Mamografski pregledi su obavljeni kod 913 žena pri čemu je dijagnoza sigirno maligne biolesti bil postavljena kod 3 žene, dok se o verovatno malignoj bolesti može posumnjati kod 13 žena. Ultrazvučni pregledi su obavljeni kod 187 osoba a šestomesečne kontrole kod 31 žene.

APATIN

Mamografski pregled je obavljen kod 1115 žena. Na osnovu načinjenih radiograma dijagnoza maligne boilesti je postavljena kod 3 pacijentkinje a kod njih 15 da se verovatno radi o malignoj bolesti. Dopunski ultrazvučni pregledi su obavljeni kod 126 žena a kontrolu za 6 meseci treba obaviti kod 50 pacijentkinja.

MALI ODŽACI

Mamografski pregled je obavljen kod 771 žene. Kod njih 3 je odmah postavljena dijagnoza maligne bolesti a kod 11 da se verovatno radi o malignom tumoru dojke. Dopusnki ultrazvučni pregledi su urađeni kod 96 žena a kontrolu za 6 meseci treba obaviti kod 34 žene.

NEUROPSIHIJATRIJSKA BOLNICA „LAZA LAZAREVIĆ“ I PADINSKA SKELA

Mamografski pregledi su obavljeni kod ukupno 419 žena, što pacijentkinja što zaposlenog osoblja ove dve ustanove. Ni kod jedne bolesnice na osnovu mamografskog pregleda nije postavljena dijagnoza maligne bolesti. Kod 6 osoba je potavljena dijagnoza da se verovatno radi o malignoj bolesti. Kod 97 osoba je urađen je i ultrazvučni pregled dojki. Kontrolni pregledi za 6 mesiseci biće urađeni kod 50 žena.

BEOGRAD

Sedam dana boravka na Beogradskom sajmu zdravlja i pregledanih oko 500 žena a zatim od 25 maja, mobilni mamograf je instaliran na trgu Nikole Pašića u Beogradu. Tokom skoro 3.5 meseca mamografski pregledi su obavljeni kod preko 11 000 žena. Do sada su opisane mamografije kod nešto više od 2000 žena i kod ovog broja pregledanica otkriveno je 38 malignih tumora, dok se kod 56 pacijentkinja radi o verovatno malignom tumoru. Od pregledanih mamografija ovih 2000 žena, ultrazvučni pregled je urađen kod 130 osoba a šestomesečna kontrola zakazana kod 153 žene.

Beogardski mamograf je dakle za oko 14 meseci rada, dakle od jula meseca 2009. godine kada je donacija pribavljena akcijom medijske kuće B 92 dodeljena Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije, pregledao preko 25.000 žena. Započelo je Kraljevom, Vrnjačkom Banjom i Valjevom kada je pregledano skoro 8000 žena a samo poslednja 2.5 meseci u Beogradu preko 11 000 žena. Ako se ima na umu podatak da se na Instututu za onkologiju i radiologiju Srbije tokom jedne godine dana pregleda oko 19 000 pacijentkinja za 14 meseci rada lekari i radiološki tehničari ove kuće su pregledali skoro 44 000 žena.

• Koji su prosečni stadijumi bolesti u trenutku dijagnoze?
• Kod nas je to u fazi kada je veličina tumorske mase između 2 i 5 cm i kada u više od 50% žena već postoje lokalne ili udaljene metastaze
• Samo u 30% žena se tumor otkriva u fazi kada je njegova veličina do 2 cm
• Broj žena kod kojih je tumor mamografski otkriven dok je još uvek nepalpabilan, odnosno dok se ne može otkriti samo klioničkim pregledom već samo mamografski je na žalost zanemarljiv.
• Kod žena kod kojih je tumor dojke otkriven u operabvilnoj fazi najviše se rade radiklane hirurške intervencije, dok je broj poštednih operacija kod kojih se maksimalno štedi tkivo dojke od 20 do 45%

Skrining spada u sekundarni od tri nivoa prevencije koji podrazumeva edukaciju lekara, edukaciju tehničara, zdravstveno prosvećivanje stanovništva a u cilju ranog otkrivanja karcinoma dojke. Drugi vid sekundarnog nivoa je skrining raka dojke – sveobuhvatno pozivanje zdravih žena starosti od 45 do 69 godina koje treba da budu podvrgnute radiogfasanju dojki jedan put na svake dve godine.

Značaj i cilj mamografisanja

• detektovati karcinom dojke u okultnom odn. stadijumu nepalpabilne lezije a time:
• kada je veličina tumora ispod 10 mm u 97% slučajeva postoji apsolutno izlečenje a genrelno uzevši
• produžiti život obolele od raka dojke.

Od ukupno pregledanih skoro 25 000 žena dijagnoza maligne bolesti je odmah posle mamografskog pregled apostavljena kod oko 120 žena. Nakon dopunskih pregleda i kontrolnih mamografija nakon 3 i 6 meseci od prvog snimanja dijagnoza maligne bolesti je postavljena kod još stotinak žena, dakle kod ukupno 220 žena. Većina njih je operisana, a u svakom slučaju sve upućene hirurgu. Histopatološkom analizom je utvrđena tzv. faza tumora in situ kod preko 30 žena odnosno dijagnostikovana je u fazi bolesti kada je izlečenje apsolutno a najčešće se svodi na samo hirurško lečenje.

Kada je boravio izvan Beograda, aktivnosti mobilnog mamografa su pored pregleda pacijentkinja bile usmerene i na edukaciju radioloških tehničara za rad na mamografskim aparatima, a u Institutu za onkologiju su istovremeno obavljanje i obuke lekara iz mesta u kojima je mobilni mamograf bio lociran a sa ciljem da se nakon odlaksa mobilnog mamografa, preventivni pregledi dojki nastave i dalje, što zapravo daje smisao čitavoj kampanji.

Posebna vrednost čitave kampanje jeste i zajednička odluka Ministartsva zdravlja i Instituta za onkologiju i radiologiju da se kod svih pacijentkinja pre mamografskog pregleda obave i klinički pregledi tako da se pregledi zapravo obavljaju i kod žena mlađih od 40 godina, koji istina u manjem procentu mogu oboleti od tumora dojke a koje zapravo ne bi ni stigle do mamografisanja s obzirom da je ona indikovana posle 40 godine života. Dakle na taj način i ukoliko bi klinički pregled pokazao sumnju na tumor dojke, osoba bila podvrgnuta mamografskom a u svakom slučaju ultrazvučnom pregledu i u jednom broju slučajeva, naši podaci pokazuju da je takvih bilo 10 žena, bolest bila ranije otkrivena a žena upućena na pravovremeno lečenje. U mestima u kojima su preglededi bili organizovani tako da su se žene na poziv lokalnih zdravstvenih službi odazivale pregledima, odziv je bio između 83% (Kraljevio) i 88% (Vrnjačka Banja) što spada u izuzetno dobar odziv kada su ovakve akcije u pitanju.

Dr Zoran Rakočević