Crvena stijena u Crnoj Gori: Svedočanstvo istorije i kulture pračoveka

Pećina Crvena stijena se nalazi iznad leve obale reke Trebišnice, danas Bilećkog jezera, u neposrednoj blizini sela Petrovića, na samoj granici Crne Gore sa Hercegovinom.

Ime je dobila po stenama koje se uzdižu iznad nje, a koje su prevučene crvenom patinom, koja je najverovatnije nastala usled suvog patiniranja krečnjaka. Pećina se nalazi na oko 700 metara nadmorske visine i okrenuta je prema jugu.

Pećina Crvena stijena je dugo bila jedini sistematski istražen arheološki lokalitet u Crnoj Gori i kao takva, predstavljala je svedočanstvo o postojanju praistorijskih kultura u Crnoj Gori i služila je kao reper za sva kasnija istraživanja praistorijskih kultura na ovom mestu.

Arheološka istraživanja na Crvenoj stijeni su započela još 1954. godine, kada je lokalitet otkriven, i trajala su do 1964. godine.

Za razliku od većine paleolitskih lokaliteta, koji su usled klimatskih promena doživeli eroziju kulturnih slojeva, u Crvenoj stijeni se susrećemo sa izvanrednim fenomenom - od trećeg ledenog doba, tzv. risglacijala, u pećini nije došlo do erozije, već je kulturna zaostavština ostala netaknuta do danas. Pećina je konzervirala sve što je u njoj deponovano.

Foto: Shutterstock/Green Mountain Montenegro

Svedočanstvo istorije

Istraživanja su otkrila kulturni depozit debljine od 20 do 30 metara, koji je, uz lokalitet El Kastiljo u Španiji, najdublji u Evropi, u kome je na osnovu različite strukture, boje, sastava i sadržaja izdvojen 31 različit kulturni sloj. Slojevi pripadaju kulturama srednjeg paleolita, mlađeg paleolita, mezolita, neolita i metalnog doba.

Najstariji pronađeni kameni artefakti, koji potiču iz 3. ledenog doba (180.000 godine p.n.e.) pripadaju vremenu pre pojave neandertalca tj. srednjepaleolitske, musterijenske kulture.

Foto: Shutterstock/Green Mountain Montenegro

Kosti izumrlih životinja nađene u pećini

Arheološki materijal pronađen u Crvenoj stijeni sačinjavaju, uglavnom, kamene alatke različitih tipova i oblika. Samo su u slojevima koji pripadaju mezolitu i neolitu pronađene alatke napravljene od životinjskih kostiju.

Pored ogromnog broja nalaza koštanih alatki, Crvena stijena je i nalazište sa najvećim brojem pronađenih ostataka kostiju izumrlih životinja iz perioda kvartara u jugoistočnoj Evropi.

Istraživanjem su utvrđeni ostaci oko 40 rodova, vrsta i podvrsta raznih životinja od čega je 13 vrsta izumrlih životinja, 11 vrsta životinja, koje danas naseljavaju neka udaljenija područja, dok ostale životinje i danas žive u široj okolini Crvene stijene. U nekim slojevima Crvene stijene otkrivene su životinje koje su karakteristične za hladnu klimu, dok su u drugim slojevima konstatovani predstavnici izrazito tople klime.

Značaj lokaliteta Crvena stijena je mnogostruk i on se može posmatrati sa aspekta arheologije, geologije, paleontologije i drugih naučnih disciplina i kao takav bez sumnje predstavlja jedno od najznačajnijih staništa pračoveka na svetu.