Komunistički spomenici kao iz budućnosti

Ove strukture su uglavnom bile naručene od strane Josipa Broz Tita 60-ih i 70-ih godina prošlog veka, kako bi neka masta bitaka iz Drugog svetskog rata ostala upamćena (Tejntište, Kozara i Kadinjača), ili mesta na kojima su se nalazili koncentracioni logori (Jasenovac i Niš).

Tjentište, Foto: NH53/Flickr

Dizajnirali su ih razni skulptori (Dušan Džamonja, Vojin Bakić, Miodrag Živković, Jordan i Iskra Grabul, između ostalih) i arhitekte (Bogdan Bogdanović, Gradimir Medaković...). tokom 80-ih godina, ovi spomenici su privukli milione posetilaca godišnje, pogotovo mladih pionira u cilju patriotskog obrazovanja.

Kruševo, Foto: wiki

Nakon raspada devedesetih godina, spomenici su uglavnom potpuno napušteni a simbolična značenja su zaboravljena. Mnogi od njih izgledaju kao iz Tomorrowland dela u Diznilendu.

Kozara, spomenik žrtvama na Mrakovici

Belgijski fotograf Jan Kempenaers je putovao mnogim balkanskim zemljama prošle decenije i zabeležio je većinu ovih monolita kamerom. Nekoliko desetina njih je objavio u svojoj knjizi koja se zove jednostavno "Spomenik".

Jasenovac, Foto: Brenda Annerl/Flickr

Od 2006-2009. Kempenaers je putovao po bivšoj državi (Hrvatska, Srbija, Slovenija, Bosna i Hercegovina) uz pomoć mape iz 1975.

Njegove fotografije pokreću pitanje da li ove skulpture mogu da ožive ponovo samo kao skulpture? Sa jedne strane, u stanju u kom se nalaze i institucionalni zaborav i neodržavanje, možda otežavaju taj zadatak. Ali sa druge strane, i dalje su neverovatno lepi iako su izgubili simbolično značenje.

Niš, Bubanj, spomenik streljanim civilima (tri pesnice), Foto: marko_zivanovico7/Flickr

Najčešće su građeni od betona u takozvanom stilu brutalne umetnosti jer su stvoreni da traju i da ostanu svedoci Jugoslavije. Međutim, istorijske rane nikada ne zacele, nastavljaju da se šire i da iznova krvare.

Državu je na okupu čuvao harizmatski vođa, doživotni predsednik, maršal Josip Broz Tito, koji je pokušavao da izgladi postojeće etničke i religiozne sukobe koji su izdanci Drugog svetskog rata.

Kadinjaèa, spomenik borcima Radnièkog bataljona/Flickr

U toku njegove 35-godišnje vladavine su nastali svi ovi spomenici. Uglavnom su se pojavljivali u ruralnim predelima, na mestima kojia su slabo nastanjena i koja neće nositi teške uspomene na posledice surovih sukoba. Brojni su podignuti na grobljima u znak sećanja na stradale i postali su simbol nacionalne tuge i gubitka.