Evropski dan parkova – u prirodi je spas

Od 1999. svake godine Evropski dan parkova obeležava se 24. maja, u znak sećanja na prve nacionalne parkove u Evropi, tačnije, na 9 parkova nastalih u Švedskoj 1909 godine.

Evropski dan parkova ima za cilj da ljude približi prirodi, i proširi svest javnosti o značaju prirodnih lepota u zaštićenim područjima širom Evrope, ukazujući na važnost očuvanja, i održivog razvoja tih mesta.

Evropski dan parkova svake godine donosi novi slogan, a sve u cilju da nas podseti na povezanost sa prirodom, zemljom, i okolinom, koja je jedan od temelja svakog društva.

U svetu je bezbroj nacionalnih parkova i prirodnih staništa koji su pod zaštitom UNESCO-a, koji se ubrajaju u svetska čuda prirode, a koji imaju izuzetno retke kategorije biljaka i životinja, zbog čega se ubrajaju u najlepše i najposećenije predele. Veliki kanjon (SAD), Nacionalni park Sekvoje (SAD), Galapagoska ostrva (Ekvador), Plitvička jezera (Hrvatska), samo su neki od brojnih izrazito bogatih rezervata.

U Srbiji se evropski dan parkova proslavlja od 2001. godine. Naše područje može da se pohvali sa čak 470 zaštićenih prirodnih oblasti raznovrsne sadržine geologije, geomorfologije, biljnih i životinjskih vrsta, od kojih je 5 nacionalnih parkova: Tara, Fruška gora, Kopaonik, Đerdap i Šar-planina.

Svaki od ovih nacionalnih parkova je sam po sebi jedinstven i po nečemu poznat.

Nacionalni park Đerdap

Nacionalni park Đerdap nazivaju i rečnim nacionalnim parkom, budući da značajan deo Đerdapa čini Dunav, a najveću i najdužu klisuru probojnicu u Evropi, čudesna Gvozdena vrata, samoniklom botaničkom baštom i najvećim evropskim arheološkim muzejom u prirodi.

Đerdap se nalazi na površini od 63.786,48 hektara duž 100 kilometara desne obale Dunava. Tu se prostiru zone sa različitim režimom zaštite objekata prirode, spomenika kulture, faune i vegetacije reliktnih vrsta.

Osnovni prirodni fenomen područja Nacionalnog parka Đerdap je Đerdapska klisura, najduža i najveća klisura u Evropi. Posebne celine predstavljaju tri kanjonsko klisurske doline: Golubačka, Gospođin vir, kanjon Velikog i Malog Kazana, kao i tri kotline Ljupkovska, Donjomilanovačka i Oršavska.

Specifičan istorijski razvoj, vrlo povoljna đerdapska klima, složena mreža klisura, kanjona i dubokih uvala, ovaj prostor čini jedinstvenim.

Na prostoru Nacionalnog parka opstaje preko 1.100 biljnih vrsta i podvrsta.

Đerdap je za posetioce otvoren čitave godine. Moguće je obići ga ploveći Dunavom, Đerdapskom magistralom, biciklističkim i pešačkim stazama.

Pored prelepe prirode, ovde možete videti i naselje Lepenski Vir, arheološki lokaliteti poput Diane, Golubački grad, ostatke Trajanovog puta, Trajanove table, rimskog limesa i još mnogo toga.

Nacionalni park Tara

Foto: Ðorðe Petroviæ

Poznat po najkvalitetnijim šumama bukve, jele i smrče, a sa mrkim medvedom kao zaštitnim znakom, ovaj nacionalni park jedan je od najlepših prirodnih rezervata na našim područjima.

Nalazi se na krajnjem zapadu Republike Srbije, zahvata područje ograničeno laktastim tokom reke Drine, između Višegrada i Bajine Bašte, a čine ga planinski masivi Zvezda, Crni vrh i Ravna Tara. Sa istočne strane područje je odvojeno Solotuškom rekom i visoravni Ponikve, a sa južne Kremanskom i Mokrogorskom kotlinom.

Obuhvata planinski predeo u zapadnoj Srbiji koji je stavljen pod zaštitu 1981. godine.

Na ovom području je do sada registrovana jedna trećina flore Srbije odnosno blizu 1.200 biljnih vrsta uključujući i Pančićevu omoriku, endemičnu i reliktnu vrstu četinara koja je preživela zadnje ledeno doba. Takođe, planina Tara je utočište za preko 140 vrsta ptica, 19 vrsta riba i 60 vrsta sisara, među kojima je i najbrojnija populacija mrkog medveda u Srbiji.

Širom parka postoje brojna arheološka nalazišta i spomenici koji datiraju od neolita do poznog srednjeg veka. Najznačajniji su manastir Rača, zadužbina kralja Dragutina iz 13. veka, i nekropole sa stećcima u Perućcu i Rastištu, koje su 2016. godine stavljene na UNESKO-vu listu svetske kulturne baštine.

Fruška Gora

Foto: Aleksandar Milutinoviæ

Nekadašnje ostrvo u Panonskom moru, danas sadrži najveće prirodno bogatstvo, šume lipe. Skrivene doline ove planine nekada su čuvale 35 pravoslavnih manastira, dok je do današnjeg vremena ostalo njih 16.

Nacionalni park Fruška Gora poznat je po svojoj raznovrsnoj flori i fauni, predivnim krajolicima i prostranim izletištima u kojima uživaju kako mlađi tako i stariji.

Netaknuta priroda nacionalnog parka raspolaže nizom zanimljivih destinacija za ljubitelje eko-turizma, a čist vazduh i zdravo okruženje fruškogorskih mesta su odličan preduslov za odmor na selu. Čuveni vinski put Fruške gore je nezaobilazna trasa svih ljudi koji žele uživati u kvalitetnim vinima napravljenim po porodičnim recepturama starih vinogradara ovog područja, dok prelepi Dunav zadovoljava sve apetite ljubitelja rečnog turizma.

Ukoliko niste, posetite nacionalni park Fruška Gora i uživajte u njegovim čarima.

Kopaonik

Foto: Ðorðe Petroviæ

Počev od 1981. godine jedan deo Kopaonika zaštićen je i okarakterisan kao Nacionalni park Kopaonik.

Nacionalni park Kopaonik nalazi se u centralnom delu Republike Srbije, između reka Ibra i Sitnice na zapadu, Laba na jugoistoku, Jošanice i Kozničke reke na severu, dok je istočna strana omeđena dolinom reke Rasine i Toplice.

Kopaonik obuhvata površinu od 11.810 hektara i po broju endemičnih vrsta predstavlja jedan od najznačajnijih centara biodiverziteta endemične flore Srbije.

Planinu Kopaonik atraktivnom čini prepoznatljiv pejzaž s gustim četinarskim šumama. S visokih planinskih vrhova Kopaonika pruža se pogled do Šar-planine, Komova i Stare planine, i u njemu možete uživati dok punim plućima udišete svež planinski vazduh.

Šetajući njegovim šumama proći ćete pored čak 1.600 različitih vrsta biljaka, od kojih su četiri ugrožene u Evropi. Ovde možete sresti i 90 biljnih vrsta koje rastu isključivo na ovim prostorima – kopaoničku čuvarkuću, kopaoničku ljubičicu i Pančićevu režuhu.

Kopaonik je veoma popularan među skupljačima pečuraka. Na Kopaoniku živi i veliki broj ugroženih dnevnih leptira i drugih životinjskih vrsta a zbog velikog broja ptica koje naseljavaju ove prostore uvršten je u međunarodnu IBA mrežu važnih područja za ptice.

Šar planina

Foto: Igor Nikolèeviæ

Šar planina se nalazi na području Kosova i Metohije i predstavlja visok južni obod Srbije dug 85 km. Za nacionalni park je proglašena 1993. godine.

Poput flore, i vegetaciju odlikuje nesvakidašnje bogatstvo. U nacionalnom parku je opisano 190 biljnih zajednica.

Ovde živi 147 vrsta dnevnih leptira, 45 vrsta vodozemaca i gmizavaca, oko 200 vrsta ptica i 32 vrste sisara, što ga čini jednim od faunistički najbogatijih područja Evrope.

Na prostoru Parka sreću se beloglavi sup, suri orao, sivi soko, snežna zeba), orao bradan , veliki tetreb, dinarska voluharica, kuna zlatica, kuna belica, vidra, divlja mačka, ris, medved i divokoza.

Bogatstvo vrsta, velika zastupljenost endemorelikata, nacionalno i globalno značajnih vrsta, Šar planinu svrstaavjuu u najznačajnije centre balkanskog visokoplaninskog endemizma i u jednu od “vrućih tačaka” biološke raznovrsnosti Evrope.