Manastir Kamenac

Put iz Vrnjačke banje za Beograd ovoga puta, u povratku, nije vodio preko Kruševca, već smo iz Kraljeva hvatali pravac za Kragujevac, kroz Vitanovac, pa uz reku Gružu. Sa leve strane bio nam je Kotlenik, a sa desne Gledićke planine. Posle nekoliko poluzimskih dana, po prvi put se sunce stidljivo pojavljivalo iznad nas, a tako i iznad puta, reke i planina.

Prilazeći Gruži i Kragujecu, u ataru sela Čestina, ugledasmo tablu – putokaz za manastir Kamenac, sa crkvom iz davnog, 14. veka! Mada već godinama čitam o Srbiji (čuj čitam? putujem!) zaista ne znam da li sam ikada čuo za Kamenac?

Vozeći se kroz selo, tih nekoliko kilometara – brzo se stiže do manastira, čiji je ktitor bio, najverovatnije, Despot Stefan Lazarević. Crkva zaista pomalo podseća na Koporin, mnogo poznatiju despotovu zadužbinu. Manastir je tokom 18. veka postao metoh poznatijeg Kalenića, a od tada su izvođeni brojni radovi, ne bi li se popravilo ono što su braća Turci rušili i uništavali.

Crkva je posvećena Rođenju Presvete Bogorodice, a živopis potiče iz 19. veka, kao i ikonostas Dimitrija Posinkovića. Ponegde se mogu nazreti freske starijeg datuma, verovatno iz 16. veka, ali neka obimnija istraživanja u tom smeru nisu vršena. Mermerni pod je ukrašen divnim ovalnim reljefom, ili kako se to stručno kaže – kamenom plastikom, koju nam je ljubazna monahinja pokazala, ne ustručavajući se da podigne tepih sa poda crkve. Odmah je shvatila da su naišli ozbiljni ljudi, a jedan od njih još i čuveni putopisac (Dobro, bez onog „čuveni“).

Kako to često biva, kada protekne neko vreme, godina ili više, osim uspomena na freske, crkvu i okolnu prirodu, uvek primetite da su vam sećanja najživlja i da najradije prizivate slike onih manastira gde vas je neko, sasvim spontano i nenametljivo, a srdačno dočekao i ispričao poneku simpatičnu priču iz istorije, ili sadašnjosti (tj. tadašnjosti) manastira.

Ikonostas je, nažalost, napao žižak, tj. žiška (srpski termiti?) ili već šta god da je, što je već dovelo do toga da je ceo ikonostas sklon padu. Vršene su neke vrlo male (a preskupe) konzervatorske intervencije, a još se vode rasprave da li sačuvati ikonostas ili uraditi/kupiti novi.

Inače, predanje kaže da je jedan od despotovih ljudi, za vreme izgradnje Kalenića, od svakog tovara kamenja iz Boračkog krša uzimao po par komada, ne bi li od njih i sam izgradio crkvu. Kamen po kamen – nastade – Kamenac. A kamenja, očigledno, nije zafalilo ni za Kalenić.

U crkvi se inače nalazi, ne tako česta, freska Ignjatija Bogonosca, jednog od svetaca Pravoslavne crkve i – putopiščevog porodičnog sveca. Malo kasnije, u Kragujevcu, našao sam još jednu fresku Sv. Ignjatija – u Sabornoj crkvi Uspenja Presvete Bogorodice.

Manastirska porta je divno uređena, ali zar to treba uopšte i pominjati? Inače, na jednom od kamenova crkve, na zidiću, delu spoljne fasade, nalazi se i otisak stope Svetoga Save! A, verovatno nedavno, izgrađen je i novi manastirski konak. Kao što rekoh, gradi li se gradi…

U dvorištu se nalazi i spomenik ratnicima palim u ratovima od 1912. do 1918. godine, dok se iznad ulazne kapije u centralnu portu nalazi visoki beli zvonik. Još je tu mnogo drugih, divnih detalja, kao što su, recimo, dva goluba uklesana u kamene kocke, levo i desno od ulaznih vrata u crkvu.

Sa zadnje strane crkve nalazila se jedna veća zgrada, četvrtaste osnove, o kojoj smo tek naknadno saznali nekoliko podataka. Naime, radi se o jednoj od najstarijih škola u Srbiji, izgrađenoj još daleke 1818. godine! Zbog nekadašnjih velikih snegova i zima, deca bi ponekad ostajala da prespavaju u školi, u posebno organizovanim odajama za spavanje. Nekada, škola prepuna đaka – a danas kažu da ih ima sedmoro (ukupno) u sva četiri prva razreda…

U nastavku: Kragujevac