"Memoari kralja Milana" iz 1902. prvi put na srpskom: Umesto imena autora - kruna

Sada ju je štampala "Laguna", a kao urednik se potpisao Dejan Mihailović.

Umesto predgovora istoričar Nenad Jovanović je napisao obiman esej (60 strana) o knjizi pod naslovom "Portret jednog kralja" štampan ispred kratkog uvoda nemačkog priređivača koji je na kraju svog teksta nacrtao već pomenutu krunu i datirao Rim 1901. godine. Pošto je od tada prošlo više od jednog veka, nema mogućnosti da se odgonetne ko je bio priređivač, niti koliko su u knjizi zaista tekstovi koje je napisao kralj Milan Obrenović a koliko anonimni priređivač ili još neko drugi, jer je očigledno da su sakupljeni tekstovi delo "više ruku".

Priču o tome kako je nemački original ove knjige konačno stigao u Beograd saznali smo od urednika Dejana Mihailovića, koji je pre nešto više od godinu dana objavio svoju knjigu "Podvizi i stradanja grofa od Takova", romansiranu biografiju kralja Milana pisanu na osnovu arhivske građe koja je sačuvana u Srbiji, a pošto nije imao još prevod ovih "Memoara" samo ih je pomenuo, jer je saznao da postoje.

U razgovoru za Tanjug Mihailović je kazao da je za ove memoare na nemačkom saznao od Svetlane Tomić, koja je prva ukazala na potrebu da se prevedu i objave.

Tragajući za memoarima u Narodnoj biblioteci Srbije Mihailović je našao karton u registru knjiga, ali uz napomenu da ih nemaju. Knjigu je, kako navodi Mihailović, našao Goran Lazukić u Nacionalnoj biblioteci u Beču i tako je stigla u Beograd.

Na originalnom izdanju piše da je pisana na osnovu dokumenata iz njegove zaostavštine i onoga što je ispripovedao priređivaču čijeg imena nema, samo već ranije pomenuta kruna.

S obzirom na to da se Dejan Mihailović 7-8 godina bavio prikupljanjem autentične građe za svoj roman, veoma su mu dobro poznate pikanterije iz kraljevog života, ali je pri tome dao i veoma ironične prikaze društvenog i političkog života Srbije s kraja 19. i samog početka 20. veka, trudeći se da demistifikuje verziju zvanične istorije o tom vremenu.

Mihailović je ocenio da je knjiga manje-više uspešna mešavina nepouzdanih izvora, grešaka što se tiče datiranja pojedinih događa, ali i pisama koje je možda pisao kralj Milan posle abdikacije.

Knjigu je kao istoričar veoma pomno proučio pisac eseja "Portret jednog kralja" Nebojša Jovanović koji se saglasio sa Mihailovićem da je to zanimljiva mešavina tekstova koji bi mogli da budu autentični i onih koji su plod mašte priređivača koji će nažalost zauvek ostati nepoznat, ali je uveren da je Nemac i verovatno blizak habzburškom dvoru jer otvoreno "navija" za cara Franju Josifa.

Svi delovi testamenta u kojima se navode osobine srpskog mentaliteta govore ružno o Srbima, što nikako ne bi napisao kralj Milan jer on je iskreno voleo svoju otadžbinu a i trudio se da zaštiti svog sina, prestolonaslednika Aleksandra.

Jovanović smatra da je protiv zdrave pameti savetovati prestolonasledniku i zatim kralju da bi najbolje rešenje za balkansko pitanje bilo da se dvojna Habzburška monarhija pretvori u trojnu i da to čine slovenske zemlje a da prestonica tog novog entiteta bude Zagreb jer je najviše naklonjen dinastiji Habzburga. To je jedan od saveta koji, navodno, kralj Milan piše sinu u svom političkom testamentu.

"To bi bilo 'samoubistvo' jedne potpuno nezavisne zemlje kao što je postala Srbija", konstatovao je Jovanović.

Kao profesionalni istoričar Jovanović smatra da je prvo poglavlje o Milanovom detinjstvu najbliže istini.