"Privrženost": Priča o neobičnoj avanturističkoh porodici

Dok je Leni Rifenštal, nemačka nacistička režiserka, nakon Hitlerovog poraza i serije propagandnih filmova započetih „Trijumfom volje“, karijeru nastavila snimajući pripadnike jednog afričkog plemena i mnoštvo filmova o podvodnom svetu, njen kamerman, izvanredan fotograf Hans Ertl, obreo se 1950. godine na tlu Bolivije, iliti Gornjeg Perua, rešen da pronađe drevni grad Inka – mistični Paititi – u bespućima amazonske prašume.

Usredsređenost na preduzimanje arheoloških ekspedicija bila je u Ertlovom slučaju nasušna potreba, jer mu je produžavala život kao umetniku. U posleratnoj Nemačkoj nisu mogli da rade oni koji su sarađivali sa nacističkim režimom, lustrirani, žigosani i prokaženi od međunarodne zajednice, a Ertl je bio jedan od njih, budući svetski poznat kao zvanični Romelov fotograf i snimatelj već pomenute Leni Rifenštal.

Emigrant Hans Ertl je sa porodicom, ženom i tri ćerke, stigao u La Paz, glavni grad Bolivije. Tu su se pridošlice relativno pristojno smestile, s obzirom na to da su bile u finansijskoj oskudici, a pronalaženje poslovnog (čitaj umetničkog) angažmana, zavisilo je od Ertla samog, pošto ga niko više pod kapom nebeskom nije tražio i on bi mogao da tavori u najvećoj izolaciji i najdubljoj tmini zauvek. Kreativno i faktički mrtav. Poražen kao i nacistička ideologija, čiju je pogubnu estetiku sam kreirao.

Hasbun u svojoj kratkoj noveli problematizuje nekoliko tema, ali tri su dominantne. Prva je odnos umetnika prema njegovoj umetnosti. Druga - problem političke emigracije, sudara oponentnih kultura, često nespojivih pogleda na svet. Treća – odnos umetnika i njegove porodice.

Da li stvaralac, zbog svoje fokusiranosti, kreativnosti i narcisoidnosti, ima specijalan porodični status, povlastice koje ostalim članovima, običnim smrtnicima ne pripadaju? Preostaje da ostatak porodice, manje ili više uspešno, podržava, sledi i opslužuje kreativnog genija. Kao najvernija publika i najuporniji sledbenici.

Porodica Ertl stiže na drugi kontinent, iz dinamičnog Minhena u idilični i sanjivi La Paz, iz jednog društvenog uređenja u drugo, iz nacizma u diktaturu, iz nemačkog u špansko govorno područje, iz arijevske čistote rase u multikulturalnu, kreolsku, domorodačku maticu, iz zemlje u kojoj je nacizam poražen u surovu i gordu državu pučeva, vojne hunte, diktature, koju podriva hispanoamerička gerila predvođena Če Gevarom ili njegovim besmrtnim duhom.

U novom okruženju, Hansova supruga umire u velikim bolovima, razorena kancerom, nakon čega se ionako fluidna, neobična porodica, rastače. Monika, najstarija ćerka, nakon propalog braka, dekadentno bogatog, predaje se revoluciji i borbi za slobodu, srednja se vraća u Nemačku, gde stiče imetak i porodicu, nikad ne prihvativši duh Latinske Amerike kao svoj, dok najmlađa životari u La Pazu, privržena kameleonskim sećanjima, starijim sestrama, sudbonosnim preokretima, njihovim mrtvajama i brzacima.

Hans Ertl je poput Hajnriha Šlimana, pronalazača drevne Troje, strastveno tragao za legendarnim i fascinantnim gradom iščezlih Inka, iako nije bio arheolog (kao ni Šliman), ali njemu nije pošlo za rukom da pronađe iščileli Paititi. Nije umilostivio ni boga Sunca starih Inka, ni „Demona s Himalaja“ (dokumentarni film o nacističkoj alpinističkoj ekspediciji u čijem nastajanju je učestvovao i Hasbunov protagonista tridesetih godina prošlog veka), ni arijevskog natčoveka, ni Manko Kapaka, legendarnog rodonačelnika Inka, ni protestantskog Hrista sa računaljkom u ruci.

Razočaran zbog profesionalnog neuspeha i neostvarenih snova, kupuje hacijendu u bespućima Bolivije i trajno se u njoj nastanjuje. Najstarija, i reklo bi se i najvoljenija kćer, traži od oca da ustupi deo svog imanja za utočište, bolnicu i vojni kamp gerilaca. Pod vedrim nebom.

Nakon tragične smrti Hansove prve supruge, izazvane šokom preseljenja, emigracijom, promenom državljanstva, njegova porodica i dalje, izložena bolnim promenama krvari, posrće, trajno se osipa. Jer, nesreća nikad ne dolazi sama. Ko je najslabija karika Ertlovih? Ko najjača? Ko je preživeo svoju „Privrženost“? Ko joj podlegao? Ko trajni imunitet stekao?

Nakon smrti Hansa Ertla, a ona je nastupila u dubokoj starosti, njegova hacijenda okružena velikom farmom, pretvorena je u muzej. Onde je Ertl sahranjen, zasut s nekoliko lopata nemačke zemlje, koju je uputila u Boliviju njegova srednja ćerka Hajdi, ispunivši time očev amanet. Ali, u romanu „Privrženost“, genijalni nacistički fotograf, iako vremešni starac, još uvek je živ. Zamalo ili zauvek?

Piše: Silvana Hadži Đokić Izvor: Ekspres