V. Rudan: Dabogda te majka rodila

Zagrebačka izdavačka kuća VBZ, koja je počela da se grana između ostalog i na Srbiju, donela nam je novu knjigu priznate hrvatske spisateljice Vedrane Rudan. Kao što hrvatska kritika i izdavaštvo naglašavaju, romanom Dabogda te majka rodila, Rudan nastavlja “s misijom podrobnog skandalizovanja javnosti”.

Kao i u prethodnim romanima, u kojima se takođe bavila pitanjima o kojima je hrvatska javnost ćutala, Rudan se u svom poslednjem romanu Dabogda te majka rodila dotakla prve svetinje za svakog čoveka – majke. Majka se u njenom romanu pojavljuje kao potpuna suprotnost klasičnoj predstavi majke. Dok je majka uglavnom bila prikazana kao devica, zaštitnica i spasitelj, ona je u ovom romanu, pre svega, viđena kao parazit.

Roman se bavi odnosom ćerke, koja nije u najboljim godinama, i majke koja odlazi u starački dom. Spisateljica je vešto pokazala mučninu poslednjih dana života majke koja pored toga što je majka, ujedno je i džangrizava baba. Roman se više bavi unutrašnjim nego spoljašnjim životom glavne junakinje, pa se priča manje-više vrti u krug. Preko 200 strana zauzima samo majčin boravak u domu. Međutim, za to kratko vreme, glavna junakinja se neprestano vraća u prošlost i priseća se svog odnosa sa roditeljima. Da bi priču o hladnoj, bestelesnoj majci začinila, spisateljica joj je dodala atribut da nema miris. Za razliku od oca koji ju je zlostavljao i koga pamti po mirisu belog vina i luka, majčina neizinteresovanost za sve probleme svojih kćeri opisana je kroz nedostatak mirisa.

Svaka smislena celina u romanu u sebi sadrži flashback i povratak u realnost. Glavna komponenta svakog vremenskog skoka je kontrast griže savesti i njenog nedostatka. Griža savest glavne junakinje, zbog majčinog približavanja smrti propraćena je, sa druge strane, nedostatkom majčine savesti povodom očevog zlostavljanja dece. Majka sebično kuka i zahteva da joj se sada vrati nešto što je odavno izgubljeno – mladost i sloboda. Zarobljena između života i smrti, majka poput deteta, proganja svoje bližnje ne bi li dobila još malo pažnje. Rudan u ovom romanu opisuje paradoks starosti i ciklično vrtenje u krug – starac je poistovećuje sa detetom. Motiv senilonosti je ironizovan i predstavljen u obliku izlaska i povratka u pelene –svaki put kada se javi na telefon majka obaveštava svoju kćer gde je i kad vršila nuždu. Ako svedemo na simboliku, majčin „popo“ je predstava njenog „protraćenog“ života. Svaki put izvrši nuždu, ona je pokaki na svoj život, na svoju kćer i na sve što stoji iza nje.

Pored glavne priče i flashbackova, roman se sastoji iz nekoliko epizoda čije je funkcija da se reflektuju na sklop dešavanja u knjizi. Otuda su u romanu prisutne epizode koje se tiču osvete, odnosa roditelja i dece, odnosa supružnika i slično. Takođe se roman osvrće na trenutna dešavanja u Hrvatskoj i u svetu koji ukazuju na novu podelu između muškaraca i žena, roditelja i dece, crnaca i belaca, radnika i vlasnika.

U liku majke, Rudan je uspela i da se osvrne na ljudske poroke kao što su alkoholizam i narkomanija. Ako zanemarimo alkohol, u koji je svesno ušla, senilna majka se nesvesno okreće lekovima protiv bolova, sedativima i sličnom hemijom. U krajnjem rezultatu, jadna starica, koja isisava energiju iz svoje ćerke, nimalo se ne razlikuje od narkomana ispod mosta koji žicka za fiks.

Kroz rascepkanu formu koja najviše odgovara dnevniku, Rudan je htela da prikaže sveukupnost jednog života . Ona se osvrće na sve segmente koji okružuju njenu junakinju, a u svakom od njih na kraju se pojavljuje majka. Život lika počinje i završava se sa majkom, nezainteresovanom, pasivnom i parazitom.