Spomen 84 god. bez uklesanih imena

Spomenik od belog venčačkog mermera, na Skveru omladine u centru Jagodine, jedan od tri u ovom gradu, podignut u znak sećanja na poginule Jagodince u ratovima 1912 - 1918. godine, 84 godine čeka da se na njega uklešu imena ratnika kojima je posvećen.

Dočekao je i ovogodišnji Dan primirja u Prvom svetskom ratu 11. novembra, obeležen u mnogim zemljama, u Srbiji kao državni praznik, sećanja na žrtve vojne i civilne, ali imena onih u čiju je čast podignut 1930. godine još nije.

Reč je o imenima "325 oficira, podoficira i vojnika iz Jagodine poginulih ili umrlih", navodi u brošuri "90 godina proboja Solunskog fornta", viši kustos Zavičajnog muzeja u Jagodini istoričar Duško Grbović.

Grbović podseća da je "blizu 800 učesnika Prvog svstkog rata iz Jagodine umrlo u logorima ili kod kuće od raznih bolesti i gladi".

Originalni spisak imena se čuva u Istorijskom arhivu za srednje Pomoravlje u Jagodini.

"Odbor za izgradnju spomenika je naložio da se on završi do 7. decembra 1930. godine, a krajem novembra je odlučio da se urezivanje imena poginulih ostavi za docnije, pošto je ostalo malo vremena do otkrivanja, uz napomenu da će način, i gde će se imena urezati Odbor rešiti naknadno", piše istoričar arhiva Dragoslav Dedić.

Kako tada, tako i danas, imena ratnika iz Jagodine, koji su poginuli ili umrli od 1912. do 1918. godine, čekaju na neku odlučniju gradsku vlast da ih ukleše na spomenik koji je u njihovu čast podignut.

Spomenik je otkriven uz osvećenje tadašnjeg patrijarha Varnave i prisustvo kraljevog izaslanika. Tom veličanstvenom činu prisustovalo je mnogo naroda, zapislai su hroničari tog vremena, a vidi se i na retkim sačuvanim fotografijama sa svečanog osvećenja.

U vreme završetka spomenika na vlasti u Jagodini su bile demokrate, a predsednik opštine Trifun Đurić primio je spomenik uz zavet da će ga čuvati.

Izrada spomenika, zapisali su hroničari, je najpre ponuđena arhitekti Krunoviću, rodom iz ovdašnjeg sela Glogovca, ali je posle niza trzavica i nesporazuma oko autorstva, izrada poverena vajaru Franu Menegelu Dinčiću, Kotoraninu iz Beograda.

Spomenik dominira gradom - pri dnu je isklesan rob svezan lancima - simbol petovekovnog ropstva pod Turcima, sa druge strane je majka - robinja sa detetom u levoj i mačem u desnoj ruci, koja simbolično izražava zavet majke da će se, kada odraste, njen sin latiti mača i osloboditi ropstva.

Sa prednje strane, takođe pri dnu, utisnut je bareljef od bronze koji označava Karađorđev ustanak 1804. godine, a na poleđini je reljef od bronze koji označava ustanak kapetana Koče (Kočina krajina) iz 1788. godine.

Na vrhu stuba je statua srpskog vojnika u bronzi sa puškom u desnoj ruci "koja objavljuje Jagodincima da je srpska vojska sa saveznicima oslobdila južne krajeve, ali da nastavlja dalje borbu u pravcu severozapada da bi oslobdila i ostale Srbe, Hrvate i Slovence peko Drine, Save i Dunava".

Predsednik Odbora za izgranju G. Dimitrijević, pred sam završetak spomenika, nije se složio sa pravcem kuda je vojnik okrenut i dao je ostavku, zabeležili su hroničari.

Spomenik je danas mesto okupljanja mladih. Na njega boračke organizacije, ratni invalidi, potomci ratnika, redovno plažu vence i cveće, gotovo je na svakoj staroj razglednici Jagodine.

Spomenik palim ratnicima u balkanskim i Prvom svetskom ratu nalazi se i u porti crkve "Sveti Arhangel Mihajlo" (Stara crkva) na kojem su i uklesani stihovi pesnika Vojislava Ilića Mlađeg. Podignut je 1927.godine.

Treći spomenik se nalazi u ulici Jovanče Micića, posvećen je poginulom ratniku Kolubarske bitke Živojinu Gligorijeviću, a podignut je 1920.godine.