Dve decenije višestranačkog sistema

"Uvođenje višestranačkog sistema u Srbiji pre svega je bilo omogućeno padom Berlinskog zida i "biblijskim“ promenama koje su usledile u komunističkim zemljama, a koje nisu mogle zaobići ni Srbiju“, objašnjava prof. dr Vladimir Goati.

Njegov kolega, prof. dr Dušan Pavlović, smatra da se sa tim promenama oklevalo i da su se mogle dogoditi i pre pada Berlinskog zida, odnosno da je komunistički režim, iako "sateran“ uz "Berlinski zid“, prihvatao sve vrednosti Zapada osim višestranačja.

Politički kalendar minulih vremena kazuje da je ustavnim promenama iz 1989. godine i donošenjem novog Ustava Srbije u septembru 1990. godine zvanično ukinut jednopartijski sistem sa dominantnom ulogom SK, a uveden sistem višestranačkog parlamentarizma.

To znači da će mnoge stranke tokom ove godine obeležiti značajni jubilej - dve decenije delovanja na političkoj sceni Srbije.

Dakle, pre dve decenije počelo je ubrzano nastajanje političkih stranaka. Među prvima su februara 90. godine formirane Demokratska stranka, a u januaru Srpska narodna obnova, iz koje su kasnije nastali radikali. Srpski pokret obnove osnovan je u martu iste godine.

Socijalistička partija Srbije formirana je u julu 1990. godine, ujedinjenjem Saveza komunista Srbije i Socijalističkog saveza radnog naroda. Nova demokratija - pokret za Srbiju nastala je mesec ranije.

Posle prvih višestranačkih izbora, održanih u decembru 1990. godine, najviše mesta u republičkom parlamentu, koji je formiran 11. januara sledeće godine, imali su socijalisti sa 194 poslanika, potom SPO sa 19 i DS sa sedam poslanika. Samostalni kandidati i Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara imali su po osam poslanika.

Kako je Srbija išla u nove izbore, broj političkih stranaka se rapidno povećavao. Na izmaku prošle godine bilo je registrovano blizu 600 političkih stranaka. Posle procesa registracije i preregistracije, koji je u završnoj fazi, na političkoj sceni Srbije, očekuje se, ostaće ih manje od 80.

Prema procenama profesora Goatija i Pavlovića, demokratija u Srbiji se nalazi u završnoj fazi stabilizacije, na šta ukazuju mirne smene vlasti na izborima, kao i nepostojanje antisistemskih stranaka.

"Socijalistička partija Srbije, koja je bila temelj režima Slobodana Miloševića, kao i Srpska radikalna stranka i iz nje proistekla Srpska napredna stranka, više ne dovode u pitanje demokratske institucije, niti osnovne državne i nacionalne ciljeve, poput ulaska zemlje u Evropsku uniju“, kaže Goati.

I po mišljenju Zorana Lučića, izvršnog direktora CeSID-a, Srbija se bitno promenila u poslednjih 20 godina.

"Ako ništa drugo, onda smo stekli veliko iskustvo upražnjavanja demokratije“, kaže Lučić.

Srbija je prva od republika bivše Jugoslavije donela Ustav koji se temeljio na predstavničkoj demokratiji, tržišnoj privredi, višestranačju i parlamentarizmu. Ali, i poslednja koja je sprovela višestranačke izbore.