Da li se država efikasno bori protiv nasilja u porodici?

11. Pitanje

Republika Srbija je 4. aprila 2012.godine potpisala Konvenciju Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici. Takođe, Vlada je usvojila relevantna strateška dokumenta u cilju zaštite od nasilja u porodici.

Zakonom o ravnopravnosti polova regulisano je da svi članovi porodice imaju jednako pravo na zaštitu od nasilja u porodici. Diskriminacijom se ne smatraju posebne mere i programi namenjeni: 1) žrtvama nasilja u porodici, kojima se obezbeđuju socijalna, pravna i druga pomoć i naknada u cilju zaštite od nasilja u porodici i otklanjanja i ublažavanja posledica nasilja; 2) zbrinjavanju žrtava nasilja u cilju sprečavanja nasilja i ostvarivanja prava na život bez nasilja 3) počiniocima nasilja u porodici u svrhu sprečavanja daljeg nasilja.

Zakonom o socijalnoj zaštiti kao korisnici socijalne zaštite navode se, između ostalog: dete u riziku i dete žrtva zlostavljanja, zanemarivanja i ekploatacije, dete žrtva trgovine ljudima, kao i dete strani državljanin žrtva trgovine ljudima. Predviđene grupe usluga su savetodavno-terapijske i socijalno-edukativne usluge, kao i usluge smeštaja i usluge podrške za samostalni život. U navedenim grupama usluga predviđeni su i specifičniji servisi koji se odnose konkretno na socijalnu integraciju i fizički i psihički oporavak, skloništa za decu i SOS linije za decu.

Krivičnim zakonikom su inkriminisane: pretnje, nasrtaji na lični integritet, dovođenje u opasnost članova porodice, izazivanje i nanošenje povreda, ubistvo. Zakonikom o krivičnom postupku , je za nasilje u porodici predviđeno: suđenje u razumnom roku, saslušanje osetljivih kategorija svedoka (uključujući žrtve nasilja), psihološko veštačenje, zabrana prilaza žrtvama, odgovornost organa unutrašnjih poslova (izdavanje naloga o ograničenju kretanja i boravka, kontrola i nadzor).

Nakon usvajanja Opšteg protokola za zaštitu dece od zlostavljanja i zanemarivanja koji predstavlja zakonski obavezujući dokument za sve učesnike u procesu zaštite deteta, u relevantnim ministarstvima su napravljeni i usvojeni posebni protokoli koji dalje regulišu specifične uloge i postupke u procesu zaštite deteta u pojedinim sektorima, i to u ustanovama socijalne zaštite za decu, policiji, obrazovno-vaspitnim ustanovama, sistemu zdravstvene zaštite i pravosudnim organima. Uz ove posebne protokole izrađeni su i vodiči za njihovu primenu, a početkom 2012. godine dopunjeno izdanje priručnika za primenu Opšteg protokola je publikovano i distribuirano svim centrima za socijalni rad, kojih ima 140, kao i profesionalcima koji se bave zaštitom prava deteta u Republici Srbiji.

Od 2010. godine na snazi je Posebni protokol Ministarstva zdravlja za zaštitu i postupanje sa ženama koje su izložene nasilju. U novembru 2011. godine usvojen je Opšti protokol o postupanju i saradnji ustanova, organa i organizacija u situacijama nasilja nad ženama u porodici i u partnerskim odnosima koji ustanovljava saradnju između ministarstava nadležnih za rad i socijalnu politiku, pravdu, unutrašnje poslove i zdravlje. U tom protokolu se po prvi put, u jednom nacionalnom dokumentu, eksplicitno definiše da se detetom žrtvom nasilja smatra dete svedok nasilja u porodici.

Pokrajinski sekretarijat za privredu, zapošljavanje i ravnopravnost polova sprovodi Strategiju za zaštitu od nasilja u porodici i drugih oblika rodno zasnovanog nasilja u Autonomnoj pokrajini Vojvodini. Mere za sprečavanje nasilja obuhvataju: opšte pravne i političke mere koje obuhvataju sprovođenje politike zasnovane na principima nediskriminacije, poštovanja i zaštite ljudskih prava; mere koje se odnose na prikupljanje podataka, analize i istraživanja, kao i vođenje statistike, evidencije i dokumentacije; preventivne mere koje se odnose na podizanje nivoa svesti javnosti; socijalno-ekonomske mere i razvijanje lokalnih planova delovanja; edukaciju koja obuhvata mere koje se odnose na sprovođenje obuka u okviru formalnog obrazovanja profesionalaca; programe obuka u okviru stručnog usavršavanja profesionalaca i uvođenje edukativnih programa u redovnom obrazovanju dece i omladine; podršku i zaštitne mere, a koje se tiču unapređenja pristupa pravdi, pravnoj pomoći i zaštiti žrtve; unapređenja pristupa zdravstvenim, psihološkim i socijalnim uslugama i unapređenjen pristup specijalizovanim uslugama; unapređenje sardnje između institucija i organizacija i razvijanje rehabilitacionih programa za nasilnike, kao i uspostavljanje podrške profesionalcima; praćenje, procenu efekata i reviziju koja se zasniva na praćenju zakona, programa i mera, kao i na praćenju sprovođenja, procene efekata i revizije Strategije.

U širenju svesti i unapređenju ljudskih prava Pokrajinski sekretarijat za privredu, zapošljavanje i ravnopravnost polova intenzivno sarađuje sa Pokrajinskim ombudsmanom naročito u cilju praćenja pristupa pravdi, zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti i pristupa specijalizovanim uslugama zaštite u slučajevima nasilja nad ženama u porodično-partnerskom kontekstu. Pored toga Sekretarijat podržava rad udruženja civilnog društva čiji je cilj ostvarivanje ljudskih prava i razvoj mreže udruženja koja pružaju specijalizovane usluge ženama žrtvama nasilja „SOS Vojvodina”, među kojima su i organizacije koje pružaju usluge ženama iz posebno ugroženih kategorija društva, kao što su žene sa invaliditetom i pripadnice romske i drugih manjinskih zajednica.