Svetski dan stanovništva: 10 činjenica o populaciji

U velikom holu Palate Saveznog izvršnog veća (SIV) u Beogradu svetsko stanovništvo od 1987. godine prebrojava "sat" koji je Jugoslavija dobila od Ujedinjenih nacija.

Te godine za vreme Univerzijade u Zagrebu rođen je Matej Gašpar - petomilijarditi stanovnik planete.

To je i bio razlog da "sat" stigne u Beograd, ali i da se 11. jul - Matejev rođendan proglasi Svetskim danom stanovništva.

Činjenica da je baš on bio petomilijarditi stanovnik planete je, prema rečima Petra Vasića, profesora demografije na Geografskom fakultetu u Beogradu - "puka slučajnost".

"Definitivno nije moguće predvideti tačno vreme i mesto rođenja pojedinačnog lica, stoga se može govoriti samo o tome da su UN izračunale kojom brzinom se uvećava svetska populacija i u tom smislu predvidele su u kom trenutku će svetsko stanovništvo dostići cifru od pet milijardi", kaže Vasić za BBC na srpskom.

• Bosna i Hercegovina prva po izvozu, ali stanovnika
• Smrt nije svuda ista

"Sat" koji broji populaciju

Osim podataka o svetskoj populaciji, "sat" broji i stanovništvo države u kojoj se nalazi. Pošto je napravljen i dobijen u vreme Socijalistièke Federativne Republike Jugoslavije, broji stanovništvo te države/BBC

"Sat" je u Beograd doneo generalni sekretar Ujedinjenih nacija Havijer Perez de Kuljear Gera.

Poklon je primio tadašnji predsednik Predsedništva SFRJ Lazar Mojsov.

On i danas radi i broji stanovništvo sveta, ali i Jugoslavije.

Ipak, brojevi na njemu i aktuelni podaci o broju stanovnika se ne poklapaju.

Prema podacima sa "sata" broj stanovnika trenutno je nešto više do 8,3 milijarde, a očekuje se da će osmomilijarditog stanovnika Zemlja dobiti tek 2023. godine.

Međutim, podaci Ujedinjenih nacija pokazuju da trenutno na planeti živi oko 7,7 milijardi ljudi.

Procene su da bi 2100. godine svetska populacija mogla da dosegne broj od 11,2 milijarde, što će doneti niz problema.

Petar Vasić kaže da se projekcije stanovništva izrađuju na osnovu predviđenih stopa fertiliteta, mortaliteta i migracija.

"Razlike između projekcija i ostvarenog broj stanovnika proizilaze iz toga što se rađanje, smrtnost i migracije nisu kretali u pretpostavljenim okvirima. Upravo zbog toga i UN na svake dve godine izrađuju revizije svojih projekcija stanovništva."

Korona virus

Pandemija korona virusa koja je proglašena u martu 2020. i traje do danas i te kako je uticala na svetsko stanovništvo.

Do 11. jula 2021, zaraženo je ukupno 185,8 miliona ljudi, preminulo je više od četiri miliona.

Najviše žrtava Kovid-19 odneo je u Americi - 622.000, a slede Brazil sa 530.000 i Indija sa 407.000.

Na Balkanu, najviše ljudi je preminulo u Bosni i Hercegovini - više od 9.500.

Slede Hrvatska sa više od 7.200, Srbija - 7.067 i Severna Makedonija sa više od 5.480 žrtava.

Masovna vakcinacija u velikom broju zemalja počela je u zimu 2021, pa je taj proces u značajnoj meri usporio širenje virusa.

Pandemija Kovida 19 ubrzala je, barem privremeno, trend ka smanjenju nataliteta u Evropi, tvrdi Alana Armitaž, direktorka regionalne kancelarije Populacionog fonda Ujedinjenih nacija za Istočnu i Centralnu Evropu

Ona, međutim, tvrdi da usmeravanje pažnje na stope natalitea na pogađa suštinu.

"Umesto da brinemo o povećanju i smanjenju broja stanovnika, vreme je da prepoznamo da će nizak fertilitet vrlo verovatno opstati", kaže ona.

"Vreme je da se suočimo sa onime što treba uraditi da bismo pripremili naše privrede i društva za ovu gotovo neizbežnu demografsku budućnost".

Statistika s kraja 2020. godine - devet meseci pošto su uvedene prve mere izolacije - pokazuju nagli pad broja rođenih, više od 10 odsto u proseku u zemljama za koje su podaci dostupni.

Pandemija - i njen uticaj na reproduktivne izbore ljudi - počela je kada su stope fertiliteta u Evropi već bile vrlo niske.

U istočnoj Evropi masovna emigracija je produbila problem: ljudi ne samo da imaju manje dece, već odlaze iz matičnih zemalja da bi pronašli bolje mogućnosti negde drugde, navodi Armitaž.

Populacija i glad

U svetu se proizvodi dovoljno hrane za stanovištvo koje trenutno naseljava Zemlju.

Međutim, zbog neravnomerne raspodeljenosti hrane jedna od devet osoba na svetu gladuje.

Centralna Afrika je 2018. godine bila zemlja sa najviše gladnih, a broj gladnih se od 2000. godine povećao za 27 odsto.

Petar Vasić kaže da je daleko veći problem neravnomeran demografski razvoj, bipolarnost u prirodnom i migracionom kretanju stanovništva i socijalne, političke i bezbednosne tenzije.

"Posledice onoga što ljudi rade su sve vidljivije, a potrošnja prirodnih resursa ne prestaje da se uvećava, u tom smislu je sigurno da kapacitet planete, kada je broj stanovnika u pitanju, nije neograničen", kaže Vasić.

Na probleme prenaseljenosti ukazivao je i osnivač demografije Tomas Robert Maltus.

Njegovi pogledi na dinamiku rasta broja stanovnika su bili katastrofični. Predviđao je da će stanovništvo rasti znatno brže od rasta ponude hrane.

Prema njegovoj teoriji u budućnosti će se pojaviti velika nestašica hrane i glad, čije će posledice biti katastrofalne po ljudski rod.

• Jemenska deca masovno umiru od gladi

10 činjenica o svetskoj populaciji

1.Srbija čini 0,1 odsto svetskog stanovništva

U Srbiji je 2018. godine, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku živelo oko 6,9 miliona ljudi.

Prema procenama Ujedinjenih nacija taj broj je drastično veći i iznosi 8.732.653 stanovnika.

Po broju stanovnika Srbija je 98. zemlja na svetu, od 233 države koje su na listi UN-a.

Gustina naseljenosti je 100 stanovnika po kvadratnom kilometru.

Oko 60 odsto populacije živi u urbanim područjima.

Prosečna starost stanovnika je 40,2 godine, što Srbiju čini jednom od najstarijih nacija na svetu.

Broj stanovnika Srbije opao je u poslednjih 25 godina, a najveći je bio 1995. kada je na teritoriji Srbije živelo oko 9,9 milijardi ljudi.

Vasić kaže da je gotovo sigurno da će naredni popis stanovništva Srbije zabeležiti manje od 6,8 miliona stanovnika i da bi u narednih par međupopisnih intervala taj broj mogao da opada za po pola miliona ljudi. 2. U republikama nekadašnje Jugoslavije živi oko 21 milion ljudi

Osim podataka o svetskoj populaciji, naprava u SIV-u broji i stanovništvo države u kojoj se nalazi.

Pošto je napravljena i dobijena u vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, broji stanovništvo te države.

Država se u međuvremenu raspala, a poklon Ujedinjenih nacija kaže da u njoj danas živi 28,3 miliona ljudi.

Prema dostupnim podacima, u republikama nekadašnje države živi oko 21 milion ljudi.

Po državama to izgleda ovako:

• Crna Gora: 629.358 stanovnika, čini 0,01 odsto svetske populacije i 168 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika
• Slovenija: 2.081.916 stanovnika, čini 0,03 odsto svetske populacije i 149 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika
• Severna Makedonija: 2.086.760 stanovnika, čini 0,03 odsto svetske populacije i 148 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika
• Bosna i Hercegovina: 3.501.730 stanovnika, čini 0.01 odsto svetske populacije i 135 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika
• Hrvatska: 4.139.466 stanovnika, čini 0.05 odsto svetske populacije i 131 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

3."Zemljana"ima 7,7 milijardi

Na Zemlji trenutno živi oko 7,7 milijardi ljudi.

Procene UN-a koje su osamdesetih godina prošlog veka napravljene za 2019. godinu bile su više za oko 600.000.

Svakog dana se širom sveta rodi oko 220.000 ljudi, dok oko 95.000 umre.

Od početka ove godine rodilo se oko 74 miliona ljudi, a umrlo je oko 31 milion. 4.Od jedne do osam milijardi pa na dalje

Iako brojčanik u SIV-u pokazuje da na planeti već ima više od osam milijardi stanovnika, na Zemlji će toliko ljudi biti tek 2023.

Pre dva veka, dok su Srbi podizali Prvi ustanak 1804. godine, svet je dočekao milijarditog stanovnika.

Onda je svetska populacija krenula da raste brže:

• dva milijarde - 1930.
• tri milijarde - 1960.
• četiri milijarde - 1974.
• pet milijardi - 1987.
• šest milijardi - 1999.
• sedam milijardi - 2011.
• osam milijardi - 2023.
• devet milijardi - 2037.
• deset milijardi - 2055.

5.Azija najnaseljenija

Kada je o kontinentima reč, gotovo dve trećine svih stanovnika sveta (oko 4,59 milijardi) živi u Aziji.

Sledi Afrika - 1,3 milijarde, Evropa - 743 miliona, Južna Amerika i Karibi - 658 miliona, Severna Amerika - 366 milinona i Okeanija - 42 miliona.

Istovremeno, Evropa ima najmanju stopu fertiliteta, dok je ta stopa najviša u Africi. 6.Deset država sa najviše stanovnika

• Kina - 1,4 milijarde
• Indija - 1,3 milijarde
• Sjedinjene Američke Države - 330 miliona
• Indonezija - 270 miliona
• Brazil - 212 miliona
• Pakistan - 204 miliona
• Nigerija - 201 milion
• Rusija - 144 miliona
• Meksiko - 132 miliona

7.Deset država sa najmanje stanovnika

• Vatikan - 799 stanovnika
• Tokelau - 1.340 stanovnika
• Nijue - 1.628 stanovika
• Foklandska ostrva - 2.921 stanovnik
• Sveta Jelena - 4.096 stanovnika
• Montserat - 5.220 stanovnika
• Sen Pjer i Mikelon - 6.375 stanovnika
• Nauru - 11.260 stanovnika
• Tuvalu - 11.393 stanovnika
• Zajednica Valisa i Futune - 11.617 stanovika

Mnogo ljudi, a usamljeni?/BBC

8.Ljudi svih vremena

Ne postoje tačni podaci koliko je ljudi od nastanka modernog čoveka do danas živelo na Zemlji.

Prema nekim procenama, rođeno je ukupno oko 106 milijardi ljudi.

Druge procene su da je broj rođenih ljudi svih vremena između 45 i 125 milijardi, ali se većina procena kreće između 90 i 110 milijardi ljudi. 9.Četvrtina nereligioznih

Prema poslednjoj studiji, zasnovanoj na podacima iz 2010. godine i populaciji od 6,9 milijardi stanovnika, na Zemlji je živelo nešto više od 1,1 milijarde ljudi koji su se izjašnjavali kao nereligiozni. To je oko 23 odsto ukupne svetske populacije.

Istovremeno, na planeti je bilo oko 2,2 milijarde Hrišćana, oko 1,6 milijarde Muslimana, 1,03 milijarde Hindusa, 487 miliona Budista, kao i oko 14 miliona Jevreja.

Mnogo ljudi, a usamljeni?/BBC

10.Stopa rasta populacije

Svetsko stanovništvo trenutno raste po stopi od oko 1,07 odsto godišnje, što je mali pad u odnosu na prethodne četiri godine.

Prosečan porast stanovništva procenjuje se na 82 miliona ljudi godišnje.

Procene su i da će do 2050. devet država učestvovati u polovini rasta svetske populacije.

To su Sjedinjene Američke Države, Indija, Kongo, Nigerija, Uganda, Etiopija, Pakistan, Tanzanija i Indonezija.

Očekuje se da će 2024. Indija prestići Kinu po broju stanovnika, da će Nigerija preteći SAD i postati treća najveća zemlja po broju stanovnika. Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk