Pucnjava, Teksas i nasilje: Zašto Amerikanci toliko vole oružje

Pucnjava u školi u Uvaldeu, u saveznoj državi Teksas, u kojoj su stradala deca ponovo je pokrenula nacionalnu raspravu o pristupu vatrenom oružju.

Šta nam govore podaci o kulturi oružja u SAD i njenom uticaju?

Pre više od 50 godina administracija predsednika Lindona Džonsona saopštila je da je "vatreno oružje primarni instrument usmrćivanja u američkom kriminalu" i da je "prevashodno rezultat neobaveznog pristupa naše kulture prema vatrenom oružju i njegovom nasleđu naoružanog, samodovoljnog građanina".

U to vreme, u zemlji je u opticaju bilo 90 miliona primeraka oružja.

Danas ima mnogo više oružja i mnogo više smrti.

• Oružje - glavni uzrok smrti dece u Americi
• Pucnjava u školi u Teksasu - tinejdžer ubio 19 učenika, nastavnicu i baku
• Desetoro mrtvih u pucnjavi u Americi, "napadač je bio u lovu na crnce"

Smrt od vatrenog oružja postala je svakodnevni deo američkog načina života, sa većim brojem smrti nego stradalih vojnika u svakom američkom sukobu od Američkog rata za nezavisnost 1775.

Samo 2020, stradalo je više od 45.000 Amerikanaca na drugom kraju puščane cevi, bilo od ubistva ili samoubistva, više nego bilo koje druge zabeležene godine.

Ta cifra predstavlja povećanje od 25 odsto u odnosu na stanje od pet godina ranije i povećanje od 43 odsto u odnosu na 2010.

Ali ovo je i izuzetno političko pitanje, u kom se zagovarači kontrole oružja žestoko sukobljavaju sa sektorima stanovništva koji žestoko brane ustavom zagarantovano pravo da nose oružje.

Evo šta znamo o američkoj kulturi oružja i uticaju koji ona ima.

Koliko ima vatrenog oružja u SAD?

BBC

Iako je teško izračunati broj oružja u privatnom vlasništvu širom sveta, na osnovu cifara koje potiču od Popisa malih oružja - švajcarskog vodećeg istraživačkog projekta - procenjuje se da je 2018. u opticaju bilo 390 miliona primeraka vatrenog oružja.

Američki odnos od 120,5 vatrenih oružja na 100 stanovnika, koji je porastao sa 88 na 100 2011. godine, daleko nadmašuje sve druge zemlje širom sveta.

Skoriji podaci ukazuju i da se vlasništvo nad oružjem značajno proširilo poslednjih nekoliko godina.

Jedna studija, koju su objavili Anali interne medicine u februaru, pokazali su da su 7,5 miliona odraslih Amerikanaca - nešto manje od tri odsto ukupnog stanovništva - postali novi vlasnici oružja između januara 2019. i aprila 2021.

To je, zauzvrat, pokazalo da u njihovim domovima postoji 11 miliona primeraka vatrenog oružja, uključujući i pet miliona dece.

Oko polovina novih vlasnika oruža u tom vremenskom periodu bile su žene, dok su 40 odsto bili ili crnci ili Hispanoamerikanci.

Jedna druga studija, koju je objavila Američka akademija pedijatrije 2021, povezala je povećanje broja vlasnika vatrenog oružja tokom pandemije sa visokom stopom povreda od vatrenog oružja među decom ili koje su nanela deca.

Kako se dele smrti od vatrenog oružja u SAD?

BBC

Prema američkom Centru za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), od povreda uzrokovanih oružjem umrlo je ukupno 45.222 ljudi od svih uzroka smrti tokom 2020, poslednje godine za koju su dostupni kompletni podaci.

I iako masovna ubistva vatrenim oružjem i ubistva vatrenim oružjem privuku više medijske pažnje, od ukupnog broja smrti, 54 odsto - oko 24.300 smrti - bila su samoubistva.

• Samoubistvo, malo poznata epidemija američkog problema sa oružjem
• Upao na žurku i ubio šestoro ljudi "zato što nije bio pozvan"
• Zločin u Sakramentu - najmanje šestoro ubijeno u pucnjavi

Studija iz 2016. objavljena u Američkom časopisu za javno zdravlje pokazala je da postoji čvrsta veza između većeg procenta vlasništva nad oružjem u nekoj saveznoj državi i više stopa samoubistava od vatrenog oružja u njoj, i među muškarcima i među ženama.

Zagovarači strožih zakona o oružju u Sjedinjenim Američkim Državama često navode ovu statistiku kad vrše pritisak na poslanike da odrede više resursa za zaštitu mentalnog zdravlja, a manje za popuštanje ograničenja u vezi sa oružjem.

Kako izgleda broj ubistava od vatrenog oružja u SAD u poređenju sa drugim zemljama?

BBC

Tokom 2020, 43 odsto smrti - što iznosi 19.384 ljudi - bila su ubistva, prema podacima CDC-a.

Ova cifra predstavlja porast od 34 odsto u odnosu na 2019, i porast od 75 odsto u čitavoj prethodnoj deceniji.

Prema ovim podacima, u SAD svakoga dana od vatrenog oružja strada 53 ljudi.

Ovi podaci ukazuju i na to da je ogromna većina ubistava, 79 odsto, počinjena vatrenim oružjem.

To je značajno veći procenat ubistava nego što je slučaj u Kanadi, Australiji, Engleskoj i Velsu, kao i mnogim drugim zemljama.

Da li masovna ubistva postaju smrtonosnija?

BBC

Smrti u "masovnim ubistvima vatrenim oružjem" koja privlače međunarodnu pažnju, mnogo je, međutim, teže pratiti.

Iako zemlja ne poseduje jednu univerzalnu definiciju "masovnog ubistva vatrenim oružjem", FBI više od decenije prati "incidente sa aktivnim strelcima" u kojima je "pojedinac aktivno učestvovao u ubistvima ili pokušaju ubijanja ljudi u naseljenoj oblasti".

Prema FBI-ju, bilo je 345 "incidenata sa aktivnim strelcima" u SAD između 2000. i 2020, što se završilo sa više od 1.024 smrti i 1.828 povreda.

U najsmrtonosnijem takvom napadu, u Las Vegasu 2017, stradalo je više od 50 ljudi i bilo ranjeno više od 500.

U ogromnoj većini masovnih ubistava vatrenim oružjem, međutim, strada manje od 30 ljudi.

Ko podržava kontrolu oružja?

BBC

Uprkos masovnom i glasnom zgražavanju javnosti - često neposredno nakon nasilja izazvanog vatrenim oružjem - američka podrška strožim zakonima o kontroli oružja je 2020. pala na najniže grane još od 2014, prema anketi Galupa.

Samo 52 odsto anketiranih Amerikanaca reklo je da želi strože zakone o oružju, dok je 35 odsto reklo da oni treba da ostanu isti.

Jedanaest odsto anketiranih reklo je da zakoni "treba da su manje strogi".

Ovo pitanje takođe je izuzetno partijsko i ekstremno polarizujuće, a podeljeno je uglavnom po partijskim linijama.

"Demokrate su skoro jednoglasne u podršci strožim zakonima o oružju", istakla je ista Galupova studija, sa skoro 91 odsto njih koji se zalažu za strože zakone o oružju.

Samo se 24 odsto republikanaca, sa druge strane, složilo sa istim iskazom, zajedno sa 45 odsto nezavisnih glasača.

Neke države preduzele su korake da zabrane ili strogo regulišu vlasništvo nad jurišnim oružjem.

Zakoni variraju od države do države, ali Kalifornija je, na primer, potpuno zabranila vlasništvo nad jurišnim oružjem, uz neke ograničene izuzetke.

Neke kontrole naširoko podržavaju ljudi sa obe strane političkog spektra - kao što su ograničenja koja se odnose na nadziranje prodaje oružja ljudima koji su mentalno oboleli ili se nalaze na listi "sumnjivih".

• Nasilje u Njujorku: Može li veći broj policajaca da reši problem
• Više od hiljadu ubistava godišnje: Zašto američki policajci toliko često upotrebljavaju oružje

BBC

Ko se protivi kontroli oružja?

BBC

Uprkos dugogodišnjim finansijskim nedaćama i unutrašnjim trvenjima, Nacionalna asocijacija za oružje (NRA) ostaje najmoćniji oružarski lobi u SAD, sa pozamašnim budžetom za uticanje na članove Kongresa povodom politike o oružju.

U januaru je NRA proglasila bankrot u sklopu suđenja za prevaru nekim njenim višim članovima.

Čak i posle tog poteza, ova organizacija se zarekla da će nastaviti da se "suprotstavlja aktivnostima protivnim Drugom amandmanu, promoviše bezbednost vatrenog oružja i obuku, i širi javne programe u čitavim Sjedinjenim Američkim Državama."

Tokom nekoliko proteklih izbora, ona i druge organizacije dosledno su trošile više sredstava na promovisanje prava na oružje od njihovih rivala u lobiju za kontrolu oružja.

Određeni broj država čak je otišao toliko daleko da su uglavnom uklonile bilo kakva ograničenja na to ko može da nosi oružje.

U junu 2021, na primer, teksaški guverner Greg Abot odobrio je "predlog zakona o nošenju bez dozvole", koji omogućava stanovnicima ove savezne države da nose ručno oružje bez dozvole ili obuke.

Na sličan način, 12. aprila je Džordžija postala 25. država u zemlji koja je uklonila zahtev za dozvolu za skriveno ili otvoreno nošenje vatrenog oružja.

Taj zakon znači da bilo koji građanin ove države ima pravo da nosi vatreno oružje bez dozvole.

Zakon je podržala NRA, a lideri organizacije ovaj potez su nazvali "trenutkom od monumentalne važnosti za Drugi amandman". Pratite nas na Fejsbuku,Tviteru i Vajberu. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk