Vuk Drašković: "Jugoslavija je pretvorena u državu frustriranih"

Za narode sa ovih prostora, vreme se u 20. veku meri Jugoslavijom - od formiranja zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, do raspada socijalističke federacije početkom devedesetih.

"Nema Jugoslavije.

Ako je ovo što imamo na njenim razvalinama sloboda i sreća koju smo hteli, ako su ovi rezervati natopljeni mržnjom taj ideal kome smo težili, onda je njen osnivač Aleksandar veliki grešnik, a možda i zločinac.

Ako to nije tako, a nije - onda istorijsko prokletstvo pada na one koji su ubili tu državu", kaže za BBC na srpskom Vuk Drašković.

U godini kada se obeležava vek od pobede u Prvom svetskom ratu i ujedinjenja, Drašković se u knjizi "Aleksandar od Jugoslavije" priseća osnivača prve Jugoslavije iz dinastije Karađorđevića.

"Obe Jugoslavije bile su Aleksandrove - druga je bila Titova po državnom uređenju, ali je i ona Aleksandrova po krštenici.

Da nije bilo prve - ne bi bilo ni druge Jugoslavije.

Da nije bilo Aleksandra - ne bi bilo ni Tita", kaže Drašković.

Kralj Aleksandar (desno) retko je skidao vojnièku uniformu u javnosti/Getty Images

"Ima Jugoslavije, ali nema Jugoslovena"

Regent Aleksandar Karađorđević proglašava Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) 1. decembra 1918. godine.

Pod svoju krunu stavlja tri većinska i još nekoliko puta toliko manjinskih naroda, tri velike i ostale manje religije, ratne pobednike i gubitnike, saveznike i protivnike.

Ideju jugoslovenstva Aleksandar nosi iz rodnog Cetinja, uz Zagreb, jednog od centara gde se ova ideja rodila, kaže Vuk Drašković.

"Znao je kako je Bizmark ujedinio Nemce, a Garibaldi Italijane pa onda rekao Imamo Italiju, sad moramo da stvaramo Italijane."

Posezao je osnivač države za raznim metodama - vojsci je, još dok se zemlja zvala Kraljevstvo SHS, dao ime Vojska Kraljevine Jugoslavije, diktaturom 1929. godine privremeno ukinuo nacionalna izjašnjavanja, stranke i organizacije.

"Aleksandar je pogrešio kad je na silu proglasio unitarno jugoslovenstvo.

Kod nas, kad je nešto na silu, mi i kad nešto hoćemo - ipak nećemo.

Ubrzo je shvatio da nasilnim putem ne može i verovatno bi nešto revidirao u svom programu, u pravcu ideje da je nacija košulja, a Jugoslavija ogrtač.

BBC: Ali druga Jugoslavija, koja je bila bliža toj formuli, takođe nije uspela.

Drašković: Tačno je da Titova Jugoslavija potencira ono od čega je Aleksandar bežao - nacionalno na prvom mestu i decentralizacija po nacionalnim šavovima.

Ali po tim šavovima se država raspala - to je nije spasilo.

Onda se vraćamo na proročke reči Aleksandrove iz jula 1921. godine: Budemo li razbili Jugoslaviju - oči ćemo jedni drugima vaditi."

Ipak, pisac romana o Aleksandru smatra i da je problem stvaranja Jugoslovena bio na tragu da se reši.

"Devedesetih godina, kada počinje srpsko-hrvatska zavera za ubistvo Jugoslavije, u toj zemlji živi oko sedam miliona ljudi rođenim u mešovitim brakovima.

Uprkos svim protivljenjima, nekako se ideja jugoslovenstva počela rađati", kaže Drašković.

Sve bivše Jugoslavije

Titova atomska bomba: politička želja protiv nauke

One su vratile Jugoslaviju u naše garderobere

Ko je Vuk Drašković

Vuk Draškoviæ bio je jedan od opozicionih lidera tokom vremena vlasti Slobodana Miloševiæa/Getty Images

• Rođen je 29. novembra 1946. godine u Međi;
• Diplomirao na Pravnom fakultetu u Beogradu, radio kao novinar u agenciji Tanjug;
• Od 1980. godine posvećuje se književnosti;
• Najpoznatiji romani, uglavnom istorijske tematike: Nož, Ruski konzul, Noć Đenerala, Ko je ubio Katarinu;
• Osnivač i današnji predsednik Srpskog pokreta obnove (SPO);
• Poslednji ministar spoljnih poslova Srbije i Crne Gore, prvi ministar spoljnih poslova Srbije posle proglašenja nezavisnosti Crne Gore;
• Njegov SPO na prethodnih nekoliko izbora deo liste Srpske napredne stranke.

Ko je Vuk Drašković

Vuk Draškoviæ bio je jedan od opozicionih lidera tokom vremena vlasti Slobodana Miloševiæa/Getty Images

• Rođen je 29. novembra 1946. godine u Međi;
• Diplomirao na Pravnom fakultetu u Beogradu, radio kao novinar u agenciji Tanjug;
• Od 1980. godine posvećuje se književnosti;
• Najpoznatiji romani, uglavnom istorijske tematike: Nož, Ruski konzul, Noć Đenerala, Ko je ubio Katarinu;
• Osnivač i današnji predsednik Srpskog pokreta obnove (SPO);
• Poslednji ministar spoljnih poslova Srbije i Crne Gore, prvi ministar spoljnih poslova Srbije posle proglašenja nezavisnosti Crne Gore;
• Njegov SPO na prethodnih nekoliko izbora deo liste Srpske napredne stranke.

Večita borba s unutrašnjim neprijateljem

Jugoslavija se ujedinila - nad kovèegom mrtvog kralja Aleksandra/Getty Images

U završnoj glavi Draškovićevog romana, u neobičnom obrtu dolazi do zamišljenog susreta dve Jugoslavije - kroz razgovor dve krucijalne ličnosti, Josipa Broza Tita i Aleksandra Karađorđevića.

Kao mera uspešnosti njihovih Jugoslavija, nameće se rezultat borbe sa unutrašnjim neprijateljima.

"Mi iz tih rovova sa unutrašnjim neprijateljima još nismo izašli", kaže Drašković.

Navodi da je regent Aleksandar u ratu savladao Nemce, Austrijance, Mađare, Bugare, a da je Tito slavio u unutrašnjem sukobu partizana i ravnogoraca - presudnom za promenu sistema vlasti.

"Od prvog dana postojanja Kraljevstva SHS, Aleksandar se suočava sa neprijateljem unutar države.

Neprijatelj je višenacionalan, višereligijski, višestaleški, višeideološki, ali sa jednim zajedničkim vektorom - da se ruši država", opisuje Drašković.

Večita borba s unutrašnjim neprijateljem

Jugoslavija se ujedinila - nad kovèegom mrtvog kralja Aleksandra/Getty Images

U završnoj glavi Draškovićevog romana, u neobičnom obrtu dolazi do zamišljenog susreta dve Jugoslavije - kroz razgovor dve krucijalne ličnosti, Josipa Broza Tita i Aleksandra Karađorđevića.

Kao mera uspešnosti njihovih Jugoslavija, nameće se rezultat borbe sa unutrašnjim neprijateljima.

"Mi iz tih rovova sa unutrašnjim neprijateljima još nismo izašli", kaže Drašković.

Navodi da je regent Aleksandar u ratu savladao Nemce, Austrijance, Mađare, Bugare, a da je Tito slavio u unutrašnjem sukobu partizana i ravnogoraca - presudnom za promenu sistema vlasti.

"Od prvog dana postojanja Kraljevstva SHS, Aleksandar se suočava sa neprijateljem unutar države.

Neprijatelj je višenacionalan, višereligijski, višestaleški, višeideološki, ali sa jednim zajedničkim vektorom - da se ruši država", opisuje Drašković.

Ko je srušio ideju

Poslednji trenuci života Aleksandra Karaðorðeviæa - fotografija snimljena neposredno pred atentat u francuskom Marseju u kome je nastradao i francuski šef diplomatije Luj Bartu/Getty Images

Donošenjem odluke da formira zajedničku državu Južnih Slovena, Aleksandar Karađorđević stekao je mnogo simpatija, ali čini se, još i više protivnika.

"Od početka, protiv njega su komunisti - najjači u Srbiji i Crnoj Gori, zaverenička organizacija Crna ruka, gotovo svi u Srpskoj pravoslavnoj crkvi koji ga smatraju izdajnikom i jeretikom jer je pod isti državni krov doveo pravoslavce i katolike.

Protivnici su i u Zagrebu - Radić i Hrvatska seljačka stranka, bugarska Crna ruka VMRO, Italija.

Protivnici su mu i Sterijini rodoljupci koji srbuju po mehanama i proklinju ga što nije stvorio Veliku Srbiju."

Ipak, uprkos svemu, Drašković smatra da je ideja jugoslovenstva u začetku imala svetliju budućnost.

"Jugoslavija je pretvorena u državu frustriranih - ona to nije bila 1918. godine."

A mogla je da bude shvaćena i kao ostvarenje nacionalnih snova svih njenih naroda, kaže Drašković.

"Ona je bila najveća Srbija u istoriji Srba - mi nemamo primer da su u drugoj državi svi Srbi bili pod istim krovom."

Isto važi i za Hrvate, Slovence, Muslimane, ne osporava Drašković

Da bi se krvavo raspala, pisac knjige o osnivaču države smatra da je bilo neophodno da proradi negativna osovina između Beograda i Zagreba.

"Jugoslaviju ubija hrvatski secesionizam koji je živ i aktivan od 1918. godine.

On nikada, sem uz pomoć Hitlera, nije imao snage da sruši tu državu.

Prvi put hrvatski secesionizam nalazi saveznika u Beogradu, 90-tih godina prošlog veka."

Simbolika ostaje u ulozi vojske - od institucije kojoj je prvi kralj dodelio ime "jugoslovenska" i pre nego što se tako zvala država, do činjenice da je ekser JNA jedan od poslednjih zabijenih u kovčeg socijalističke Jugoslavije.

"Godine 1918. regent Aleksandar čini žrtvu kakvu niko nikad nije učinio - on u zidine države koja se pravi uziđuje dve žive kraljevine, Srbiju i Crnu Goru.

Godine 1991. godine, kada hrvatski secesionizam počinje da trese Jugoslaviju, komunistički generali, između države i svoje ideologije - biraju da brane komunizam i odriču se zemlje", zaključuje Drašković.

Virtuelna istorija

"Možda ću se u nekom narednom romanu pozabaviti pitanjem šta bi bilo da Aleksandar nije ubijen u Marseju 1934. godine. Mislim da se Jugoslavija ne bi raspala, da ne bi bilo ustaške države, genocida, komunista i revolucije. Aleksandrova Jugoslavija bi posle Drugog svetskog rata bila među osnivačima NATO pakta i Evropske unije. Danas bi nas u toj zemlji bilo tridesetak miliona i najmanje polovina njih bi se osećala kao Jugosloveni", kaže Vuk Drašković.

Virtuelna istorija

"Možda ću se u nekom narednom romanu pozabaviti pitanjem šta bi bilo da Aleksandar nije ubijen u Marseju 1934. godine. Mislim da se Jugoslavija ne bi raspala, da ne bi bilo ustaške države, genocida, komunista i revolucije. Aleksandrova Jugoslavija bi posle Drugog svetskog rata bila među osnivačima NATO pakta i Evropske unije. Danas bi nas u toj zemlji bilo tridesetak miliona i najmanje polovina njih bi se osećala kao Jugosloveni", kaže Vuk Drašković.

Najveća istorijska ličnost ili tragični diktator

O čoveku koji potpisuje nastanak Jugoslavije uglavnom se sudi iz perspektive današnjice - ili je obožavan, ili svrstan među najveće krivce za krvavi raspad onoga što je stvorio, vladajući čak i otvoreno despotski.

"Činjenice, ma koliko one bile ignorisane, zatrpavane neistinama, govore da je to neponovljiva, a po meni i najveća ličnost u istoriji Srba", odlučno tvrdi Drašković.

Vidi ga kao ratnog pobednika, mladog komandanta herojske srpske vojske, tvorca prve države Južnih Slovena i Male Antante, prvu žrtvu fašizma u Evropi.

"Rizik je i pisanje o njemu - u istoriji Srba, nema ličnosti koja je toliko oklevetana od strane Srba", kaže Drašković.

Ljubav Beograđanke i Sarajlije kao Titovo nasleđe

Rade Končar uzvraća udarac: Gde je antifašizam danas

Intervju petkom: Rokenrol pesnik na fudbalskom zadatku

Najveća istorijska ličnost ili tragični diktator

O čoveku koji potpisuje nastanak Jugoslavije uglavnom se sudi iz perspektive današnjice - ili je obožavan, ili svrstan među najveće krivce za krvavi raspad onoga što je stvorio, vladajući čak i otvoreno despotski.

"Činjenice, ma koliko one bile ignorisane, zatrpavane neistinama, govore da je to neponovljiva, a po meni i najveća ličnost u istoriji Srba", odlučno tvrdi Drašković.

Vidi ga kao ratnog pobednika, mladog komandanta herojske srpske vojske, tvorca prve države Južnih Slovena i Male Antante, prvu žrtvu fašizma u Evropi.

"Rizik je i pisanje o njemu - u istoriji Srba, nema ličnosti koja je toliko oklevetana od strane Srba", kaže Drašković.

Ljubav Beograđanke i Sarajlije kao Titovo nasleđe

Rade Končar uzvraća udarac: Gde je antifašizam danas

Intervju petkom: Rokenrol pesnik na fudbalskom zadatku

Aleksandar Prvi Karađorđević

• Rođen na Cetinju 1888. godine, ubijen u atentatu u Marseju 1934. godine;
• Regent prestolonaslednik Kraljevine Srbije, vojni komandant srpske vojske u Prvom svetskom ratu (1914—1918. godine);
• Regent prestolonaslednik Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918—1921. godine);
• Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca (1921—1929. godine);
• Kralj Jugoslavije (1929—1934. godine);
• 1929. godine zavodi Šestojanuarsku diktaturu, 1931. godine donosi Oktroisani ustav;
• Ubio ga je Vlado Georgiev (nadimak Černozemski) u zaveri bugarske VMRO i ustaša.

Aleksandar Prvi Karađorđević

Vuk Draškoviæ bio je poslednji ministar inostranih poslova pod trobojkom zajednièke države - saèinjene samo od Srbije i Crne Gore/Getty Images

• Rođen na Cetinju 1888. godine, ubijen u atentatu u Marseju 1934. godine;
• Regent prestolonaslednik Kraljevine Srbije, vojni komandant srpske vojske u Prvom svetskom ratu (1914—1918. godine);
• Regent prestolonaslednik Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918—1921. godine);
• Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca (1921—1929. godine);
• Kralj Jugoslavije (1929—1934. godine);
• 1929. godine zavodi Šestojanuarsku diktaturu, 1931. godine donosi Oktroisani ustav;
• Ubio ga je Vlado Georgiev (nadimak Černozemski) u zaveri bugarske VMRO i ustaša.

Vuk Draškoviæ bio je poslednji ministar inostranih poslova pod trobojkom zajednièke države - saèinjene samo od Srbije i Crne Gore/Getty Images

Ipak, Drašković ne spori da je njegov glavni junak posegao i za nedemokratskim metodama, zavodeći diktaturu 1929. godine, ukidajući stranke, skupštinu, nacionalne organizacije, slobodu štampe.

"Ne kao pisac, već kao neko ko je pročitao hiljade stranica iz tog vremena, ja bih sa obe ruke podržao to što je Aleksandar uradio 1929. godine - to nije bila skupština nego lajaonica.

Ako vidimo ove naše današnje užasne tabloide i grozimo se svega što u njima možemo pročitati, to je u tadašnje vreme bilo tri puta gore."

Kroz priču o susretu kralja Aleksandra i prvog turskog sekularnog lidera i reformatora Kemala paše Ataturka, Drašković ukazuje da je "Šestojanuarska diktatura" bila Aleksandrova propuštena šansa.

"Ataturk mu je zamerio zašto je tako brzo ukinuo diktaturu i nije iskoristio ugled i moć u narodu da pogasi uzročnike mržnje i zla u Jugoslaviji."

Gašenje koje ostaje misija koja, ponekad i ciljano, nije uspela u čitavom jugoslovenskom 20. veku. Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk