Mamografija - za i protiv

Američku, ali i svetsku javnost, pogotovo ženski deo populacije ozbiljno je uzdrmala vest da je Radna grupa SAD-a za prevenciju (U.S. Preventive Services Task Force - USPSTF) u novim preporukama za prevenciju raka dojke navela da žena koja se odluči na mamografiju pre 50. godine treba da to uradi na sopstvenu odgovornost. Ovi eksperti su naime izneli uverenje da šteta od redovne mamografije pre 50. godine života prevazilazi korist takvog pregleda.

U prilog ovih tvrdnji izneli su i rezultate istraživanja koji pokazuju da čak 1904 žene između 39. i 49. godine života treba da urade mamografiju, da bi se kod jedne sprečila smrt od kancera dojke. Kada je reč o ženama između 50. i 59. godina, rak dojke je mamografijom otkriven kod jedne od 1399 pregledanih žena. Najveću korist od mamografskog pregleda, prema tvrdnji ove Radne grupe, imaju žene od 60. do 70. godine starosti jer je kod njih rak dojke otkriven kod jedne od 377 žena koje su se podvrgle ovog pregledu.

USPSTF je uticajna stručna grupa osnovana 1984. godine sa ciljem da prati zdravstveno stanje nacije i daje preporuke lekarima, osiguravajućim kompanijama i vladi u oblasti prevencije različitih bolesti. Oni su pre sedam godina preporučivali rutinski pregled mamografom za žene starije od 40. godina na svakih godinu ili dve dana. Njihove najnovije preporuke, međutim, značajno se razlikuju: osim što ne preporučuju mamografiju pre 50. a ni posle 74. godine - članovi Radne grupe savetuju ženama koje su između ovih starosnih granica da mamografiju rade na svake dve godine, a ne na godinu dana kao što je do sada bilo. Sve ove preporuke odnose se na zdrave žene i one koje nemaju genetskih predispozicija (nekoga u porodici ko je već oboleo).

Argumenti za i protiv

Povodom novog i izmenjenog stava Radne grupe američka stručna javnost je podeljena. Nacionalni institut za rak je saopštio da će ih uvažiti i redefinisati svoje preporuke u skladu sa njima, ali Američko udruženje za rak i Američki koledž za radiologiju za sada ne nameravaju da menjaju savete, pa i dalje preporučuju godišnji pregled na mamografu ženama posle 40. godine.
Ovo nije prvi put da „stručnjaci” lome koplja oko toga da li je redovna, rutinska mamografija korisna ili ne. Danski naučnici Olsen i Gotše su pre sedam godina u uglednom medicinskom časopisu “Lancet” objavili rad u kojem zastupaju tvrdnju da redovni mamografski pregledi uzrokuju veću smrtnost od karcinoma dojke. Štetnost od godišnje mamografije, prema njihovom obrazloženju, najpre se ogleda u preteranoj izloženosti rendgenskom zračenju, gde kumulativni efekti ovog zračenja tokom godina mogu da povećaju rizik od raka. Drugi argument koji navode, odnosi se na veliku izloženost stresu, pogotovo što je gotovo polovina žena od deset obavljenih snimanja dobila bar jednom lažno pozitivan nalaz, odnosno dijagnozu da ima tumor na dojci, iako to nije bio slučaj.

Šta o ovoj dilemi kažu domaći stručnjaci?

Zvanične preporuke

Član Radne grupe za implementaciju programa za rano otkrivanje i skrining raka dojke koju je formiralo Ministarstvo zdravlja, mr. sci. dr Tatjana Pavlović, specijalista radiolog kaže. - Brojne kliničke studije pokazuju da skrining mamografijom redukuje smrtnost od karcinoma dojke posebno kod žena starosti od 50 do 69 godina. U ovoj grupi žena mamografija je vrlo senzitivan i specifičan test i preporuka je da se radi na svake 2 godine. Skorašnji rezultati istraživanja (objavljeni u Italiji i Francuskoj) govore u prilog tome da ovaj način pregleda daje benefit i za žene od 40-50 godina. Postoji generalni konsenzus da se i žene ispod 45 godina starosti podvrgnu periodičnom testu (mamografski) svake 2 godine jer određeni (rani i indirektni) znaci karcinoma dojke ipak se mogu videti isključivo i samo mamografski. Senzitivnost i specifičnost mamografije zavisi i od građe odnosno gustine tkiva dojke, tj. da li preovladava žlezdano ili masno tkivo. Mamografski pregled može biti manje senzitivan (manje optimalan) kod žena koje imaju očuvano žlezdano tkivo, dakle kod mlađih od 40. godina, te se mamografija u toj starosnoj dobi ne praktikuje rutinski. Ovoj grupi žena preporučuju se drugi imidžing modaliteti: ultrazvuk i magnetna rezonanca. Kod nas je preporuka da se prva mamografija uradi u 40.-oj godini života, pa ukoliko je taj nalaz nedovoljno senzitivan da se uradi i dopunski UZ pregled. Nakon toga će radiolog u saglasnosti sa kliničkim lekarom hirurgom proceniti da li je bolje nastaviti sa mamografijom na svake 2 godine ili se opredeliti za UZ do ženine 45 godine života. U Evropu, a i kod nas je intencija da žene od 40-69 godina obave mamografski pregled na svake 2 godine.

O efektima jonizujućih zračenja

Što se tiče mogućih štetnih dejstava mamografije, za mišljenje smo pitali Duška Košutića, specijalistu fizičkih nauka, rukovodioca grupe za operativnu dozimetriju u Institutu za nuklearne nauke Vinča, koji se već 25 godina bavi isključivo poslovima zaštite o jonizujućih zračenja.
– Svako izlaganje jonizujućem zračenju nosi i određeni rizik, kaže on. – Ono što je bitno to je da lekar određene specijalnosti, u ovom slučaju radiolog-onkolog proceni da li je potrebno konkretnu osobu izložiti mamografskoj proceduri ili ne, s tim što dobijena neto korist mora biti veća od potencijalne „štete”. Korist predstavlja broj otkrivenih oboljenja u najranijoj fazi i sprečavanje smrtnog ishoda, a štetu predstavlja ozračivanje svih osoba kod kojih se nije utvrdilo oboljenje. U našoj zemlji ne sme se vršiti sistematsko izlaganje stanovništva jonizujućem zračenju. Još uvek nemamo protokole za skrining dojke. Nebitno je koliko mamografa ima u Srbiji već njihov kvalitet. Nije mamograf jedino na osnovu čega se procenjuje svrsishodnost prakse. Kompletan prostor mora biti opremljen: posebna komora za razvijanje, poseban uređaj za očitavanje snimaka, određena jačina svetla u prostoriji itd. Grupa fizičara utvrđuje kvalitet i ispravnost samih uređaja, a tehničko osoblje ustanove mora biti obučeno da svakodnevno sprovodi program kontrole kvaliteta. Na kraju, tu moraju biti i obučeni radiolozi-onkolozi, osposobljeni da uoče i najmanje promene u strukturi tkiva, što znači otkrivanje bolesti u ranoj fazi. Tek kada se to sve uvede u praksu i trend broja karcinoma dojke prati duži niz godina mogu se donositi zaključci o svrsishodnosti tih pregleda. Što se tiče zaključaka Radne grupe SAD za prevenciju ne mogu se apriori ni prihvatiti ni odbaciti. Jer statistika pokazuje manji ili veći rizik kod određenih starosnih dobi, ali to ne mora da znači da bi se takvi rezultati dobili i na našem podneblju.

Iskustva iz prakse

A evo šta o ovoj temi kaže dr Zoran Andrić, internista-onkolog u KBC Bežanijska kosa.
– U našoj zemlji još uvek ne postoji organizovan skrining – redovni mamografski pregledi svih žena starijih od 40 godina u cilju ranog otkrivanja maligne bolesti, ali je u planu da se uvede, nakon tehničkog osposobljavanja (veći broj mamografa). Takav program postoji u razvijenijim zemljama i nekim u našem bližem okruženju. Za sada u Evropi pa i kod nas važi preporuka da se inicijalna mamografija radi u 40-oj godini, a potom do 50-te na 18 meseci. Nakon 50-e godine na svake dve godine. S obzirom da se pri mamografiji žene izlažu rendgenskim zracima ovo se pretežno sprovodi kod žena koje imaju nasledno opterećenje (nekoga u porodici ko je već oboleo od malignoma dojke). Kod ostalih pacijentkinja predlažu se klinički pregledi onkologa u navedenim terminima i zavisno od nalaza one se upućuju na mamografiju, dakle ređe nego ona grupa koja ima genetske predispozicije. Za osobe mlađe od 40 godina metoda izbora u ranom otkrivanju tumora dojke je ultrazvuk.

MAGAZIN VIVA U BROJU 239 DONOSI:

Saveti za dobro zdravlje tokom zime

Brza, efikasna i zdrava dijeta za predstojeće praznike

Novi grip i astma

Neželjena dejstva lekova

Volite svoje telo!