Nebeski vidici s despotovog grada Borča

Čudo prirode i arhitekture grada Stefana Lazarevića na kršu iznad Gružanske doline. Na vrhu orlovskog gnezda nalaze se temelji dvorske crkve koja se i danas smatra svetinjom.

Pogled sa osmatračnice "slavnog grada Borča" bez ikakve sumnje je opredelio despota Stefana Lazarevića, viteza i pesnika, da utvrdu na vrhu eksplodiranog vulkana izabere za jednu od svojih prestonica. Njen jugoistočni bedem bila je vertikalna litica koja ponire oko 150 metara u dubinu. Sa vrha, kraj temelja prastare kule, kao na dlanu se vidi blagorodna dolina Gruže. Sa severozapadne strane je stena-osmatračnica ka kupama vrhova planine Ješevac, izbrazdane rečnim dolinama, kojima je tekao "put srebra" iz kopaoničkih i rudničkih kopova. Njime su prolazili bezbrojni karavani između Podunavlja i Pomorja.

"Položaj tvrđave je odabran znalački i ona je u strategijskom pogledu potpuno gospodarila okolinom. Bila je svakako najvažnija odbrambena tačka u dolini Gruže na važnom putu koji je Rudnik i Beograd povezivao s klisurom Ibra i dolinom Raške", zabeležio je prof. dr Vojislav S. Jovanović.

Istim drevnim putem u Borač se dolazi i danas iz Kragujevca udaljenog 30 kilometara. S njega se izdaleka vidi prirodna kapija koju obrazuju brdo Zlatni vrh i Borački krš, ostatak vulkanskog kratera u kome su vetar i voda izvajali figure vitezova i majki s decom, tornjeva i čestara oštrih bedema kopljastih palisada.

Ti tamni kameni stražari koji ulivaju strahopoštovanje bili su odbrambeni bedem tvrđave Borač nad velikim trgom u podnožju gde se sreću put i bistra rečica. Karavanski put i danas služi kao šumska saobraćajnica kojom se od despotove prestonice do Gornjeg Milanovca stiže posle 17 kilometara.

Put na vrh despotovog grada počinje između dva zaštićena spomenika kulture: srednjovekovne crkvice Arhangela Gavrila i starog groblja s bogato ukrašenim spomenicima iz 18. i 19. veka, iskrivljenim zbog nemara. Staza ide kaldrmisanom trasom starog tvrđavskog puta ka višim nivoima grada, kraj ostataka zidova vešto ozidanih tako da povežu ogromne vulkanske stene i stvore snažne bedeme koji kao prstenovi opasuju breg. Despoti Stefan Visoki i Đurađ Smederevac su staro rimsko i srpsko utvrđenje ojačali i pretvorili u moćan grad, jedan od retkih koji je ubeležen u srednjovekovnim evropskim mapama.

Na njegovom vrhu nalaze se ostaci kula motrilja i temelji dvorske crkve, koju Gružani i danas smatraju svetinjom i u koju još dolaze da se među kamenjem pomole i zapale sveću. Legenda kaže da crkva nije uništena u turskom bombardovanju grada u 15. veku, već da je sletela u podnožje brega i sakrila pod skute litice gde i danas stoji.

TRAGAČI

Srbija je Borački krš upoznala tek kad je njegova slika emitovana kao noseća u špici za seriju "Moj rođak sa sela". Dok se serija još snimala, u Borač su dolazili turistički autobusi, ali ubrzo je ta pomama zamrla. Ostali su ljubitelji prirode i planinari koji redovno dolaze da uživaju u lepotama i dramatici Boračkog krša, ali i tragači za blagom koji neumorno kopaju po ostacima despotovog grada koji, paradoksalno, arheolozi nikad nisu istraživali.

Izvor: Večernje Novosti