Manastiri nadživeli okolna sela

U opštini Svilajnac, živi životom duhovnim pet srednjovekovnih manastira.

Nekad ih je, prema predanju, bilo 12, a pojedini su nadživeli sela i naselja u kojima su sagrađeni.

Oni danas predstavljaju okosnicu verskog turizma ove opštine a predeo na desnoj obali Velike Morave, gde se nalaze, meštani nazivaju "Resavska Sveta Gora".

Reč je o Miljkovom manastiru, Manastiru Zlatenac, Manastiru Tomić, Manastiru Dobreš i Manastiru Prečeste Bogorodica, a tu je, u selu Gložane, arhitektonski veoma vredna Crkva brvnara sagrađena 1820. godine.

Miljkov Manastir prvi put se spominje u turskom popisu, kao manastir Vavedenje presvete Bogorodice, kaže šef Službe za odnose sa javnošću Skupštine opštine Svilajnac Ivana Todorov, koja je sa Milenom Radović, pripremila brošuru za turiste pod nazivom "Šetnja kroz Svilajnac".

Ovaj manastir se ranije zvao Bukovac, po selu koje je tu nekad postojalo a sadašnje ime je dobio po dobrotvoru knezu Miljku Tomiću. Manastir je imao važnu ulogu u vreme Prvog srpskog ustanka zbog svog položaja i blizine skele na Moravi kuda je prenošeno oružje i municija, a u manastiru su se tajno sastajali ustanici iz Resave i Šumadije.

Zvono iz Miljkova manastira je verovatno bilo prvo koje je zazvonilo u oslobođenoj Srbiji 1830. godine. Odneto je u Kragujevac a potom u manastir Ravanicu gde se i danas nalazi. Na zvonu piše: "Liveno za vlade vrhovnog vožda naroda srpskog Georgija Petroviča". Bilo je poklon Miljkovu manastiru za pruženu pomoć u organizaciji ustanka, zapislai su hroničari tog vremena.

U ovom manastiru su živeli i monasi iz Rusije, a po napuštanju manastira ostavili su kopiju čudotvorne ikone Bogorodice Ahtirske, jedne od najpoznatijih ruskih ikona.

Svoj današnji izgled, sa crkvom i dva konaka, manastir je dobio 1856. godine. Crkva je sazidana od kamena sa tlocrtom u obliku trolista, a iznutra oslikana živim bojama, najvećim delom rukom monaha Neuma 1967/1968. godine. Živopis obuhvata kopije najlepših srednjovekovnih fresaka, napomenula je Todorov.

Manastir Zlatenac se nalazi na samoj obali Velike Morave, mesto je poznato kao cvrkvine. Sagrađen je za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića, u "spisima se spominje u 16. veku".

Pretposatavlja se da je porušen neposredno posle Velike seoba Srba 1690. godine pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem i drugi put po gušenju Prvog srpskog ustanka. Obnovljen je podizanjem građevine na temeljima stare crkve.

"Proglašenjem za samostalni opštežiteljni manastir 1980. godine, u Zlatencu počinje uspon monaškog života i napredak", ističe Todorov i napominje da je manastir veoma posećen zahvaljujući živopisnom pejzažu u kome se nalazi kao i uređenom prilazu litici sa obale Velike Morave koju krasi manastirska vodenica. Posvećen je Svetim Vračima Kozmi i Damjanu.

Manastir Tomić je najužniji manastir na teritoriji Svilajnca. Nalazi se u selu Vojska na obroncima Bagrdanske klisure. Postojanje manastira je zabeležno prvi put krajem 14. veka. Posvećen je Svetom apostolu Tomi. Unutrašnjost manstirske crkve je skromna i bez živopisa.

Manastir Dobreš smešten je na sejalištu nekadašnjeg sela Dobreševa, oko dva kilometra je udaljen od Miljkova manastira. Sagrađen je u 17. veku i posvećen Svetom Nikoli Čudotvorcu.

Pri izgradnji nove crkve pronađeni su ostaci ljudskih kostiju "a veruje se da potiču od stradalih, verovatno na ovom mestu, od strane Turaka".

U ataru sela Radošin, u šumi oko 500 metara od Velike Morave je manastir Prečista Bogorodica.

Postojao je u 15. veku, u njemu su prepisivane knjige od 1402. do 1427. godine. Građen je po pravilima moravske škole, a oživeo je nastanjivanjem monahinja 2002. godine.

Crkva brvnara u Gložanu "pripada tipu većih crkava ove vrste, "a neki od njenih oblika mogu se meriti sa najuspešnijim ostvarenjima brvnarskog načina gradnje".

Ikonostas i ikone datiraju iz perioda građenja crkve i predstavljaju posebnu vrednost, a slikao ih je manje poznat slikar Kostadin.

U Turističkoj organizaciji Svilajnca preporučuju posetu i spomenicima legendarnom Stevanu Sinđeliću, delo akademskog vajara iz Beograda Mihaila Paunović i Mari Resavkinji u Krivoj čaršiji u centru Svilajnca, zatim rodnoj kući Stevana Sinđelića u Grabovcu, Prirodnjačkom centru sa preko