Pečuj: Grad ljubavnih katanaca i vina

Posle samo jedne šetnje kroz centar grada uočljivo je kako je burna istorija ispisala svoje stranice na licu ovog grada, kako su osvajači ostavljali svoje monumente i građevine, pa i one najmanje sitnice koje su se stopile sa svakodnevicom. Ta istorija danas živi u harmoniji različitosti – na lepo uređenom prostranom trgu “gledaju se” velika katolička katedrala, naspram nje džamija, a niže niz ulicu sinagoga.

Sve je to i još činjenica da je Pečuj jedan od najvećih univerzitetskih gradova u srednjoj Evropi i centar savremene učinili su da 2010. godine dobije status kulturne prestonice Evrope. Nalazi se na jugu Mađarske, izdvojen u brdovitom predelu, sa mediteranskom klimom koja ugođaj u ovom gradu čini još prijatnijim. Sa 160.000 stanovnika, drugi je po veličini grad u Mađarskoj, a od kada je preuređen i renoviran kao kulturna prestonica Evrope postao je veoma primamljiv za turiste iz celog sveta.

Zbog geografskog položaja često je bio meta mnogih osvajača. Prvi stanovnici u ovom delu srednje Evrope bili su Kelti, potom Rimljani za vreme čije vladavine je Pečuj, tada Sopiane, doživeo veliki procvat. Upravo zbog bogatog arheološkog blaga iz rimskog doba, istorijski centar Pečuja od 2000. godine nalazi se pod zaštitom Uneska. Posle Rimljana ovaj deo Evrope naselili su Sloveni i Avari, a potom i Mađari. A posle pobede u čuvenoj Mohačkoj bici 1526. godine vlast su preuzeli Turci koji su, takođe, ostavili dubog trag na ovaj grad, njegovu kulturu i duh.

Pečuj je pod vlašću Osmanlija bio više od 140 godina, a iz tog vremena ostao je veliki broj spomenika kojima je u potpunosti sačuvan prvobitan izgled. Među njima je najpoznatija džamija Gazi Kasim koja se nalazi na glavnom trgu i danas je preuređena u katoličku crkvu. Na kupoli džamije su i polumesec i krst koji predstavljaju simbol spajanja različitih kultura i naroda. Na zidovima džamije, sada crkve, još se mogu videti citati iz Kurana. Nakon oslobađanja od Turaka Pečuj doživljava novi procvat i vremenom postaje značajan kulturni centar u regiji.

Najveće blago Pečuja je njegova istorija i ljubav njegovih stanovnika ka vizuelnim umetnostima. Iz Rimskog doba, iz 4. veka, datiraju hrišćanske grobnice Nekropolis koje turisti rado posećuju, kao i Galeriju modernog slikarstva, centralnu katedralu, i manju džamiju Paša Jakovali Hasam koja je vrlo pažljivo restaurirana. Ponos grada i njegovih žitelja je muzej nadaleko čuvene Žolnaj keramike, a koliko je ona na ceni i koliko je značajno ime njenog tvorca Mikloša Žolnaja, govori i podatak da su od polovine 19. veka tim keramičkim nakitom počele da se ukrašavaju fasade i krovovi reprezentativnih zgrada u ovom lepom gradu porcelana. U Kaptelan ulici, koju zovu ulicom muzeja, nalaze se brojne umetničke galerije, a obližnji park krase bronzane skulpture poznatih mađarskih umetnika.

U Pečuju je 1367. godine osnovan prvi univerzitet u Mađarskoj. Danas ima desetak fakulteta, u njemu živi i 30.000 studenata koji ovoj kulturnoj prestonici daju neku posebnu atmosferu. Upravo ta mešavina mladosti i duge istorijske baštine spaja duh prošlog i sadašnjeg vremena i čini Pečuj jedinstvenim i posebnim.

Većina studenata na Pečujskom univerzitetu studira političke nauke, pravo, ekonomiju, medicinu i umetnost.

Dokazi velikih studentskih i mladalačkih ljubavi “stanuju” u ulici Janus Panonius, u kojoj se na metalnoj ogradi malog balkona nalazi nekoliko hiljada katanaca, koji su okačeni kao simboli velikih ljubavi. Iako se ovaj običaj ovekovečavanja ljubavi danas može videti u većem delu sveta, smatra se da vodi poreklo upravo iz ovog malog gradića i da je nastao je u 19. veku, kada su vojnici na tom mestu ostavljali katance svojih ormarića.

Csörföly D/Wikipedia.org

Ovaj gradić idealan je za kratak boravak tokom vikenda, okružen je slikovitim i vrlo lepim predelima. Oko gradića postoji i veliki broj šumskih staza i nekoliko jezera u kojima turisti uživaju. Čuvena i veoma cenjena pikantna mađarska kuhinja najbolje se gustira u nadaleko znanim čardama, ali i modernim restoranima u Kirali, centralnoj ulici koja spaja najuži centar grada sa Žolnaj kvartom i mauzolejom. Zanimljivom i živom ovu ulicu čine i kafići, pabovi sa živom muzikom, ulični svirači, poslastičarnice, prodavnice sa suvenirima...

Jedan od najposećenijih u samom centru grada je i italijanski restoran "Elefante", a zgrada u kojoj je smešten, tvrde lokalni stanovnici, potiče još iz vremena Turaka kada se u njoj nalazila prodavnica začina. Lepotu ovom delu najužeg centralnog gradskog jezgra daju i zgrade građene u različitim stilovima, od baroka do klasicizma. Vredi ponekad odškrinuti vrata tih zgrada i zaći u dvorišta koja izgledaju kao u bajkama, sa prelepim cvetnim lejama, travnjacima i stazama.

Na predeo iz bajke takođe pomalo liči i selo Bikal, na sat vremena vožnje od Pečuja, u kome se nalazi dvorac iz 1840. godine, vlasništvo barona Antala Puhnera i njegovih naslednika. Posle Drugog svetskog rata dvorac i zemljište oko njega su nacionalizovani, a 90-ih godina prošlog veka kupio ga je jedan mađarski preduzetnik, restaurirao ga i danas je to ekskluzivni hotel i spa centar. U kompleksu dvorca je i park izgrađen 2010. godine, sa motivima srednjeg veka da bi se sačuvala istorijska baština, zanati i prikazao život čoveka tog vremena.

Jugoistočno od grada na brežuljcima se uzgaja vinova loza i proizvode se čuvena mađarska vina. Zbog njih se Pečuj i naziva "gradom vina i grožđa". Starosedeoce koji ovde žive nazivaju "toke", što znači vlasnici vinograda, a ovo ime danas su preuzeli i oni koji su se doselili kasnije i nisu mogli da odole čarima ovog grada i ostali mu privrženi zauvek. U mestu Viljani je centar lokalnih proizvođača vina koji žive u okolini. Čini se kao da svaka porodica ima sopstveni vinograd i svoju proizvodnju vina. Mađari organizuju i "put vina" od tog mesta do Sikoša, a na tom putu posećuju se mnoge lokalne vinarije u kojima se mogu isprobati dobra sortna vina i lokalni specijaliteti. Ovo područje poznato je pre svega po belim vinima, a tu je osnovan i najstariji podrum u kom se, po klasičnoj metodi, prvi put proizveo šampanjac u Mađarskoj.

Posetioce ovde očekuju i radionice primenjene umetnosti i starih zanata, a posebna atrakcija Kulturne četvrti je Sajam umetnosti, koji se ovde održava jednom mesečno.

U najstarijoj zgradi Kulturnog kvarta su dve velike dvorane posvećene istoriji i fabrici porodice Žolnaj, koje su posetiocima predstavljene putem informativne i spektakularne izložbe. Druga stalna postavka posetioce upoznaje se ranim danima fabrike, a svetski poznata kolekcija Gyigyi nalazi se u vili Sikorski, zdanju koje je redizajnirano upravo zbog postavke više od 600 komada unikatne keramike, koji su simbol i slika zlatnog doba fabrike.

Na 200 metara od Kulturnog kvarta smešten je Žolnaj mauzolej, koji se naziva i pečujskim Panteonom. Podigao ga je Mikloš Žolnaj, posle smrti oca, 1900. godine, na brdašcetu blizu fabrike. Pečujski Panteon izgradili su radnici fabrike, njih oko 2.000, prema projektu arhitetkte Tadeja Sikorskija.

Osim Liješa Vilmoša Žolnaja i njegove supruge, u porodičnoj grobnici leži i njihov sin, dok su ostaci ostalih članova porodice, posle vandalskog skrnavljenja Mauzoleja 1986. godine, prebačeni na počasno mesto gradskog groblja. Mauzolej je obnovljen u okviru projekta Evropske kulturne prestonice na osnovu autentičnih projekata i slika.

Postoji i legenda vezana za Mauzolej i eozin, veoma specifičan mineral koji se koristi u izradi Žolnaj keramike, po kojoj će jednog dana, kada bude sunčano vreme, sa jednog prozora sunce pasti na kovčeg i da će se ispisati tajni recept eozina. Zbog ove legende ljudi, od kada je obnovljen mauzolej, stalno dolaze ne bi li prisustvovali tom “sunčanom” trenutku. Zanimljivo je i to da taj dan, prema legendi, pada u decembru, što je problem jer je u to doba godine malo lepih i sunčanih sati.

Izvor: Novosti.rs